رفع تحریم های هسته یی و گشایشِ دیپلماتیک پس از توافق وین موجب شد، افزون بر گسترشِ همکاری های منطقه یی، فضا برای تعاملِ ایران با کشورهای جهان فراهم شود و درهای بسته ی روابط خارجی کشور به ویژه با قاره سبز پس از سال ها گشوده شود. رفت و آمدهای پیوسته هیات های اروپایی و تلاش آنها برای گسترش روابط سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی با ایران که از نخستین روزهای پس از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) آغاز و هنوز هم ادامه دارد، گویای این امر است. توسعه و پیشرفت در عرصه جهانی افزون بر خوداتکایی ملی در سایه گسترش تعامل مثبت در عرصه سیاست خارجی و بین المللی ممکن می شود و دستیابی به این تعامل در کنار سیاست و اقتصاد به سرمایه گذاری علمی و فرهنگی جهانی و بین المللی نیازمند است. ورود بزرگترین هیات علمی اروپایی از کشور اتریش که با هدف توسعه روابط علمی و فرهنگی به ایران صورت گرفته است، افزون بر آنکه نمود ظرفیت بالای علمی و فرهنگی کشور برای توسعه همکاری های بین المللی است، ترسیم چشم اندازی روشن در شکوفایی پایدار کشور به شمار می رود. با توجه به اهمیت روابط علمی در سیاست خارجی و نقشی که در رونق و گشایش فضای علمی کشور می تواند داشته باشد، به بیان نکاتی در این زمینه می پردازیم: 1-ایران به لحاظ علمی، تاریخی، مردم شناختی، صنایع دستی، سرمایه انسانی و ... ، توانمندی ها و مزیت های فراوانی دارد که در این میان شاید نقش دانش و فناوری به دلیل تاثیری که در پیشرفت و توسعه دارد پررنگ تر به نظر آید. اما شکوفایی و پویایی در این عرصه، نیازمند بهره گیری از فرصت ها و اتخاذ رویکردهای مناسب در داخل و خارج از کشور است. با توجه به این موضوع و همچنین گستردگی علمی و فرهنگی کشور، توسعه و تقویت دیپلماسی در عرصه جهانی و بین المللی به ویژه با کشورهایی که دارای زمینه های مشترک برای سرمایه گذاری علمی هستند، می تواند موانع را بردارد و به شکوفایی منجر شود. 2- ایران طی سال های گذشته در زمینه های گوناگون علمی، پیشرفت های فراوانی داشته است اما شرایط تحریم این عرصه را با تنگناها و سختی هایی زیادی روبرو ساخته بود. با توجه به این امر گسترش روابط علمی با جهان به ویژه با اروپا که مهمترین دانشگاه های جهان را در خود دارد می تواند به شکوفایی و بالندگی بیشتر دانش و فناوری در کشور منجر شود؛ چنانکه دستاوردها و امکانات پژوهشی برای رسیدن به بلوغ و پختگی، به هم سنجی، به روز رسانی و اشتراک گذاری نیازمند است و این مهم در سایه دیپلماسی علمی میسر می شود. در این میان هیات اتریشی متشکل از استادان دانشگاه ها و چهره های علمی این کشور به عنوان بزرگترین هیات علمی اروپایی به ایران وارد شده است؛ این نقطه عطفی در توسعه روابط و پویش علمی 2 کشور به شمار می رود. بهره گیری از توانمندی های علمی 2 سویه در این زمینه نه تنها از مشکلات و موانع موجود می کاهد بلکه توسعه کمی و کیفی دانش و فناوری را نیز به همراه دارد. 3- چندی پیش نشریه «ساینس (Science) در چهاردهم سپتامبر 2015(سیزدهم شهریور 1394) در خصوص پیشرفت های علمی ایران نوشت: «با توجه به پایان یافتن محدودیت ها و تحریم ها علیه ایران می توان شاهد شکوفایی در پیشرفت های علمی ایران بود.» با توجه به این موضوع و همچنین دیپلماسی قوی ایران در عرصه هسته یی، رفت و آمدهای هیات های علمی و دانشگاهی اروپایی این روزها در ایران بیشتر شده است و همین امر با توجه به فراهم شدن زمینه هایی همچون تبادل دستاوردهای علمی، تبادل استاد، دانشجو و ... به افزایش توانمندی های ایران در این عرصه منجر می شود و در کنار رونق و گشایش سیاسی و اقتصادی، به ایجاد فضای باز و دیپلماسی علمی بین المللی برای کشور منجر می شود. چنانچه در سفر هیات علمی اتریشی به ایران که روسا و استادان و به طور کلی نخبگان علمی دانشگاه های مهم این کشور را شامل می شود امضای تفاهم نامه هایی در دستور کار قرار گرفت که به گفته مسوولان وزارت علوم محوریت آنها تبادل استاد، دانشجو، اعطای بورس، اشتراک گذاری امکانات پژوهشی و ... است و بدین گونه این رفت و آمدها پایه ریزی برای ایجاد بسترهای مناسب همکاری های علمی ایران با اروپا را در پی دارد. 4- تقویت پایگاه دانش و فناوری و افزایش قدرت نفوذ و تاثیر گذاری علمی در منطقه و جهان هدفی است که در هدف گذاری های علمی کشور ترسیم شده است و باید دانست که یک کشور افزون بر دیپلماسی سیاسی و تعامل اقتصادی به دیپلماسی علمی نیازمند است. از دیگر سو توسعه یک کشور نه فقط خطی، تک بعدی، ناموزون و کمی بلکه باید به صورت همه جانبه، متوازن و به لحاظ کیفی باشد و از این رو در برنامه ریزی ها و سیاستگذاری ها این ابعاد باید با هم در نظر گرفته شوند. با توجه به اینکه ایران در سایه تعامل مثبت سیاسی با جهان بار دیگر کانون ایجاد روابط مسالمت آمیز جهان به ویژه کشورهای قاره سبز قرار گرفته است، کاربرد دیپلماسی دانش و فناوری می تواند چالش های موجود در کشور را به نقاط قوت و تهدیدها را به فرصت تبدیل سازد و رونق و شکوفایی فزاینده یی را در فضای علمی و فرهنگی کشور به بار آورد. 5- دانشگاه های اروپایی به نوعی متاثر از تصمیم گیری های سیاسی اتحادیه اروپا هستند و همین امر در شرایط تحریم باعث شده بود که روابط علمی ایران با اروپا بسیار کمرنگ باشد. دستیابی به برجام و برداشتن تحریم ها افزون بر گشایش در دیپلماسی سیاسی و اقتصادی باعث شده است که دانشگاه های اروپایی نیز از شرایط به وجود آمده در ایجاد روابط علمی خود با ایران استقبال کنند و همین امر افزون بر آنکه به افزایش سطح کیفی دانش، پژوهش و فناوری دانشگاه های ایران یاری می رساند، موجب بهره گیری دانشگاه های اروپایی در زمینه اسلام شناسی، زبان شناسی، باستان شناسی و برخی رشته های فنی دانشگاهی ایران نیز می شود. با توجه به اینکه امروزه در عرصه علمی کشورها بر اقتصاد دانشگاهی نیز تاکید می شود، ایجاد شرایط یاد شده از یک سو موجب اشتراک گذاری منابع و امکانات میان دانشگاه های ایران و اروپا و از دیگر سو زمینه ساز جهانی وبین المللی شدن دانش و فناوری ایران می شود. دانش و فناوری در کنار اقتصاد و سیاست بُعدی مهم از چشم انداز توسعه یی کشور است که نه در انزوا و پیله بلکه در تعامل و ارتباطات موثر و 2 سویه با جهان رخ می دهد. تا پیش از توافق هسته یی جهانیان ایران را به چشم تهدیدی برای امنیت منطقه یی و جهانی می نگریستند و نه فقط در سیاست و اقتصاد بلکه در زمینه علمی نیز ارتباط خود را با ایران قطع کرده بودند و هم اکنون با شرایط مناسبی که در عرصه بین المللی فراهم شده، ایران دگر بار هدفِ همکاری های سیاسی واقتصادی، علمی در جهان قرار گرفته است وسفر بزرگترین هیات علمی اروپایی به ایران که در راستای همین امر روی داده است گامی مهم در توسعه دیپلماسی علمی و شکوفایی توانمندی ها است. 

گسیل نزدیک به هزار نفر نیروی زمینی قطری همراه با تجهیزات نظامی کامل به یمن که هفته ی پیش وارد این کشور شدند، نشان از رویکرد تازه ی ائتلاف سعودی در حمله به یمن دارد. فرستادن این تعداد نیروی قطری به یمن در ادامه ی ورود نیروهای زمینی عربستانی، اماراتی و بحرینی به مناطق جنوبی یمن است که در هفته های گذشته و پس از آغاز طرح حمله به شهر بندری عدن، صورت گرفت. نزدیک به 6 ماه از آغاز حمله ی هوایی ائتلاف سعودی به یمن می گذرد و با وجود حجم بالای بمباران جنگنده های این ائتلاف در مناطق نظامی و غیر نظامی، ائتلاف از دستیابی به اهداف خود در این نبرد ناکام مانده و به نظر می رسد جنگ یمن به بن بست خورده است. عربستان که با هدف یک جنگ محدود کوتاه مدت حمله به یمن را آغاز کرد، اکنون درگیر یک جنگ فرسایشی شده است که به نظر نمی رسد در کوتاه مدت و حتی میان مدت از آن خلاصی یابد. از همان آغاز حمله، عربستان تلاش کرد با تشکیل یک ائتلاف منطقه یی با حضور کشورهای حاشیه ی خلیج فارس، مصر و پاکستان، نه تنها جنگ یمن را به یک جنگ منطقه یی مبدل سازد بلکه با تشکیل چنین ائتلافی ناتوانی های نظامی خود را تا حدی جبران کند. البته از همان ابتدا مخالفت مصر برای اعزام نیروهای زمینی به یمن و مخالفت پاکستان از شرکت در این ائتلاف، عربستان را از اهداف بلندپروازانه ی خود برای یک حمله ی کامل و همه جانبه به یمن باز داشت. تحولات بعدی جنگ نشان داد که بر خلاف پیش بینی راهبرد نویسان سعودی، حمله به یمن دشوارتر از آن است که عربستان پیش بینی می کرد. ناکامی عربستان در دستیابی به اهدافش در یمن و ناکامی در همراه کردن کشورهای پرجمعیتی مانند مصر و پاکستان برای فرستادن نیروی زمینی به این جنگ، در هفته های اخیر عربستان را به سمت پیش گرفتن یک ائتلاف محلی با مشارکت برخی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای حرکت دادن نیروی زمینی به سمت یمن سوق داده است. این تغییر رویکرد را می توان آغاز مرحله ی تازه یی در حمله ی عربستان به یمن تفسیر کرد که می تواند پیامدهای پیش بینی نشده به دنبال داشته باشد. در این زمینه باید به چند نکته ی مهم توجه داشت: 1- نخستین نکته یی که باید به آن اشاره داشت این است که اعزام نیروهای زمینی به خاک یمن را می توان نشانه یی از شکست سیاست ائتلاف سعودی در یمن دانست. عربستان سعودی که با هدف یک حمله ی کوتاه مدت هوایی تجاوز خود به یمن را آغاز کرد، در این اندیشه نبود که چنین حمله یی منجر به یک جنگ فرسایشی بی هدف خواهد شد؛ جنگی که نه تنها هزینه های نظامی و اقتصادی بسیاری به این کشور و ائتلاف زیر هدایت آن وارد خواهد کرد، بلکه هزینه های انسانی آن نیز می تواند فشارهای گروه های پشتیبان حقوق بشر بر عربستان را تشدید کند. در این میان به نظر می رسد عربستان در یک معضل پیچیده و دووجهی گرفتار شده است؛ از یک سو این کشور با عقب نشینی از جنگ در یمن با کاهش شدید پرستیژ (وجهه و نمایش قدرت) و پیامدهای آن برای نفوذ منطقه یی آل سعود رو به رو خواهد شد و از سوی دیگر، ادامه یورش هوایی نیز نتیجه یی جز افزایش هزینه ها و فرسایشی شدن جنگ به دنبال ندارد؛ فرایندی که با توجه به قیمت پایین نفت، هزینه های مالی عربستان را به شدت افزایش خواهد داد. در چنین شرایطی رهبران سیاسی دچار اشتباه های محاسباتی و سردرگمی در پیگیری اهداف خود می شوند و در دل این خطاهای محاسباتی ممکن است تاکتیک ها به راهبرد تبدیل شود. به همین دلیل ممکن است ابعاد جبهه های درگیری بسیار فراتر از محاسباتی به پیش رود که مقام های سیاسی و فرماندهان نظامی صورت داده اند. در این وضعیت، کشور دچار چالش افزایش مسوولیت ها در مقابلِ کاهش توان ظرفیت ها می شود و اقدام های پرستیژی و نمایشی جایگزین اقدام های راهبردی خواهد شد. تاریخ روابط بین الملل نشان می دهد که شکست های بزرگ در سیاست خارجی در چنین مواقعی رخ می دهد. آغاز حمله ی زمینی عربستان با همراهی بحرین، امارات عربی متحده و قطر به یمن را می توان نشانه یی از چنین محاسبه ی نادرست راهبردی و شکست سیاست های تدوین شده ی ائتلاف سعودی در جنگ یمن به شمار آورد؛ امری که می تواند شکست سنگینی بر سیاست های منطقه یی عربستان وارد کند. 2- مهم ترین پیامدی که آغاز حمله ی زمینی به یمن می تواند به دنبال داشته باشد، تشدید بی ثباتی ها و شکاف های سیاسی و قومی-مذهبی در یمن است. در توضیح این نکته باید گفت نیروهای ارتش و کمیته های مردمی انصارالله که کنترل بخش های زیادی از یمن را در دست دارند اکثریت جمعیت یمن را تشکیل می دهند و با تکیه بر چنین اکثریتی توانسته اند نفوذ و کنترل خود را در بخش های بزرگی از یمن گسترش دهند. ائتلاف سعودی با هدف مقابله با این نیروها وارد عمل شده و شکست این ائتلاف نیز به دلیل در اکثریت بودن نیروهای ارتش و کمیته های مردمی انصارالله است. به همین دلیل، نه تنها هیچ نیروی خارجی توان شکست و حذف چنین نیروی پرجمعیت داخلی را نخواهد داشت، بلکه هرگونه مداخله ی خارجی موجب خواهد شد گسل های قومی، قبیله یی و مذهبی فعال شده و منجر به شکاف های عمیق سیاسی و اجتماعی در جامعه ی یمن شود. تنها نتیجه ی چنین امری، بی ثباتی بیشتر در یمن و فراهم شدن فضا برای فعالیت گروه های تروریستی مانند القاعده و داعش خواهد بود؛ رخدادی که در میان مدت امنیت عربستان و ائتلاف زیر امرش را نیز تهدید خواهد کرد. 3- در سویه دیگر ماجرا و به عنوان نکته ی سوم، باید به تاریخ یمن و ناکامی مهاجم هایی توجه داشت که به این سرزمین حمله کرده اند. اگر نگاهی به تاریخ یمن در چند سده ی گذشته داشته باشیم می بینیم هر کشوری که قصد تسلط بر یمن را داشته با شکست رو به رو و مجبور به ترک خاک یمن شده است. در توضیح این مساله باید گفت، از آغاز دوره ی تاریخ مدرن و حرکت اروپایی ها برای کشف مناطق تازه در جهان، یمن به دلیل موقعیت جغرافیایی خود مورد توجه استعمارگران پرتغالی قرار گرفت. به همین دلیل آن ها در صدد کنترل مناطق و بنادر جنوبی یمن بر آمدند. در پی این اقدام پرتغالی ها، امپراتوری عثمانی نیز برای مقابله با نفوذ پرتغالی ها تلاش کرد یمن و به ویژه مناطق شمالی این کشور را زیر کنترل خود در آورد. در ادامه، حضور بریتانیا در مرکز استعمار اروپایی منجر به کشیده شدن پای سومین امپراتوری استعماری به یمن شد و برای دهه ها بخش هایی از جنوب یمن در اختیار امپراتوری بریتانیا بود. در آخرین تجاوز به یمن، این کشورهای منطقه ی خاورمیانه بودند که یمن را به عرصه ی تاخت و تازهای خود تبدیل کردند. جنگ مصر و عربستان در سال های دهه ی1960 میلادی نماد این تجاوز بود. با وجود چنین پیشینه یی از تجاوزهای خارجی، روحیه ی جنگجویی مردم یمن و موقعیت ناهموار جغرافیایی این کشور مانع از تسلط کامل کشورهای استعمارگر و متجاوز بر یمن شده است و همه ی آن ها مجبور شده اند در نهایت سرزمین یمن را ترک کنند. بنابراین و همان گونه که تاریخ یمن نشان می دهد، تسلط بر این کشور هزینه های بسیاری برای متجاوز به دنبال خواهد داشت که در پایان متجاوز را مجبور به ترک خاک این کشور خواهد کرد. به همین دلیل است که مصر تاکنون از اعزام نیروهای زمینی به یمن خودداری کرده است و به نظر می رسد این کشور در دشوارترین حالت ممکن و زیر فشارهای عربستان، به اعزام چند صد نیرو رضایت دهد. بنا بر این، گسیل معدود نیروهای پیاده ی ارتش های عربستان، امارات عربی متحده، بحرین و قطر به یمن را می توان یک اشتباه راهبردی تلقی کرد که در فضای مبهم و گیج کننده ی ناشی از طولانی شدن جنگ در یمن و ناکامی در دستیابی به اهداف رخ داده است و می تواند هزینه های بسیاری را بر این کشورها تحمیل کند. 

پیش بینی تازه ی نشریه ی آمریکایی «ساینس» از پیشرفت های علمی ایران پس از رفع تحریم های بین المللی، چشم انداز روشنی را از تحولات آینده ی عرصه ی علم و دانش در کشورمان به تصویر می کشد؛ تصویری که با درنظرگرفتن روند مثبت رشد علم در دوره ی تحریم های بین المللی، دور از ذهن به نظر نمی رسد. به نوشته ی «ریچارد استون» نویسنده ی یکی از گزارش های این مجله، به رغم اینکه تحریم های گوناگون علیه ایران در سال های گذشته موجب شد دانشمندان ایرانی از اشتراک نشریه های علمی بین المللی، دانلود نرم افزار، خرید تجهیزات ضروری تولید خارج و... محروم شوند، اما در این سال ها، دانش و علم در این کشور به صورت چشمگیری پیشرفت کرد. ‫فصل تازه یی از دانش، پیش روی ایران است و به دوران شکوفایی پیشرفت های علمی این کشور پس از تحریم وارد می شویم. اگرچه پیش بینی مجله ی معتبر ساینس از دوران شکوفایی علم در ایران، دل هر هموطنی را شاد می کند، اما نباید غرق شدن در این خوشحالی ما را از تلاش برای بهره وری بهینه از چنین فرصتی غافل کند؛ فرصتی که می تواند به توسعه ی ملی منجر شود. در این پیوند چند نکته دارای اهمیت است: 1- برداشته شدن تحریم های بین المللی علیه کشورمان با ایجاد دسترسی آزادتر دانشگاه ها، استادان و دانشجویان به اطلاعات علمی، نشریه های معتبر، تجهیزات لازم، فناوری ها، نرم افزارهای ضروری و گسترش همکاری علمی بین المللی، فرصت های قابل توجهی را نصیب کشورمان کرده است و دورانی از شکوفایی علمی را پیش چشممان قرار خواهد داد. به گفته ی بسیاری از اصحاب علم و پژوهش، تحریم ها در سال های گذشته، اسباب رشد و بالندگی در حوزه های علمی بسیاری مانند نانو، هسته یی، سلول های بنیادی و ... را فراهم آوردند. به گفته ی «سعید سرکار» دبیر ستاد نانو در «میزگرد آخرین دستاورهای علمی ایران» در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در یازدهم شهریور 1394 ، تحریم های بین المللی و دریغ کردن تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته در حوزه ی نانو از ایران، موجب خوداتکایی بیشتر دانشمندان داخلی و سرانجام ساخت بیش از 100 نوع تجهیزات آزمایشگاهی در این حوزه با هزینه ی بسیار کمتر و عملکرد یکسان شد. البته ناگفته نماند که تولید این تجهیزات انرژی، هزینه و زمان زیادی را به خود اختصاص داده است؛ انرژی که می توانست صرف تولید گسترده تر علم در این حوزه شود. از این پس، این انرژی می تواند به توسعه ی بیشینه ی علم در کشورمان منجر شود. 2-«رشد علمی» در معیار و متر بسیاری از نهادهای بین المللی چون «موسسه اطلاعات علمی» یا همان «آی.اس.آی» بر مبنای تعداد مقاله هایی است که از مولفه ی تولید محتوای علمی برخوردار بوده و در مجله های معتبر علمی- پژوهشی بین المللی به چاپ رسیده باشد. این در حالی است که افزایش نرخ رشد علمی یک کشور به تنهایی، به معنی پیشرفت و توسعه ی آن کشور نیست. به عبارتی تعداد مقاله های علمی شاید برای ارزیابی رشد علمی یک کشور معیار خوبی باشد، اما نشان دهنده ی میزان بهره وری از یافته های علمی بومی در اقتصاد و صنعت و در نتیجه توسعه ی آن کشور نیست. بنابراین ممکن است کشوری از نرخ رشد علمی بالایی برخوردار باشد، اما توسعه ی چندانی را تجربه نکند. اگرچه تولید علم به خودی خود از ارزش بالایی برخوردار است، اما هدف از آن تنها افزایش نرخ رشد علم نیست. هدف نهایی از تولید علم، توسعه و رفاه عمومی است که تنها در صورت تجاری سازیِ ایده های علمی و به کارگیری آن در بخش های صنعتی و اقتصادی جامعه به دست می آید. چه بسا نوآوری های علمی تازه یی که توانمندی تجاری سازی و درآمدزایی دارند، اما به دلیل بی توجهی مسوولان آموزشی و صنعتی، (در قالب کتاب، مقاله یا پایان نامه) در گوشه ی کتابخانه ها خاک می خورند. از این رو مسوولان آموزشی و صنعتی باید تجاری سازی ایده های علمی را در دستور کار خود قرار دهند تا تولید علم در کشور فقط به ارتقای جایگاه کشورمان در رشد علمی محدود نشود. 3- تمرکز و اجبار بیش از اندازه ی نظام و نهادهای آموزشی کشورمان به چاپ مقاله در مجله های معتبر علمی- پژوهشی، برای افزایش تراز علمی دانشجویان و استادان، در مواردی باعث افشای ایده و طرح های بکر و تازه ی دانشجویان و حتی استادان کشورمان می شود؛ دستاوردهای علمی یی که ظرفیت دریافت گواهی ثبت اختراع (پتنت) را دارند، اما انتشار مقاله، طرح را افشا کرده و ثمره ی آن را نصیب دیگران می کند. بنابراین آگاه سازی اصحاب علم و دانش در مورد اهمیت ثبت یافته های علمی به عنوان اختراع از یک طرف و برنامه ریزی و حمایت از طرح های نو از طرف دیگر می تواند جلوی این فرصت سوزی ها را بگیرد. شاهد این ادعا هم رتبه ی پایین ایران در ثبت اختراع در نهادهای بین المللی است. به گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال 2013 میلادی ایران با ثبت 0.1 (یک دهم) گواهی ثبت اختراع به ازای هر میلیون نفر جمعیت، در مقام 107 جهانی و 17 منطقه یی قرار دارد. این در حالی است که به گفته ی دبیر ستاد نانو، ظرفیت ثبت اختراع در ایران بسیار بیش از این میزان است. 4-رواج پدیده ی «فرار مغزها» در کشور به عنوان نتیجه ی طبیعی برداشت و برخورد سیاسی با کنش های غیرسیاسی اصحاب علم و دانش، فرصت های بهره گیری از ظرفیت های پیشرفت علمی کشور را از بین می برد. سیاسی کاری چون آفتی سلامت حیات علمی کشور را تهدید می کند و امنیت و آرامش را که بسترهای لازم برای رشد و شکوفایی علمی است، نابود می کند. پدیده ی فرار مغزها، سرمایه گذاری چندساله ی نظام آموزشی را بر روی دانشجویان خلاق و ایده پردازی که توانمندی سرعت بخشی به توسعه دارند، از بین می برد و با کوچ دادن آنها از کشور سرمایه های کلان و مولد را پس می زند. ایجاد آزادی و امنیت برای اصحاب علم و دانش، تفکیک مدیریت حوزه های علم و سیاست از یکدیگر، نگاه غیرسیاسی به نهادهای علمی و ... می تواند ضمن فراهم کردن زمینه ی رشد علم و دانش در نهادهای علمی، از فرار این سرمایه های ملی و سوددهی آنها برای دیگری جلوگیری کند؛ سودی که به حق، خود لایق آن هستیم.

جدال جمهوریخواهان و دموکرات ها در کنگره ی آمریکا پنج شنبه ی پیش رو یعنی بیست و ششم شهریورماه (هفدهم سپتامبر) پایان می یابد و نمایندگان باید تکلیف برنامه ی جامع اقدام مشترک یا همان برجام را تا آن زمان مشخص کنند. این در حالی است که یک هفته پیش از این موعد یعنی عصر پنجشنبه رای گیری در مورد برجام در سنا برگذار شد و طرح توافق هسته یی که بیش از 60 رای نیاز داشت تنها توانست 58 رای مثبت جمهوریخواهان را به دست آورد و در عمل با 42 رای منفی دموکرات ها به شکست انجامید. با این تعداد رای، «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا دیگر نیازی به استفاده از حق وتو ندارد و چه بسا که طبق رویه ی داخلی سنا، فرایند «فیلی باستر» (Filibuster) اتفاق افتد که به معنای طولانی شدن بحث ها و سخنرانی ها در کنگره و برگزار نشدن اصل رای گیری است. با رای گیری عصر پنجشنبه، دموکرات ها می توانند برجام را کنگره به معرض رای نگذارند چرا که اگر شمار سناتورهای موافق برجام به 41 برسد، به دلیل به حد نصاب نرسیدن مخالفان، رای گیری لغو می شود. جمهوریخواهان نیز در رای گیری پنجشنبه حد نصاب لازم برای جلوگیری از این روند را از دست داده اند. در نتیجه باید گفت برجام یک هفته مانده به مهلت تعیین شده از سد کنگره عبور کرده است. پس از ناامیدی جمهوریخواهان از رد برجام در سنا، آن ها دیروز دست به دامن نمایندگان خود در مجلس نمایندگان شدند تا قطعنامه یی علیه توافق هسته یی تصویب کنند. در این قطعنامه، نمایندگان جمهوریخواه با 269 رای مخالف در برابر 162 رای موافق به رد برجام رای دادند. جمهوریخواهان در همین مجلس طرحی را به منظور منع رییس جمهوری از تعلیق یا لغو تحریم ها با ۲۴۷ رای مثبت در مقابل ۱۸۶ رای منفی به تصویب رساندند؛ طرح هایی که در عمل نمادین و بی اثر است چرا که برای اجرایی شدن هم باید به تصویب سنا برسد و هم از سد وتوی اوباما بگذرد. با توجه به این نتیجه، تندروهای کنگره ی آمریکا به رغم صرف هزینه های بالا نتوانسته اند به محتوای برجام خللی وارد کنند یا استدلال های متزلزل خود را در زمینه توافق هسته یی به افکارعمومی آمریکا و جهان بقبولانند. بی تردید ناتوانی جمهوریخواهان در رد برجام پیامدهایی برای این حزب و حامیان آن در پی خواهد داشت. به نظر می رسد نخستین بازنده ی این کشمکش حزب جمهوریخواه است چرا که به رغم مخالفت ها و سنگ اندازی های 2 سال گذشته، در نهایت نتوانست جلوی توافق را بگیرد. ناکامی جمهوریخواهان در این جدال نشانگر شکست رویکردهای ستیزه جویانه و جنگ طلبانه ی این حزب در ایالات متحده، به طور ویژه در زمینه ی پرونده ی فعالیت های صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران است. به این ترتیب، اوباما و حزب وی به منظور پیروزی در انتخابات ریاست جهوری سال آینده میلادی برگ برنده ی بزرگی در اختیار خواهند داشت. برای آن ها بسیار با اهمیت خواهد بود که یک سال پیش از انتخابات ریاست جمهوری بتوانند افکار عمومی مردم آمریکا را با خود همراه سازند و به آنان اینگونه القا کننده که توانسته اند یک تهدید بین المللی و منشا احتمالی جنگ را کنترل کنند. دیگر بازنده ی این هماوردی در کنگره، رژیم صهیونیستی است؛ رژیمی که برمبنای هیاهوگری های «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر و همچنین با اتکا به لابی های پرنفوذ از هیچ تلاشی برای کارشکنی در گفت وگوهای هسته یی فروگذار نکرد. در ارتباط با موضوع توافق هسته یی، لابی های صهیونیستی همچون آیپک و جمهوریخواهان کنگره که موضعی یکسان دارند نتوانستند روند رو به جلوی این توافق تاریخی را سد کنند. صهیونیست ها تنها توانستند چهار نفر از سناتورهای دموکرات از جمله «چاک شامر» و «رابرت منندز» را به مخالفت با برجام متقاعد کنند. بنابراین، پس از عبور موفقیت آمیز برجام از صحن کنگره، رژیم صهیونیستی و لابی این رژیم از جمله بازندگان اصلی هستند که در انزوا قرار خواهند گرفت. از طرف دیگر، هنوز نظر نهایی کنگره درباره ی برجام اعلام نشده بود که تغییر رویکرد برخی مخالفان منطقه یی مانند عربستان آشکارا شد. چند روز پیش «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه ی عربستان خلاف موضع گیری های قبلی تاکید کرد که کشورش از تضمین های آمریکایی مربوط به موضوع هسته یی ایران راضی است. این نخستین واکنش نرم و منعطفی است که یک مقام رسمی سعودی پس از توافق هسته یی بروز داده است. بدون شک حمایت قاطع سناتورهای دموکرات از برجام و در نتیجه شکست جمهوریخواهان در این هماوردی یکی از مهمترین دلیل هایی است که به تغییر موضع سعودی ها نسبت به توافق هسته یی انجامیده است. در مجموع، عبور برجام از کنگره جدا از اینکه برخی از مخالفان منطقه یی مانند عربستان سعودی را به رغم میل باطنی به پذیرش توافق هسته یی وادار کرد تا دست کم در مواضع رسمی خود منعطف تر عمل کنند اما برای تندروها در آمریکا از جمله حزب جمهوریخواه، رژیم صهیونیستی و لابی های صهیونیستی حالتی وارونه داشت و آن ها را سمت افزایش مخالف ها و کارشکنی ها سوق داده است. با توجه به آنچه گفته شد می توان گفت برجام همچنان کانونی است که مخالفان و موافقان را به 2 سوی طیف کارشکنی یا حمایت می راند. حمایت دولت های مهم اروپایی از برجام در کنار تلاش فراگیر دولت اوباما برای به فرجام رساندن برجام و به طور کلی رویکرد مثبت جامعه بین الملل به توافق هسته یی سبب شده مخالفان برجام روز به روز بیشتر به انزوا کشیده شده و با ناکامی رو به رو شوند و از سوی دیگر برجام روز به روز تثبیت شود. 

جشن روز ملی سینما با حضور «علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، «حجت الله ایوبی» رییس سازمان سینمایی و اهالی سینما و رسانه روز پنجشنبه نوزدهم شهریور ماه 1394، در کاخ سعدآباد تهران برگزار شد. این جشن حاشیه هایی را به دنبال داشت که مهمترین آن، سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حمایت از سینما و سینماگران بود. در این مراسم علی جنتی در سخنانی، آشکارا از فیلم «قصه ها» ساخته ی «رخشان بنی اعتماد» کارگردان بنام سینمای ایران حمایت کرد و برای گرفتن کارت زرد سوم از مجلس شورای اسلامی به خاطر حمایت از این فیلم اعلام آمادگی کرد. جنتی با تاکید بر اینکه در مورد انتقادها به هیچ وجه زیر تاثیر فشار رسانه ها و سخنان نمایندگان مجلس قرار نمی گیرد و فقط بر اساس ضوابط و قانون عمل خواهد کرد، گفت: من تاکنون 2 کارت زرد از مجلس گرفته ام و می دانم سومین کارت زرد هم برای فیلم «قصه ها» در راه است؛ در حالی که از نظر من این فیلم هیچ مورد خاصی ندارد و باید اجازه ی اکران می گرفت. حجت الله ایوبی نیز در این مراسم اظهار کرد: این جشن، جشن سینماگران است و خوشحالم که هستید. همچنان امیدوار باشید. اگر سال گذشته با تردید می گفتم که باید امیدوار بود، امروز با اطمینان می گویم روزهای بهتری در پیش روی ما با همدلی شما است. سخنان مسوولان فرهنگی دولت در حمایت از سینما می تواند برای اهالی سینما و دوستداران آن، امیدوارکننده و نشان از عزم جدی مسوولان فرهنگی دولت یازدهم برای حل مشکلات موجود بر سر راه سینما باشد؛ اما اینکه آنان تا چه اندازه بتوانند پای وعده های خود بایستند و در برابر فشارهای سلیقه یی و خارج از قاعده ی برخی جریان های فکری بر عرصه ی سینما ایستادگی کنند، سوالی است که پاسخ آن نیازمند گذر زمان است. مسوولان فرهنگی دولت یازدهم از زمان شروع به کار خود در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همواره بر حمایت از عرصه های گوناگون فرهنگی تاکید داشته و دارند، اما به نظر می رسد هنوز هم جریان هایی هستند که با دخالت در امور نهادهای فرهنگی، آن ها را در تنگنا قرارمی دهند؛ جریان هایی که نگاه آن ها به طور عمده ریشه در 2 دولت پیشین داشته و رفتارشان ادامه ی رفتارهای دولت های نهم و دهم در رویارویی با عرصه ی فرهنگ است. توقف اکران چند فیلم از جمله فیلم های «خانه پدری» و «رستاخیز» در چند ماه گذشته، شاید نمونه های کوچکی از دخالت افراد یا گروه هایی باشد که ذره بین بدبینی خود را بر روی عرصه ی فرهنگ گرفته اند و به جز رویکرد خود در این عرصه، هیچ نوع رویکرد دیگری را بر نمی تابند. البته این گونه رفتارها در 2 سال گذشته تنها محدود به عرصه ی سینما نبوده است و عرصه های دیگر فرهنگی مانند عرصه ی موسیقی نیز از آن متاثر شدند. توقیف کنسرت های خوانندگان، پرده ی دیگری از رفتارهای خودسرانه ی برخی نهادها و جریان های فکری است که در ماه های گذشته حوزه ی فرهنگ را با چالش روبه رو کرده است. در این پیوند، نکته ی تامل برانگیز آن است که هم فیلم ها و هم کنسرت های توقیف شده در 2 سال گذشته از مجوزهای لازمِ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برخوردار بودند. از این رو برخی بر این باورند که محدودیت های ایجاد شده در عرصه های گوناگون فرهنگی از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم تاکنون با هدف بی اعتبار جلوه دادن مجوزهای وزارت ارشاد صورت گرفته است. دخالت و اعمال سلیقه در امور نهادهای فرهنگی بی تردید شرایطی را فراهم می آورد که هنرمندان و اهالی فرهنگ دیگر اعتمادی به مجوزهای وزارت ارشاد نداشته باشند و احساس امنیت کافی برای سرمایه گذاری در تولید آثار خود نداشته باشند. نبود امنیت در عرصه ی فرهنگ، آثار ناخوشایندی از خود برجای خواهد گذاشت. در این فرایند، عرصه ی سینما یکی از آسیب پذیرترین عرصه هاست؛ چراکه برای تولید یک اثر سینمایی، منابع مالی و نیروی انسانی بسیاری لازم است و اکران نشدن آن، خسارت های جبران ناپذیری را متوجه تولیدکنندگان یک فیلم سینمایی خواهد ساخت. اعمال نظرهای سلیقه یی و ایجاد محدودیت برای فیلم سازان، بی شک در دراز مدت از انگیزه ی هنرمندان برای تولید فیلم های خوب می کاهد، ضعف و رکود را مهمان سینمای ایران می کند و سینمای کشورمان را به سینمایی تبدیل خواهد کرد که هیچ کس علاقه یی برای سرمایه گذاری در آن ندارد. برخی اهالی سینما معتقدند این رکود اکنون تا اندازه یی بر سینمای ایران حاکم شده است. به باور آنان، این روزها سینمای ایران جولانگاه فیلم ها و فیلم سازانی شده است که فقط به فکر تامین خواسته های برخی جریان های فکری هستند. بهبود این شرایط اما، نیازمند بازنگری در رویکردهای موجود نسبت به حوزه ی فرهنگ است. در این مسیر جریان های سیاسی باید تا جای امکان، دست از سیاسی کردن عرصه های فرهنگی بردارند و به تصمیم گیری های وزارت ارشاد به عنوان متولی اصلی امور فرهنگی در کشور احترام بگذارند؛ نه اینکه هر وقت اراده کردند یکی از مجوزهای این نهاد فرهنگی را بی اعتبار کرده و با بهره گیری از تمام قوا و بازوهای اجرایی خود، گاه از اکران یک فیلم مجوزدار جلوگیری کنند و گاه کنسرت گروه های موسیقی را لغو کنند. در این مسیر باید به عرصه ی فرهنگ به عنوان عرصه یی مجزا از سیاست نگاه شود تا فرهنگ سیاسی نشود؛ چراکه در این گیرو دار اهالی فرهنگ و هنر هزینه های بسیاری را متحمل خواهند شد؛ هزینه هایی که در 2 دولت پیشین برای اهالی این عرصه بسیار سنگین تمام شد. برای جبران همین هزینه های بی مورد بود که مسوولان دولت یازدهم از زمان روی کار آمدن این دولت تا به امروز همواره بر حمایت از عرصه های فرهنگی تاکید می کنند. اگرچه عزم راسخ مسوولان فرهنگی دولت تدبیر و امید برای بهبود حوزه های فرهنگی تاکنون با موانع بسیاری رو به رو بوده، اما بارقه های امید را در دل اهالی فرهنگ روشن ساخته است و نشان از پایان بردباری مسوولان فرهنگی دولت یازدهم در برابر رفتارهای سلیقه ییِ برخی جریان ها دارد؛ جریان هایی که همواره از تک صدایی در عرصه های فرهنگی و هنری جانبداری می کنند. 

تهران- ایرنا- ایران و چین، 2 کشور بزرگ آسیایی هستند که پیشینه ی مناسباتشان به بیش از 2 هزار سال پیش می رسد یعنی زمانی که جاده ی ابریشم به عنوان بزرگترین شبکه ی بازرگانی جهان، سرزمین اژدهای زرد را از طریق ایران به اروپا و آفریقا پیوند می داد. اینک وزیر امور خارجه ی کشورمان به پکن سفر کرده تا در فضای تازه ی سیاست خارجی در زمینه ی ارتقای روابط با این شریک شرقی دیرینه با مقام های چینی به رایزنی بنشیند. چین از جمله کشورهایی است که روابط خارجی آن در همسنجی با دیگر واحدهای ملی بیشتر دربردارنده ی اولویت های اقتصادی است. روابط خارجی ایران و چین نیز از این قاعده برکنار نیست به گونه یی که در حال حاضر ایران بیشترین مراوده های تجاری را با چین دارد. بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، چین در سال 1392 حدود 10 میلیارد دلار کالا به ایران صادر و بیش از هفت میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده است. در سال 1393 میزان واردات به بیش از 12 میلیارد دلار رسید و صادرات ایران به چین از مرز 9 میلیارد دلار گذر کرد. با توجه به اهمیت روابط اقتصادی، سفر امروز ظریف به چین هر چند نخستین سفر وی به پکن پس از شکل گیری توافق هسته یی ایران و 1+5 به شمار می آید اما به نظر می رسد این سفر بیشتر ماهیتی اقتصادی داشته باشد. دراین ارتباط چند نکته قابل تامل است: 1- در زمینه ی روابط اقتصادی ایران و چین پس از توافق هسته یی باید توجه داشت که چین بزرگترین خریدار نفت خام ایران است و ایران در شرایطی که با رفع تحریم ها به دنبال بازگشت قدرتمندانه به بازار انرژی و باز پس گرفتن سهم پیشین در این بازار است، نمی تواند اهمیت روابط با بزرگترین خریدار نفت خود را نادیده بگیرد. ضمن اینکه ایران به واسطه ی صادرات نفت به چین در شرایط تحریم، ذخایر ارزی قابل توجهی در این کشور دارد و امیدوار است که بتواند به جای کالا، مطالبه های خود را به صورت نقدی دریافت کند. 2- روابط اقتصادی ایران و چین تنها در صادرات نفت خام ایران و واردات کالاهای چینی خلاصه نمی شود بلکه چین پیش از این در برخی موارد در حوزه های نفت و انرژی و پروژه های عمرانی سرمایه گذاری داشته است. البته بیشتر این طرح ها در سال های اخیر به دلایلی از جمله اعمال تحریم ها به نتیجه نرسید و نیمه کاره رها شد. بعنوان نمونه، قرارداد طرح توسعه ی فاز یازدهم پارس جنوبی به ارزش حدود پنج میلیارد دلار بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت جمهوری خلق چین امضا شد اما چینی ها کار را پیش نبردند و سرانجام در پاییز 1393 از این طرح کنار گذاشته شدند. با شکل گیری توافق هسته یی، مسیر برای بازگشت شرکت های مختلف از جمله شرکت های چینی برای سرمایه گذاری در ایران باز می شود و به این ترتیب ایران و چین می توانند همکاری های خود را در این زمینه از سر گیرند. 3- چین در سال های تحریم نقش شریک تجاری قابل اعتماد را برای ایران ایفا کرد و به این طریق توانست بخش عمده یی از تولیدهای خود را در بازار گسترده ی ایران عرضه کند. به همین جهت، پس از توافق هسته یی پکن نگران ورود رقیبان غربی و از دست دادن بازارهای خود در اقتصاد ایران است. این در حالی است که ایران در فضای پساتحریم در روابط خارجی خود به دنبال توازن و نه نگاه صرف به شرق یا غرب است و از این رو گسترش روابط با چین از برنامه های دولت یازدهم به شمار می رود. «حسن روحانی» رییس جمهوری در آخرین نشست خبری خود در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری «شین هوا» چین در مورد روابط 2 کشور گفت: ما با رییس جمهوری چین برای توسعه ی روابط، هفت گروه کاری را مشخص کردیم که این گروه ها تشکیل شده و در حال بررسی روابط ایران و چین هستند. امیدوارم در آینده بتوانیم همه ی طرح هایی را که مد نظرمان است، اجرایی و عملیاتی کنیم. 4- با وجود اهمیت همکاری های اقتصادی و روابط تجاری با چین، تصور مقام های پکن از ایران نباید در سطح بازاری برای کالاهای چینی باشد. همچنین نباید این انتظار نزد چینی ها وجود داشته باشد که همچون گذشته نفت ایران را با شرایط خاص دریافت و به ازای آن محصول های خود را با نفت تهاتر کنند بلکه ضرورت دارد چین نیز به ایران به عنوان یک شریک اقتصادی نگاه کند. دولت در این زمینه باید توجه داشته باشد که تعطیلی بسیاری از بنگاه های اقتصادی کشور در سال های گذشته، افزون بر چالش های اقتصادی، ناشی از واردات بی رویه ی کالاهای بی کیفیت و ارزان قیمت از کشور چین بوده است بنابر این در طراحی روابط اقتصادی دوجانبه نباید از تولیدکنندگان داخلی غافل شد. سخن آخر اینکه بازار ایران برای چینی هایی که با رکود اقتصادی مواجه شده اند بسیار ارزشمند و قابل توجه است. از طرف دیگر ایران در شرایط پساتحریم علاقه مند به حضور سرمایه گذاران چینی است و در بازپس گیری سهم پیشین در بازار انرژی نیز به همگامی بزرگترین مشتری نفت خام خود امیدوار است. این مولفه هایی است که در روابط تجاری و همکاری های اقتصادی 2 کشور از اهمیت زیادی برخوردار است و می تواند زمینه های گسترش مناسبات را طی سال های آتی فراهم آورد.