رییس جمهوری روز هفتم شهریور ماه در نشستی خبری با خبرنگاران داخلی و بین المللی گفت که مردم در انتخابات با مشارکت بسیار خوب، انتخاباتی شکوهمند و رقابتی تر از گذشته و با احساس سلامت بیشتر رقم خواهند زد. «حسن روحانی» تصریح کرد: امسال 2 انتخابات با هم انجام می گیرد؛ انتخابات خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی و این بسیار مهم است که مردم ما حضور و مشارکت داشته باشند و کاری بکنیم که رقابت ها بیشتر شود و همه حس کنند که هستند. نظر به اهمیت افزایش مشارکت عمومی در رخدادهای سیاسی پیش رو که با مساله ی رقابتی بودن انتخابات پیوند خورده و سخنان رییس جمهوری درباره ی آن، به بیان نکته هایی در این زمینه می پردازیم: 1- انتخابات یکی از ارکان اصلی حضور و بروز افکار و سلیقه های مختلف مردم است تا جایی که می توان گفت نخستین و ساده ترین شکل مشارکت سیاسی رای دادن شهروندان به احزاب، افراد و سیاست های آن ها است. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان نظامی مردمسالار بر اساس قانون اساسی بر مساله ی انتخابات تاکید کرده است. در اصل ششم قانون اساسی آمده است: «امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات، انتخاب رییس جمهوری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این ها یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون تعیین می گردد.» با توجه به این اصل، در جمهوری اسلامی ایران اداره ی حکومت و قانونگذاری در چارچوب اصول قانون اساسی با اداره و نظر ملت تعیین می شود و برگزاری انتخابات در حقیقت نشانگر تحقق اراده ی و خواست مردم است. 2- مساله ی انتخابات به مثابه امری 2 سویه بین مردم و حکومت است. در واقع برگزاری انتخابات مشارکتی و رقابتی، احساس مسوولیت نظام در مقابل خواست های جامعه را افزایش می دهد. از طرفی دیگر، انتخابات همراه با شور رقابتی، آگاهی سیاسی- اجتماعی ملت را افزایش داده و فضایی مبتنی بر پویایی و حس همبستگی ملی را به همراه می آورد. 3- یکی از ابزارهای مهم در جهت رسیدن به توسعه ی سیاسی، مشارکت گسترده است که اهمیت حضور مردم در فرایندهای سیاسی و تعیین سرنوشت خود را به عنوان مصداقی از مشروعیت و تحکیم رکن جمهوریت نظام نشان می دهد. بر این پایه، انتخابات به عنوان عرصه ی مبارزه در رقابت گروه ها با محترم شمردن سلیقه ها و دیدگاه های سیاسی مردم، آن ها را به حقوق سیاسی شان آگاه می سازد و باور شهروندان را در رعایت ارزش های مردمسالارانه تقویت می کند. از طرف دیگر، رقابت سالم بین گروه های مختلف بلوغ و پختگی سیاسی را به نمایش می گذارد. 4- برای رسیدن به انتخاباتی در دایره یی گسترده از جریان ها و طیف های متنوع سیاسی، پذیرش حضور و کنش سیاسی فراگیر و گریز از تک قطبی شدن انتخابات امری شایسته و بایسته است که یکی از کارکردهای آن را می توان جذب حداکثری و دفع حداقلی دانست. بر این اساس، بسترسازی مناسب برای انتخاباتی کارآمد در گرو گسترش رقابت سیاسی بین گروه های مختلف و برآمده از سلیقه های متفاوت در جامعه است که با احترام به افکار و ایده های گوناگون به برگزاری انتخاباتی پر شکوه می انجامد و نشان دهنده ی توجه به افکار عمومی است. 5- بی شک شورای محترم نگهبان دارای نقش مهمی در راستای افزایش مشارکت سیاسی و رقابتی تر کردن فضای انتخاباتی است. پس اگر به این مساله بی توجهی نشان دهد و با اعمال سلیقه دست به رد صلاحیت گسترده بزند انتخابات را از حالت رقابتی خارج می سازد که نتیجه یی جز کاهش مشارکت سیاسی نخواهد داشت. بر همین اساس، نگرش های تفسیری و سیاسی در رد یا تایید صلاحیت اشخاص دارای آفت های بسیاری است که یکی از این آفت ها آسیب پذیری فرایند مشارکت است؛ آفتی که می تواند به بحران مشارکت بیانجامد. 6- همچنان که اشاره شد یکی از خطرها و آفت های بزرگی که انتخابات را تهدید می کند ایجاد این حس است که فضای انتخابات رقابتی نیست. اگر در این زمینه اطمینان سازی نشود، در روند مشارکت تاثیرگذار خواهد بود و به ریزش شمار شرکت کنندگان در انتخابات می انجامد. راهکار مقابله با چالش های پیش روی مشارکت، پذیرش تنوع و تکثر جریان های حاضر در انتخابات و حق فعالیت سیاسی آن ها است. در این پیوند، فلسفه و معنای حقیقی انتخابات نیز برگزیدن از میان گزینه های مختلف با دیدگاه های متفاوت است. 7- در کنار آزادی فعالیت های سیاسی به عنوان یکی از مولفه های زمینه ساز رقابتی بودن انتخابات، بایسته ی مهم پشتیبانی نکردن نهادهای قدرت از جریان سیاسی خاص است چرا که این مساله به طرد دیگر جریان های سیاسی می انجامد و زمینه ی کاهش مشارکت و افزایش غیریت سازی در فضای سیاسی جامعه را در پی خواهد داشت؛ رخدادی که می تواند به شکاف های اجتماعی و سیاسی بیانجامد یا شکاف های موجود را پررنگ تر سازد. در جمع بندی باید گفت رقابتی تر شدن و مشارکت سیاسی در سایه ی تنوع و تکثر حاصل می شود چرا که در این صورت همه ی جریان های سیاسی می توانند با گفتمان های مختلف به رقابتی منطقی و معقولانه در فضای سیاسی بپردازند. در غیر این صورت معنای انتخابات معنایی غیرواقعی و دیگرگون خواهد بود.

ایرانیان پس از غروب آفتاب در شب چهارشنبه آخر سال، آتشی می افروختند و با پریدن از سر آن، با نوایی آهنگین از آتش می خواستند تا زردی، غم و بیماری را از آنان بزداید و سرخی، شادابی و سلامتی را به آنان ارزانی دارد. این رسم اما در گذر سال ها دگرگون شده است و دیگر آن شادابی و سرخی را به ارمغان نمی آورد.
روزهای منتهی به نوروز همواره با هیجان و شادی همراه است اما در کنار این شادی گاه صداهای گوشخراش ترقه و نارنجک صوتی موجب فشارعصبی و نگرانی شهروندان می شود. این صداها آژیر فرارسیدن چهارشنبه سوری است. در این میان هشدارها و برخی تصمیم های مسوولان برای تحول در وضعیت کنونی یا حتی حذف و کنار گذاشتن آیین چهارشنبه سوری طی چند سال گذشته کارساز نبوده است.
دگرگونی هایی که در برگزاری مراسم چهارشنبه سوری به وجود آمده، نه فقط آن را از هدف و شکل آیینی خود دور ساخته، بلکه آسیب و مرگ و میرهای ناشی از ترقه بازی و انفجارهای این مراسم باعث شده است که سوگیری هایی نسبت به آن در جامعه شکل گیرد و برخی نگاه سلبی به آن داشته باشند. این در حالی است که نگاه سلبی که به جای چاره جویی در پی پاک کردن صورت مساله است هرگز نمی تواند راهگشا باشد.
تغییر شکل مراسم چهارشنبه سوری شاید نتیجه دگرگونی هایی باشد که روندهای تازه یا فناوری های نوین در جامعه و زندگی انسان به وجود آوردند، به طوری که افزون بر تغییر لایه های زندگی اجتماعی و اقتصادی، پا را فراتر نهادند و رسم ها و سنت های دیرین را هم درنوردیدند تا اینکه چهره ای تازه از آنها نمایان ساختند. همچنان که گفته شد، چهارشنبه سوری که رسم شادی آفرین چهارشنبه آخر سال ایرانیان برای طلب آرامش بود، از این دگرگونی ها دور نمانده است. امروز این رسم دیرین ایرانی جای خود را به ترقه بازی های پر سروصدا و وحشتناک داده است. بمب های دست ساز، فانوس های کاغذی، مشعل های سرخ و فشفشه های چینی جای آتش چهارشنبه سوری را گرفته اند. چهارشنبه آخر سال ایرانیان به جای یک شب خاطره انگیز به کابوسِ سوختگی، وحشت و ترس تبدیل شده است؛ کابوسی که در شب عید، عده ای را به بیمارستان و برخی را هم به کام مرگ می فرستد.
آمار مجروحان و آسیب دیدگان شب های چهارشنبه سوری از تغییر چهره این جشن باستانی خبر می دهد که چهارشنبه سوری را به چهارشنبه سوزی تبدیل کرده است. طی سالیان گذشته، ورود مواد آتش زای چینی به کشور همچون بمبی خوشه ای عمل کرده است. استفاده از این مواد، هم سلامت شهروندان ایرانی را به خطر انداخته، هم از آنجا که به صورت قاچاق وارد کشور می شود خسارت های زیادی را به اقتصاد وارد آورده است. افزون بر آنچه گفته شد، مواد آتش زا و فانوس های چینی مانند موریانه در فرهنگ و سنت های اصیل ایرانی رسوخ کرده تا جایی که گویی جامعه فلسفه واقعی آیین چهارشنبه سوری را فراموش کرده است و با کم توجهی به جان فرهنگ، ارزش ها، امنیت و سلامت خود افتاده است.
شدت آسیب هایِ چهارشنبه سوری در ایران به اندازه ای است که هرساله برای این شب تدبیرهای امنیتی ویژه ای در نظر می گیرند و دستگاه های انتظامی، بیمارستان ها و اورژانس از چند روز مانده به چهارشنبه آخر سال، در حالت آماده باش به سر می برند. یک هفته پیش از چهارشنبه سوری امسال یعنی نوزدهم اسفندماه بود که انفجار انبار مواد آتش زا در اسلامشهر جان 2 جوان را گرفت و پنج تن دیگر را سوزاند. 
با توجه به این رخدادهای اسفبار است که شماری از شهروندان در راستای فرهنگ سازی درست از این مراسم و یادآوری چگونگی برگزاری این آیین در ایران باستان، با راه اندازی کارزارهای مختلف در فضای مجازی، تلاش می کنند از طریق فراخواندن به پرهیز از کاربرد مواد آتش زای وارداتی از سوختگی ها و اتفاق های ناخوشایند این شب بکاهند.
در این پیوند، کارزارهایی با هدف «نه به چهارشنبه سوزی» و «نه به مواد آتش زای چینی» در فضای مجازی، برای پیشگیری از قربانی شدن شهروندان در بازی های خطرناک این شب به راه افتاده است؛ کارزارهایی که مردم را تشویق می کند به جای استفاده از وسایل خطرناک و وحشت آور به آیین سنتی این مراسم بازگردند.
به تازگی کارزاری با عنوان «کمپین تحریم چهارشنبه سوزی» در شبکه مجازی «اینستاگرام» راه اندازی شده است که با توجه به پیشگامی هنرمندان محبوبی چون «پرویز پرستویی» و اهمیت پیام های اجتماعی و فرهنگی آن، با استقبال کاربران و فعالان فضای مجازی رو برو شده است.
در پیامِ پرستویی خطاب به چینی ها اینگونه آمده است: دیگر پولمان را حرام ترقه ها و جنس های گوناگون شما نمی کنیم. چهارشنبه سوری جشن ما است. از امسال آتش درست می کنیم، از روی آن می پریم و شادی می کنیم. از امسال قاشق زنی می کنیم و به هم شیرینی می دهیم. از امسال جشنی واقعی می گیریم. از امسال در آستانه سال نو خیابان ها را رنگارنگ می کنیم. به هم عشق می ورزیم. از امسال چهارشنبه سوری را ایرانی برگزار می کنیم. از امسال به کودکانمان خواهیم آموخت که چهارشنبه سوری جشن شادی است، جشن سپاس از خدای یگانه است، نه ترس و وحشت. چهارشنبه سوری جشن ما است. تک تک ما حتی در برابر جشن های سرزمینمان مسوولیم، چون بخشی از تاریخ و فرهنگ ما است. آن قدر به اشتراک بگذارید تا سراسر ایرانمان را پوشش دهد.
هوده سخن اینکه جامعه برای زنده نگه داشتن اصالت و فرهنگ خود نیازمند حفظ آیین های باستانی در کنار رعایت هنجارها و قوانین است و این مهم از طریق فرهنگ سازی درست در خصوص آیین های باستانی صورت می گیرد؛ نوعی از فرهنگ سازی که به نظر می رسد در کارزار نه به چهارشنبه سوزی و مواد آتش زای چینی در فضای مجازی به آن توجه ویژه ای شده است.
کوتاه سخن آنکه در کنار و همراه با این کارزارهای مجازی، جامعه نیز باید به استقبال یک چهارشنبه سوری بی خطر برود. اگر به ایده های مطرح شده در کارزار مجازی نه به چارشنبه سوزی در جامعه جامه عمل پوشانده شود، بی شک از میزان آسیب های ناشی از مواد آتش زا در چهارشنبه آخرسال کاسته خواهد شد و دیگر هیچ کس به جز خاطره خوش، خاطره دیگری از این آیین زیبا نخواهد داشت.

«حسن روحانی» رییس جمهوری در نشست خبری شانزدهم اسفندماه به پرسش های گوناگون خبرنگاران رسانه های داخلی و خارجی پاسخ داد. بهره گیری از سازوکارهای برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) و الگوبرداری از آن در فرایندهای سیاست داخلی به منظور انسجام بیشتر در جامعه سیاسی در جهت دستیابی به اهداف و منافع کشور، از مهمترین توصیه های رییس جمهوری بود که در قالب پاسخ های وی در این نشست خبری بیان شد.
با توجه به اهمیت این نشست و موضوع های مطرح شده در آن بیان 2 نکته بایسته به نظر می رسد: 
1- برجام یک و 2 موضوع مهمی بود که رییس جمهوری در این نشست به تفسیر و تبیین آن پرداخت. برجام یک بر پایه عقلانیت سیاسی، خردورزی در عرصه سیاست خارجی و مهارت نمایندگان دیپلماتیک ایران، دستاوردهای بزرگی همچون حفظ حقوق هسته ای و لغو تحریم های بین المللی را به همراه داشت. در همین پیوند، روحانی با اشاره به دستاوردهای برجام گفت: با تصویب نهایی برجام همه تحریم های اقتصادی، مالی و بانکی مرتبط با برنامه هسته ای ایران، لغو شد. رییس جمهوری همچنین تصریح کرد: امروز فعالیت بانک های ایرانی با بانک های خارجی آغاز شده و مساله سوئیفت حل و بیمه تا اندازه زیادی اجرایی شده است. هزینه نقل و انتقال ارزی ما برای تولید و صادرات 10 درصد و در بخش حمل و نقل دریایی 25 درصد کاهش یافته، همچنین طی چند ماه گذشته 4.2 میلیارد دلار سرمایه گذاری به ثبت رسیده است. 
با وجود این دستاوردها، این واقعیتی روشن است که آشکارشدن همه پیامدهای برجام در کوتاه مدت امکان پذیر نیست و تحقق آنها به زمان نیاز دارد. برجام به دنبال یک روند پیچیده و فشرده دیپلماتیک به دست آمد. به همین شکل آثار واقعی آن نیز در میان مدت و بلندمدت قابل لمس و نمایان خواهد شد. بنابر سخنان روحانی، تفاهم با یک شرکت یا کشور به معنای آن نیست که در زمان کوتاهی خواسته ها و هدف ها، اجرایی و به نتیجه برسد. تبدیل تفاهم ها به قرارداد، امضای آنها، ورود سرمایه و شروع کار فرایندی بلندمدت است و تلاش ها بر این است که از فرصت ها به بهترین شیوه استفاده شود.
افزون بر آنچه گفته شد، کاهش قیمت نفت یکی از چالش هایی است که به رغم رفع بسیاری از تنگناهای تحریمی بر وضعیت اقتصادی کشور تاثیرگذار بوده و امکان ارزیابی واقع بینانه فضای پسابرجام را دشوار ساخته است. همین وضعیت دولت را در اجرای برنامه ها و سیاست هایش با دشواری هایی روبه رو می کند. در این زمینه رییس جمهوری یادآور شد که قیمت درآمد نفتی کشور در سال1390، 120 میلیارد دلار بود که در سال 1394 به حدود 20 میلیارد دلار یعنی به یک ششم درآمد پیشین کاهش یافته است.
2- برجام 2 بخش مهم دیگری از سخنان رییس جمهوری با خبرنگاران در این نشست بود. به گفته رییس جمهوری، برجام یک را کم و بیش به پایان رساندیم و اکنون زمان اجرای برنامه جامع اقدام مشترک ملی برای رونق اقتصادی، پیشرفت، افزایش قدرت ملی و ساختن ایران اسلامی در سایه وحدت، اتحاد و برادری است. با توجه به این سخنان می توان گفت، برخلاف برجام یک که بازیگرانش قدرت های جهانی بودند، بازیگران برجام2 کنشگران سیاسی داخلی هستند. از این رو همانگونه که برجام یک با نتیجه برد- برد به دست آمد، برجام 2 نیز می تواند چنین آورده ای را در عرصه داخلی تحقق بخشد. در واقع برجام 2 به نوعی بازتولید برجام یک است که به عنوان ثمره مذاکره های سخت و پیچیده به دست آمد. با توجه به این امر، می توان برجام 2 را الگویی بر مبنای گفت و گو، رواداری و پذیرش نگرش های متفاوت سیاسی دانست.
روحانی در نشست دیروز گفت: مردم در انتخاب ریاست جمهوری یک دستورالعملی برای دولت تعیین کردند که ما دعوا، قهر، نزاع و جنگ نمی خواهیم و از شما می خواهیم که در تعامل با دنیا و به فکر زندگی مردم باشید. به نمایندگان مجلس نیز گفتند که تعامل شما باید چگونه باشد. پیام های مردم مشابه بود و همان پیامی که در 92 دادند، در 94 هم تکرار کردند.
با توجه به این سخنان روحانی، مشارکت گسترده مردم در انتخابات هفتم اسفند را می توان به عنوان معیاری برای سنجش دیدگاه آنان درباره دستاوردهای نظام به ویژه توافق هسته ای دانست؛ مشارکتی که نتیجه آن نیز به نوعی بازتاب دهنده نگرش مردم نسبت به گفت وگوها و دستاوردهای برجام بود. این انتخابات همانند انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 نشان داد مردم خواهان فضای تعاملی و بدون چالش در کشور هستند.
با وجود این، بزرگترین چالش در اجرایی شدن برجام 2، معدود گروه ها و چهره هایی هستند که خواهان گفت وگو نیستند و همچنان با نگاهی بدبینانه به برجام یک می نگرند؛ گروه هایی که نتیجه نگرش خود را در انتخابات هفتم اسفندماه دیدند و امید می رود که با این تجربه از دریچه ای نو به مساله تعامل در فضای سیاسی بنگرند.
فرجام سخن آن که برجام 2 به معنای قرار دادن جامعه سیاسی کشور روی ریل آشتی و تفاهم ملی است؛ رخدادی که برای رسیدن به توسعه ای پایدار و همه جانبه گریزی از آن نیست.

با سفر دیروز دوشنبه «محمد جواد ظریف» به تونس، سومین دور از سفرهای منطقه یی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران پس از توافق تاریخی وین آغاز شد. سفر به این کشور کوچک می تواند نقطه عطفی در تقویت روابط سیاسی ایران و کشورهای شمال آفریقا باشد. ظریف در دوره های پیشین سفرهای خود، به کشورهای کویت، قطر، عراق، لبنان و سوریه و همچنین هند، پاکستان و روسیه نیز سفر کرده است. تونس، نخستین ایستگاه ِ سفر ظریف و هیات سیاسی همراه او در شمال آفریقا و مغرب عربی است. این کشور اگر چه مقیاسی کوچک دارد اما نزدیکی به قاره سبز و دریای مدیترانه از یک سو و همسایگی با لیبی که پس از سقوط قذافی دچار بحران حاکمیت سیاسی(2 دولت) و گروه های تروریستی شده، این کشور را درموقعیت راهبردی ویژه یی قرار داده است. از این رو گسترش مناسبات با آن می تواند به پیشبرد سیاست خارجی ایران در شمال آفریقا کمک کند. با توجه به این امر و همچنین گشایش سیاسی که به دنبال توافق وین در جامعه بین الملل برای ایران به دست آمده است، به بیان نکاتی در این زمینه می پردازیم: 1- تونس نخستین کشوری است که جرقه آتشِ اعتراض علیه استبداد از آنجا زده شد و انقلاب مردمیِ آن به فروپاشی حکومت «زین العابدین بن علی» منجر شد و و همین امر مسایلی را در این کشور به وجود آورد. این کشور از یک سو در همسایگی لیبی قرار دارد که به دلیل درگیری های داخلی و نبود حکومت واحد، زمینه را برای نفوذ جریان تروریستی داعش و ایجاد هرج و مرج و ناآرامی در این کشور فراهم کرده است و از دیگر سو همسایه الجزایر است که به دلایلی همچون بی ثباتی امنیتی و شرایط جسمانی «عبدالعزیز بوتفلیقه» وضعیت مبهمی برای آن پیش بینی می شود. این شرایط تونس را در یک بحبوحه نامشخص امنیتی و اقتصادی قرار داده است. این موقعیت حساس منطقه یی موجب شده است کشورهایی همچون آمریکا و روسیه نیز برای گسترش روابط ومناسبات دیپلماتیک خود با این کشور کوچک اما راهبردی پیش قدم شوند. 2- تونس به دلایلی همچون نوپا بودن دولت و نظام سیاسی و شرایط اقتصادی و سیاسی که به دنبال تغییر حاکمیت سیاسی در این کشور پدید آمده است و همچنین همسایگی با کشورهای زیر نفوذ تروریسم، به لحاظ امنیتی نیز مشکلات زیادی دارد و همین امر این کشور را با مثلثی از چالش های اقتصاد، امنیت و سیاست روبرو ساخته است. از این رو توسعه همکاری با ایران به عنوان کشوری آرام و با ثبات در منطقه خاورمیانه که برای غلبه بر مشکل تروریسم در منطقه تلاش می کند و همچنین تقویت روابط با آمریکا و روسیه به صورت همکاری های بین المللی و منطقه یی، می تواند چشم انداز سیاسی، اقتصادی و امنیتی با ثباتی را برای این کشور ایجاد کند. 3- توافق تاریخی وین که بیست و سوم تیرماه میان ایران و کشورهای گروه 1+5 صورت گرفت و به تایید شورای امنیت رسید، موجب شد نگاه ایران هراسانه جهانی و منطقه یی تغییر و به سمت تعدیل و تعامل حرکت کند. این امر به ویژه در میان کشورهای عربی و منطقه یی که ایران را تهدیدی علیه امنیت و ثبات منطقه یی قلمداد می کردند به خوبی دیده می شود. این تغییر نگرش، خط مشی های سیاسی و اقتصادیِ منطقه یی و جهانی نسبت به ایران را نیز زیر تاثیر قرار داد. خطر تروریسم و بحران خاورمیانه و آفریقا و اراده و تلاشی که تاکنون ایران در مبارزه با موج تروریسم داشته، کشورهای منطقه را به برقراری روابط دیپلماتیک برای غلبه بر این بحران و همچنین تعامل اقتصادی با کشور ما امیدوار ساخته است. 4- دستیابی به برجام هسته یی که از قدرت چانه زنی بالای ایران در سطح بین المللی حکایت می کند از یک سو و وضعیت کشور پس از برجام که تغییر جایگاه بین المللی، برداشتن تحریم ها و ... را در پی داشته، چشم انداز با ثبات و روشنی در سطح ملی و بین المللی برای ایران ترسیم کرده است و همین امر باعث شده که توسعه روابط با ایران در سطح منطقه یی و بین المللی هدف سیاست خارجی کشورهای مختلف قرار گیرد. سفر ظریف به تونس گامی مثبت در اثبات این هدف و توسعه روابط سیاسی با کشورهای شمال آفریقا است که از یک سو برای برای تونسِ راهبردی دستاوردهایی در زمینه مبارزه با تروریسم و ایجاد ثبات اقتصادی و امنیتی به بار می آورد و از دیگر سو می تواند زمینه ساز یک صدایی و ایجاد پیمان مشترک منطقه یی در مبارزه با معضل تروریسم که گریبانگیر کشورهای خاورمیانه و آفریقا است باشد. 

سفر «احمد داووداوغلو» نخست وزیر ترکیه به تهران را می توان از مهم ترین رویدادهای روزهای پایانی سال 1394 به شمار آورد. او بامداد شنبه پانزدهم اسفند در صدر هیاتی عالی رتبه متشکل از وزیران اقتصاد، گمرک و تجارت، انرژی، حمل و نقل و ارتباطات و توسعه، کارشناسان و مسوولان دولتی و شماری از نمایندگان اصحاب رسانه های مهم ترکیه به تهران سفر کرد و با مقام های کشورمان از جمله «حسن روحانی» رییس جمهوری و «اسحاق جهانگیری» معاون اول وی دیدار و گفت وگو کرد. 
این نخستین دیدار داووداوغلو از تهران در مدت حدود یک سال و نیم نخست وزیری او بود. پایه گذار نظریه «تنش صفر با همسایگان»، در حالی به تهران آمد که ترکیه در این روزها و هفته ها بیشترین حد تنش با همسایگانش را تجربه می کند و روابط آنکارا با دمشق، بغداد و تهران در وضعیت پرتنش قرار دارد.
حال باید به این پرسش پاسخ داد که نخست وزیر ترکیه در سفرش به تهران به دنبال چه بود و چه رهاوردی داشت؟ در این باره باید گفت، اگرچه هیات بلند پایه ای از مقام های اقتصادی ترکیه، نخست وزیر این کشور را در این سفر همراهی کردند، اما ساده انگارانه است که اهداف و دستاوردهای این دیدار را تنها اقتصادی تصور کنیم و از اهمیت دستورهای کار سیاسی و امنیتی این سفر چشم بپوشیم.
در این رابطه باید به 2 نکته کلی اشاره کرد:
1- با عبور ایران از پیچ تند تحریم های بین المللی در سایه اجرایی شدن برجام، پنجره های تازه ای از مزیت ها و ظرفیت ها به روی اقتصاد ایران گشوده شده است. با در نظر گرفتن رقابت های جاری بین ترکیه و اتحادیه اروپا، آنکارا نمی خواهد از روابط تجاری و رونق اقتصادی در دوره پسابرجام بی نصیب بماند و میدان را به نفع رقیبان اروپایی خالی کند. در همین حال ترکیه که همسایه ایران است و مزیت نزدیکی جغرافیایی را دارد، می تواند شریک خوبی برای همکاری های اقتصادی و تجاری باشد. چهار سال پیش، «عبدالله گل» رییس جمهوری وقت ترکیه در سفرش به ایران ابراز امیدواری کرده بود که مبادلات تجاری بین 2 کشور ظرف مدت پنج سال به سقف 30 میلیارد دلار برسد. این اتفاق رخ نداد و حجم مبادلات ایران و ترکیه پارسال به 15 میلیارد و امسال به 10 میلیارد دلار کاهش یافت. بسیاری معتقدند افزون بر شرایط تحریم علیه ایران، آنچه بیش از هر چیز مسبب دست نیافتن به این هدف شده، سیاست های منطقه ای ترکیه در 2 سال اخیر بوده است که به نحو محسوسی در تضاد با اهداف و سیاست های کلی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و تهران و آنکارا را تا حدودی از هم دور کرده است.
با اوج گیری بحران سوریه و در پی آن ناامنی و انفجارهایی در آنکارا و جنوب شرق ترکیه، این کشور حجم وسیعی از منابع مالی خود را - بالغ بر 20 میلیارد دلار- که از طریق گردشگری تامین می کرد، از دست داده است. پس طبیعی است که به دنبال افزایش حجم مبادلات تجاری خود با ایران، بخصوص در فضای پسابرجام باشد.
افزون بر این ها در فضای کنونی که اختلاف بین ترکیه و روسیه بر سر مسایل سوریه تبدیل به یک بحران شده است، آنکارا به شدت نیازمند تامین انرژی موردنیاز خود از ایران است. پس بهره مندی از منابع نفت و گاز ایران نیز از دیگر انگیزه های اقتصادی ترکیه در نزدیکی به ایران است. به عبارت بهتر ایران برای ترکیه دروازه ورود به شرق محسوب می شود که از ظرفیت های تجاری و اقتصادی بالایی برخوردار است و ترکیه نیز برای ایران دروازه ورود به غرب است.
از همین رو حرکت به سمت تحقق هدف تجارت 30 میلیارد دلاری یکی از برنامه های داووداوغلو در سفرش به تهران بود. قرار است بیست و پنجمین نشست کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی و تجاری 2 کشور نیز در آینده نزدیک در ترکیه برگزار شود.
2- شاید اغراق آمیز نباشد که بگوییم مهم ترین هدف سفر داووداوغلو به تهران، گفت وگو و رایزنی درباره مسایل منطقه و در راس آن بحران سوریه بود؛ بحران پیچیده ای که به گره کوری می ماند و برای تمام کشورهای همسایه و دیگر کشورهای مرتبط با آن ایجاد خسارت کرده است. ایران و ترکیه نیز درباره سوریه اختلاف نظر جدی دارند و همین باعث سردی و تنش در روابط 2 کشور شده است. آنکارا به شدت به دنبال برکناری «بشاراسد» رییس جمهوری سوریه و سقوط نظام آن است اما ایران حفظ اسد و دولتش را خط قرمز خود می داند. به علاوه گزارش ها و خبرهایی مبنی بر حمایت ترکیه از گروه های مسلح و تروریستی مخالف اسد وجود دارد که مورد اعتراض تهران واقع شده است.
سفر داووداوغلو به تهران نشان می دهد که ترک ها به دنبال تنش زدایی در روابطشان با ایران هستند. به نظر می رسد مقام های ترکیه متوجه این واقعیت شده اند که ایران پسابرجام به شکلی جدی تر و آشکارتر وارد معادلات منطقه ای شده است. از این رو رهبران آنکارا در پی مدیریت اختلافات خود در مورد پرونده سوریه با ایران هستند، به ویژه آنکه در سایه آتش بس کنونی در سوریه، امیدواری هایی برای یافتن راه حل، پای میز مذاکره و از طریق توافق سیاسی به وجود آورده است. البته در مورد همین آتش بس که با توافق روسیه و آمریکا در روز هشتم اسفند اجرایی شد، ترکیه احساس می کند به حاشیه رانده شده است و نقشی در تصمیم گیری ها ندارد. همچنین به نظر می رسد ترکیه از ایران انتظار دارد بین آنکارا و مسکو که روابطشان مدتی است تحت تاثیر بحران سوریه متشنج شده است، نقش میانجی را ایفا کند.
در این بین، با توجه به رابطه نزدیکی که این روزها ترکیه و عربستان با هم دارند، آنکارا نیز می تواند در کاهش تنش ها بین تهران و ریاض موثر باشد و به عنوان یک کانال ارتباطی عمل کند.
ایران و ترکیه اگرچه در موضوع سوریه اختلاف های جدی با هم دارند اما در برخی از موضوع های مربوط به بحران سوریه اشتراک نظر دارند؛ از جمله موضوع کردها. یکی از مهمترین اهداف و دستاوردهای سفر داووداوغلو به تهران، تنظیم مواضع 2 کشور درباره وضعیت کردها در سوریه است. به تازگی روسیه پیشنهاد ایجاد فدرالیسم در سوریه را مطرح کرد؛ پیشنهادی که هم ایران و هم ترکیه مخالف آن هستند. تهران و آنکارا می پندارند که پیشنهادهایی از این دست می تواند آسیب جدی به جغرافیای سیاسی در منطقه بزند.
در نهایت و به عنوان جمع بندی باید گفت، سفر داووداوغلو می تواند نقطه عطفی در تحکیم اشتراک های 2 کشور به ویژه در عرصه اقتصادی از یک سو و بهبود و کاهش تنش ها و مدیریت اختلاف های 2 طرف به حساب آید. ایران و ترکیه رقیبانی جدی برای هم بوده اند اما هنر دیپلماسی این است که مانع از تبدیل رقابت ها به تنش و خصومت میان دولت ها شود.

دستیابی به توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترک یا همان «برجام»، رخدادی بود که به سال ها اختلاف فراینده در زمینه فعالیت های صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران پایان داد و ضمن تامین حقوق هسته ای کشور، توان بالای دیپلماسی ایران را به نمایش گذاشت. به این ترتیب، با همت و اعتقاد عملی سکانداران سیاست خارجی دولت یازدهم به گفت وگو و تعامل، منافع و اهداف کشور در این پرونده ویژه محقق شد. بر کسی پوشیده نیست که هوشیاری، کارآزمودگی و توانمندی دیپلمات های ایرانی در گفت وگوهای دشوار، طولانی و پیچیده هسته ای و به کارگیری روش های تازه و کارآمد در رایزنی با کشورهای 1+5، نقشی غیرقابل چشم پوشی در گشایش گره های کور اختلافات هسته ای داشت.
در زمانه ای که دیگر اهداف سیاست خارجی کشورها تنها به شکل سخت افزاری و به کارگیری روش های سنتی فراهم نمی شود، بهره گیری از روش ها و ابزارهای نو که برخی از آن ها در چارچوب «دیپلماسی عمومی» می گنجد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
دیپلماسی عمومی همه اقدام هایی است که یک دولت برای ایجاد درک متقابل و تاثیرگذاری بر افکار عمومی کشور دیگر انجام می دهد تا بستر و زیرساخت های تامین اهداف خود را فراهم کند و عبارت است از ارتباطات دانشگاهی، مبادلات علمی، فرهنگی، ورزشی، به کارگیری ابزارهای نرم ارتباطی، انواع گفت وگو و ... . 
ایران به دلیل ماهیت فرهنگی انقلاب خود همواره از ظرفیت های بالایی برای استفاده از دیپلماسی عمومی برخوردار بوده است. برکنار از اینکه این ظرفیت در دوره هایی مورد غفلت برخی مسوولان قرار گرفته است اما به واسطه ویژگی های گفتمان انقلاب اسلامی و الگوی سیاسی- فکری که از نظام جمهوری اسلامی ایران می تراود، کشورهای منطقه چون یمن، بحرین، لبنان، عراق و ... تحت تاثیر این الگو قرار گرفته اند و حتی جریان دیپلماسی عمومی به شکلی خودجوش از کانون ایران به به مقاصد منطقه ای و فرامنطقه ای برقرار شده است. 
در شرایط حاضر 2 رخداد مهم برجام و مشارکت گسترده مردم در انتخابات اخیر به عنوان نمود عینی مردمسالاری دینی، فرصت های قابل توجهی را برای الگوسازی در منطقه پیش روی کشورمان قرار داده است. در خصوص لزوم بهره گیری از دیپلماسی عمومی برای الگوسازی از این دو مساله مهم 2 نکته لازم به یادآوری است: 
نخست آنکه ماهیت نظام جمهوری اسلامی ایران مردمسالاری دینی است. این ویژگی، فرصت های قابل توجهی را برای الگوسازی در منطقه ای فراهم آورده است که دین یکی از مهمترین و اساسی ترین مولفه های هویتی مردم آن را تشکیل می دهد. مردم این منطقه نشان داده اند که به دلیل هویت دینی خود پذیرای الگوهای دموکراسی سکولار غربی نیستند.
جمهوری اسلامی ایران که توانسته جمهوریت را با اسلامیت همراه سازد، می تواند الگوی سیاسی جذابی را برای کشورهایی فراهم کنند که همچنان در وضعیت گذار به سر می برند و مسیر ثبات را می پویند. البته برخی دشمنان ایران در عرصه جهانی همواره سعی می کنند تا در مردمسالار بودن نظام جمهوری اسلامی ایران تردید وارد کنند اما مشارکت بالای مردم در انتخابات سال 1392 و انتخابات هفتم اسفند امسال تشکیک های آنها را بی اثر کرده است و در برابر، الگوی سیاسی ایران را به واسطه مشروعیت بالای آن به رخ افکارعمومی منطقه و جهان کشیده است.
نکته دوم اینکه برجام، فرصت بی مانندی را برای الگوسازی در مورد تعامل و تفاهم پیش روی کشورمان قرار داده است. برجام نشان داد که سخت ترین پرونده های سیاسی را می توان از طریق گفت وگو و تعامل سازنده حل کرد. بر همین اساس رییس جمهوری از لزوم بهره گیری از الگوی برجام در مسایل داخلی یا به عبارتی «برجام 2» سخن یاد کرد. بر همین اساس شاید بتوان از «برجام 3» هم نام برد؛ برجامی که به دنبال حل مسایل و چالش های پیش روی کشورهای منطقه خاورمیانه باشد.
در شرایطی که منطقه خاورمیانه در آتش جنگ و ناآرامی می سوزد، تسری گفتمان تعامل و نهادینه شدن فرهنگ گفت وگو می تواند آرامش را برای ساکنانش به ارمغان آورد چرا که ریشه بسیاری از این ناآرامی ها را می توان در نبود الگو و فرهنگ گفت وگو میان کشورهای منطقه جست وجو کرد.
بازتولید برجام و الگوهای تفاهم و گفت وگو می تواند جمهوری اسلامی ایران را در کانون تعامل میان ملت های منطقه و جهان قرار دهد. اگرچه پیش از این «گفت و گوی تمدن ها» از سوی رییس جمهوری پیشین ایران مطرح شده بود و «حسن روحانی» رییس جمهوری نیز سال ها بعد ایده «جهان عاری از خشونت» را مطرح کرد، اما برجام، الگویی عملی از تعامل میان گروه هایی را ارایه داد که بر سر منافع مشترک رقابت دارند؛ الگویی که می تواند به نام جمهوری اسلامی ایران در نظام بین الملل سند بخورد و جزو موثرترین ابزارهای دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد.