سبک آذری:
با ورود مغولان (ایلخانی) این شیوه معماری آغاز گردید و تا زمان صفویه ادامه داشته است.
چون اولین بناها درتبریز احداث گردید به سبک آذری معروف است. دوره‌ی حکومت غازان خان را آغاز سبک آذری می‌دانند.

سبک آذری خود به دو شیوه قابل تفکیک می‌باشد:
الف: شیوه‌ی اول سبک آذری مربوط به دوره‌ی ایلخانی به مرکزیت تبریز با ویژگی‌های زیر:
-۱٫ ساخت بناهای سترگ و عظیم-۲٫ توجه به تناسبات عمودی بنا-۳٫ ساخت ایوان با پلان مستطیل شکل-۴٫ تنوع در ایوان سازی-۵٫ استفاده از تزئیناتی چون گچ‌بری، کاشی زرین فام و کاشی نقش برجسته.
ب: شیوه ی دوم سبک آذری مربوط به دوره‌ی تیموری به مرکزیت سمرقند با ویژگی‌های زیر:
-۱٫ ساخت ساقه (گلوگاه) بین فضای گنبد و گنبد خانه.-۲٫ ایجاد سطوح ناصاف در تمامی بنا.۳٫ استفاده از تزئینات کاشی -معرق -موزاییک کاریدوره‌ی تیموری اوج معماری سبک آذری می‌باشد.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

تفاوت سبک آذری با دوره سلجوقی
۱٫ افزودن ارتفاع اطاقها و تالارها نسبت به اندازه‎های افقی آنها
۲٫ بلندتر و باریک‎تر ساختن ایوانها
۳٫ افزودن به بلندی ساختمانهای گنبددار
۴٫ ایجاد شباهت و تجانس میان طرح گنبدها
۵٫ پوشاندن گنبد با آجر یا سفال نیلی رنگ
۶٫ باریک جلوه‎دادن جزئیات ساختمان

گنبد سلطانیه یا مقبره اولجایتو
۷۰۳ تا۷۱۰ ه ق

ارگ علیشاه (مسجد)در تبریز
قرن هشتم ه ق

شهر چیست؟
بسیار مشکل است که تعریف جامع از شهر پیدا کنیم. به هر صورت همگان معتقد هستند که شهر را نمى‌توان در مجموع ساختمان‌ها و تأسیسات آن خلاصه کرد، بلکه آنچه مهم است تجمع دائمى انبوه عظیمى از انسان‌ها در فضاى معینى است که به‌صورت یک مرکز زندگى اجتماعى بسیار پیچیده درآمده است.
مفهوم دهکده شهری در واقع در رد شهرسازی تک بعدی مدرنیستی (نوآورانه) به وجود آمد.
از آنجا که در شهر سازی نوآورانه فضاهای کار و تفریح و سکونت از یکدیگر تفکیک شده اند، محیطی سرد و بی روح بر این فضاها حاکم بوده و استفاده بیش از حد از اتومبیل نیز روابط انسانی را کاهش داده و آلودگی های زیست محیطی را نیز سبب می شود و در نتیجه منجر به کاهش پایداری در سکونتگاهها می گردد .

در حالی که ولیعهد انگلستان، دهکده شهری را به عنوان مکانی دارای مقیاس انسانی، صمیمیت، هویت و سرزندگی توصیف مینماید در این راستا وی، گروهی از معماران، طراحان و برنامه ریزان را گردهم آورده و گروهی تحت عنوان گروه دهکده شهری شکل می گیرد .
هد ف این گروه از مطالعاتشان به دست آوردن اصول حاکم بر محیط های انسانی و ارائه پیشنهادها و راهکارهایی برای چگونگی به کارگیری این اصول در توسعه های جدید بود.
برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

یافته های اعضای گروه دهکده شهری در سال ۱۹۹۲ در “گزارش دهکده شهری ۱” منتشر شد و در سال ۱۹۹۵ در گزارشی دیگر تحت عنوان “اقتصاد دهکدههای شهری ۲” موفقیت و زیست پذیری مفهوم دهکده شهری نشان داده شد و در سال ۱۹۹۷ نیز ویرایش دوم “گزارش دهکده شهری” به چاپ رسید.

دهکده های شهری:
به طرز کارامد و مؤثرتری از زمین استفاده میکنند و فشارهایی را که برای توسعه بر روی زمین های کشاورزی و فضاهای باز است ، کاهش می دهند .
آنها کیفیت هوای منطق های را با کاهش سفر با اتومبیل بهبود می دهند.

از منابعی مانند زمین و انرژی خیلی کار آمدتر و مؤثرتر نسبت به جاهایی که این منابع پراکنده اند ، استفاده میکنند.
دهکدههای شهری موفق قدرت جذب مردم را به سوی خود دارند و مکان های اجتماعی ، تفریحی و فرهنگی را فراهم می کنند و به همسایگان ، مناطق، ساکنان محلی و گردشگران خدمات می دهند . آنها میتوانند در مکان های شهری یا روستایی به وجود بیایند و میتوانند جمعیت کم یا زیادی داشته باشند.

ویژگی های دهکده شهری:
در گزارشی که در سال ۱۹۹۲ تحت عنوان گزارش دهکده شهری در انگلستان منتشر شد، ارکان اصلی نهضت به شرح زیر اعلام گردید:
توسعه فضای مناسب و توده کافی
محیطی پیاده مدار و جاذب عابر پیاده
اختلاط مناسب کاربری ها
وجود فرصت های اشتغال، معماری متنوع و پایدار
اختلاط بخش مسکونی
کاربری های اشتغال زا
امکان تامین نیازهای اساسی خرید
بهداشت و آموز
خود اتکایی نسبی

ویژگی های زیست محیطی:

خلق محیط زیستی سالم در دهکده های شهری با کاستن از سفرهای طولانی وکم کردن نیاز به وسیله نقلیه شخصی حمایت میگردد. پیاده روی و استفاده از دوچرخه نسبت به وسیله نقلیه شخصی اولویت داشته و در نتیجه آلودگی زیست محیطی کمتری تولید می شود . فناوری های جدید ساخت و استفاده از انرژی های نو، پاک و تجدید پذیر تا حد ممکن به کار گرفته شده است. تلفیق محیط های انسان ساخت با محیط طبیعی در اغلب فضاهای یک دهکده شهری به چشم می خورد . حداقل دخالت در محیط طبیعی در یک دهکده شهری صورت میگیرد. وجود فضاهای باز و سبز کافی تأثیر بسیاری بر ریز اقلیم داشته و کاهش آلودگی هوا را سبب می شود . کاهش مصرف سوخت و نیز بازیافت زباله و استفاده مجدد از آن از جمله مسائل مهم و قابل توجه در یک دهکده شهری است. تعادل بهینه بین طبیعت و منابع بر قرار می باشد.
ویژگی های اجتماعی:
برای این که پایداری در یک روستا یا هرگونه سکونتگاه دیگر، بتواند از ارزش و اعتبار لازم برخوردار باشد باید جنبه های اجتماعی را در برگیرد و به موازات توجه به مسائل زیست محیطی به مسائل اجتماعی و انسانی نیز توجه داشته باشد. عمده ویژگی های اجتماعی یک دهکده شهری به قرار زیر می باشد::
– جمعیتی حدود ۳ تا ۵ هزار نفر برای یک دهکده شهری پیشنهاد می شود.
– ایجاد و حمایت از محیط انسانی فعال و فضاهای ، جمعی زنده مدنظر است
– پیوندهای محکم اجتماعی برقراری تعاملات اجتماعی فراوان ساکنان از ویژگیهای یک دهکده شهری است.
– یک دهکده شهری در عین ارتباط با محلات پیرامون، جامعه ای است نسبتاً بسته با ویژگی ها و هویت خاص خود.
– حس تعلق به مکان زندگی در همه ساکنان وجود دارد.
– مشارکت ساکنان در فعالیت ها و فرایند های مختلف محلی دیده می شود. کیفیت زندگی بالا و در نهایت پایداری اجتماعی هدف اصلی ، یک دهکده شهری است.

ویژگیهای اقتصادی:
دهکده های شهری مکان هایی نسبتا خوداتکا بدین معنا که اکثریت، ساکنان در فاصلهای نزدیک به محل سکونت خود اشتغال دارند و برای تامین اغلب نیازهای روزانه و هفتگی خود نیاز به سفرهای طولانی به سایر محلات و روستاها ندارند. البته توجه به این نکته ضروری است که این خودکفایی نسبی است و نگریستن به یک دهکده شهری یا یک محله به عنوان واحدی کاملا خوداتکا نمی تواند منطقی باشد. «جین جیکوبز» فقدان خوداتکایی اجتماعی و اقتصادی کامل را طبیعی و ضروری میداند و تأکید بر در نظر گرفتن محلات و یا دهکده های شهری به مثابه یک کل را دارد .

منابع:
– جیکوبز ،جین. مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی . ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاط ونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۶٫
– پاکزاد، جهانشاه. مبانی نظری فرایند طراحی شهری . تهران : انتشارات شهیدی، ۱۳۸۵٫
– بحرینی ، حسین.مقایسه مفاهیم توسعه و توسعه پایدار ، مجموعه مقالات توسعه شهری پایدار گردآوری شده توسط بهناز . امین زاده ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران ، ۱۳۷۸
– پاپلی یزدی، محمدحسین و سناجردی، حسین. نظریه شهر و پیرامون، تهران : سازما ن مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی . دانشگاهها ، ۱۳۸۲٫
– مفیدی، سید مجید و یمانی، پریسا .دهکده شهری، الگویی، برای توسعه شهری پایدار. مجله آبادی، سال هجدهم، شماره ۶۰٫
– چپ من، دیوید .آفرینش محلات و مکان ها در محیط انسان ساخت .ترجمه شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۶٫
– طبیبیان، منوچهر. .شهر و معیارهای تحقق شهر پایدار به منظور کاهش پیامدهای زیست محیطی. مجموعه مقالات توسعه شهری پایدار گردآوری شده توسط بهناز امین زاده ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۷٫
– بحرینی،حسین و حاجی بنده ، مونا ،الگوی دهکده شهری رهیافتی کارامد در جهت تحقق پایداریسکونتگاه های روستایی ، مجله مسکن و روستا، سال سوم، شماره ۱۳۴، ۱۳۹۰٫
– لامپونیانی، ویتوریومانیاگولا، معماری و شهرسازی در قرن بیستم،ترجمه لادن اعتضادی،چاپ دوم،تهران:دانشگاه شهید بهشتی ،۱۳۸۶٫
– گیدیون ، زیگفرد، فضا،زمان، معماری ،ترجمه منوچهر مزینی ،چاپ ششم ، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

تاریخچه:
نیاز انسان به سرپناه نه تنها در حال حاضر بلکه درسفر هم از روزگاران باستان مورد توجه بوده است. در ایران زمین از گذشته بسیار دور آثار و مظاهری ازاین گونه پناهگاهها و استراحتگاههای بین راه دیده می شود. در دوران اسلامی ایجاد این گونه بناها با ویژگیهای گوناگون در شهر و روستا جاده های حاشیه کویر و معابر کوهستانی با نامهای مختلف چون رباط و کاروانسرا رو به توسعه و گسترش نهاد.
عملکردهای گوناگونی که در گذشته کاروانسرا به عهده داشته باعث گردیده نامهای متفاوتی برای این گونه بناها در فرهنگ لغات جای گیرد

از جمله: کاربات، رباط، ساباط و خان.
این بناها در واقع دارای عملکرد و ظایفی مشابه کاروانسرا بوده ول از نظر ویژگیهای معماری تفاوتهایی داشته اند. نام کاروانسرا ترکیبی از کاروان (کاربان) به معنی جمعی مسافر که گروهی سفر می کنند و سرای به معنی خانه و مکان هر دو کلمه ماخوذ از پهلوی ساسانی است. منابع تاریخی حکایت از آن دارند که بنیانگذار احداث بناهای مورد بحث ما هخامنشیان بودند هرودوت مورخ یونانی در کتاب پنجم خود از منزلگاههایی گفتگو می کند که توسط هخامنشیان بین شوش و سارد ساخته شده بود .

برای توضیحات بیشتر و دریافت فایل به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

این مورخ از ۱۱۱ بنای شبیه کاروانسرا (چاپارخانه) نام می برد که در طول حدود ۲۵۰۰ کیلومتر فاصله بین پایتخت هخامنشی و بابل ساخته شده و کاروانیان سه ماهه آن را طی می کردند گرچه نمونه ای از بناهای یاد شده از عهد هخامنشی به جای مانده است.
در دوره اشکانی همانند عهد هخامنشی توسعه راهها و ایجاد ایستگاههای بین راه و حمایت از کاروانیان اهمیت فوق العاده ای یافت و درمسیر اغلب جاده ها بویژه در مسیر جاده معروف ابریشم ساختمانهایی شبیه کاروانسرا ایجاد شد. ولی با مقایسه با دژها و شهرهای اشکانی که اخیراً در دشت گرگان شناسائی گرددید می توان احتمال داد که کاروانسراهای آن زمان به صورت مربع یا مستطیل وبا مصالحی چون خشت و آجر بنا گردیده و اطاقها اصطبلهائی در اطراف داشته است.
ویژگیهای ساختمانهای وابسته به راه:
۱) ساباط: این واژه که تقریباً به همه زبانهای خاوری و باختری و آرامی و ایرانی و فرنگی و تازی رفته در زبانهای ایرانی و منجمله فارسی ریشه کهن دارد جزء اول آن سا به معنی آسایش و جزء دومش پسوند بات نمودار ساختمان و بنا و آبادی و عمارت است و در آخر بسیاری از واژه ها چون رباط و کاربات و خرابات و جز اینها آمده و روی هم رفته بجای آسایشگاه و استراحتگاه امروز بکار می رفته است.
ساباط به کلیه بناهاییکه به منظور آسودن بپا می شده چه در شهر و چه در بیرون شهر از آن اطلاق می شده در شهرستانهای جنوبی ایران هنوز هم این واژه درست در جای خود بکار می رود.

۲) رباط: رباط منحصراٌ به ساختمانهای کنار راه و به ویژه بیرون از شهر و آبادی اطلاق می شود و از روزگاری بسیار کهن به زبان تازی راه یافته و حتی از آن فعل نیز ساخته اند و رباط به معنای منزل گرفتن و آسودن در میان راه بکار می رفته وشاید بر خلاف آنچه در آغاز به نظر می آید ربط و ارتباط هم از این واژه آمده نه اینکه رباط مشتق از ربط باشد.
رباط علاوه بر حوض و آب انبار دارای اتاقهای متعددی است که گرداگرد حیاطی را فرا گرفته و مسافران می توانند یک یا چند شب در آن بیاسایند.

۳) کاربات: کاربات چنانچه پیداست خانه کاروان است و پیش از اسلام بجای کاروانسرا بکار می رفته و آن نیز مانند رباط دارای اتاق و حوض و یا پایاب است و گاهی فقط دو یا سه اتاق دارد و نمونه آن در آبادیهای کنار شاهراه کهن فارسی خودنمایی می کند.
۴) کاروانسرا: به رباطهای بزرگ و جامع کاروانسرا می گویند چه در شهر و چه بیرون از آن باشد.
کاروانسرا علاوه بر اتاق و ایوان دارای باره بند و طویله و انبار است و اغلب ورودی آنرا بازار کوچکی بنام غلافخانه تشکیل می دهد.

گاهی در دو سوی در کاروانسرا و رباط برجهایی بر جای گرفته که در مواقع ناامنی مورد استفاده مدافعان و راهداران قرار می گرفته است.
۵) خان: خان نیز همان کاروانسرا است و این ویژه در زبان تازی بطور مطلق بجای کاروانسرا بکار گرفته شده است.
کاروانسراها در دوره اسلامی:
در ادواراسلامی عوامل متعددی در شکل یابی توسعه و گسترش کاروانسراها دخالت داشته که اهم ان عوامل مذهبی، نظامی واقتصادی است و در این ارتباط انوع کارونسراها از نظر نقشه به وجود آمد. همانند دیگر ابنیه دوره اسلامی اطلاعات درباره کاروانسراهای اوایل اسلام اندک است. سلسله های اوایل اسلام ایران مانند آل بویه، سامانیان و آل زیار به ایجاد بناهای عام المنفعه چون کاروانسراها و آب انبارها اهمیت فوق به صورت چهار ایوانی بنا گردیده از جمله یادگارهای آن زمانست العاده ای می دادند ورباط چاهه یاماهی در کنار جده مشهد – سرخس که. قرن پنجم ه.ق عصر شکوفائی هنرهای اسلامی بویژه معماری است. شیوه و سبک معماری این عصر در احداث بناهایی چون مساجد ، مدارسو کاروانسراها تقریبا همانند گردید و نقشه بناها به صورت ۲ ایوانی و ۴ ایوانی رواج یافت.
. زیباترین نمونه از کاروانسراهای این دوره رباط یا کاروانسرای شرف در خراسان است این کاروانسرا یادآور زمانی است که جاده خراسان از اهمیت فراوانی برخوردار وده و رونق تجارت و امنیت کامل راهها در سراسر ایران وجود داشته است. آغاز قرن هفتم ه.ق مصادف با حملات ویرانگر مغول و نابودی و خرابی بسیاری از شهرهای آباد ایران بود. ولی دیری نگذشت که جانشینان آنها یعنی ایلخانیان مجدداً سازندگی را با بهره گیری از تجربیات و سنتهای متقدم ادامه داده و راه جدیدی را آغاز کردند.
در سفرنامه مارکوپولو به هنگام مسافرت او در مسیر یزد – کرمان می خوانیم:

یزد شهر بزرگی است ساکنین آن مسلمانند در صورتیکه بخواهند از شهر خارج شوند باید هشت روز تمام از صحرائی بگذرند که در آن سه محل (کاروانسرا) برای اطراق مسافران ساخته اند. از کاروانسراهای این دوره که عموماً با نقشه چهار ایوانی بنا گردیده می توان کاروانسراهای مرند، سرچم، جلفا در آذربایجان و رباط جهان آباد یا سپنج در جاده خراسان و رباط انجیره (با نقشه ۸ ضلعی نامنظم) در جاده یزد – مشهد را نام برد.
فعالیتهای معماری و ایجاد کاروانسراها در دوره تیمور ادامه یافت. در مورد کاروانسراهای این دوره اطلاعات جالبی در سفرنمه کلاویخو سفیر دولت اسپانیا در دربار تیمور ثبت است. بدون شک عصر طلائی ایجاد کاروانسراهای ایران متعلق به دوره صفوی است. در این مورد می توان کاروانسراهای راه زیارتی خراسان را که از کرمانشاه شروع و به مشهد ختم می شده است نام برد.
از طرفی نیز ایجاد جاده های بزرگ زمینی و توسعه کشتیرانی منجر به صدور کالاهای تجارتی ایران به کشورهای اروپائی در غرب وچین و هندوستان در شرق شد که در نتیجه تعدادی کاروانسرا نیز در این مسیر تجارتی احداث شد. تارونیه سیاح فرانسوی که چندین بار طی سالهای ۱۰۷۹-۱۰۴۲/ ۱۶۶۸ – ۱۶۳۳ به ایران سفر کرده اطلاعات جالبی دردباره کاروانسراها بویژه کاروانسراهائی که در آنها اقامت کرده می دهد.
همچنین او به هنگام مقایسه کارونسراهای ایران و ترکیه می نویسد:
کاروانسراهای ایران زیباتر و از نظر زندگی به مراتب راحتتر از کاروانسراهای عثمانی است.

شاردن درباره اصفهان وکاروانسراهای اصفهان می نویسد:
در اصفهان ۱۶۲ مسجد و ۴۸ مدرسه و ۱۰۸۲ کاروانسرا و ۲۷۲ حمام وجود دارد. در زمان صفویه کاروانسراهای درون شهری نیز توسعه یافته و از اهمیت ویژه ای برخوردار گردید. در یک طومار خطی که در موزه بریتانیا موجود است حدود ۴۰ کاروانسرا را نام می برد که در اطراف میدان شاه (امام خمینی) بنا شده و هر یک مخصوص خرید و فروش کالای بخصوصی بودند.

در عصر صفوی تغییراتی در نقشه کاروانسراها به عمل آمد به این ترتیب که علاوه بر نقشه چهار ایوانی کاروانسراهائی با نقشه مدور هشت ضلعی، چند ضلعی ، دو ایوانی ، نوع کوهستانی و … با توجه به موقعیت جغرافیایی و مکان محل ساخته شد. در دوره های افشاریه، زندیه و قاجاریه در ساختار کاروانسراها تغییرات چندانی به عمل نیامده و ایجاد آن به شیوه گذشته ادامه پیدا کرد. همچنین تعداد زیادی از کاروانسراهای عهد صفوی نیز در عهد قاجاریه تعمیر و بازسازی شد. به این ترتیب ۲۵ قرن از بنیاد کاروانسراهای ایران می گذرد. مشاهده می شود که با گذشت زمان کاروانسراها جنبه های مذهبی ، نظامی و سیاسی را از دست داده و فقط جنبه اقتصادی آن است که توانسته با نامهایی چون سرا و تیمچه در بازارها و محلهای بازرگانی به حیات خود ادامه دهد.

ویژگیهای کاروانسرا
شیوه معماری محل و منطقه مصالح ساختمانی و موقعیت جغرافیایی نقش موثری در ایجاد اینگونه بناها داشته است. ساختمان کاروانسراها معمولا دارای حصاری است که در گوشه و گاهی در میان اضلاع و دیوارهای آن برجهائی قرار گرفته به طوری که دروازه میان دو برج یا شبه ستون جای دارد و دارای سردری است که گاهی برفراز آن ساختمان دو طبقه ای ساخته اند. در کاروانسراها اطاقهای مسافران معمولا پیرامون حیاط ساخته می شد و پشت آنها اصطبل قرار داشته که درب ورودی اصطبلها در چهار گوشه داخلی بنا قرار داشته و گاهی در ایوان حیاط باز می شده است. کاروانسراهائی که در دشت ها ساخته شده اند عموماً یک طبقه هستند و در بعضی از آنها دروازه ورودی و روی ایوان جبهه مقابل ورودی اطاق یا اطاقهائی برای نگهبانی کاروانسرادار یا مامورین ساخته می شده است. ولی کاروانسراهای تجارتی داخل شهرها عموما دو طبقه هستند.

در :
به طور کلی در به جزئی از ساختمان گفته می شود که با باز و بسته شدن فضاهای مختلف خارجی و داخلی را به یکدیگر مرتبط و یا مجزا می نماید . و امکان دسترسی و در بعضی موارد عبور نور و تبادل هوا را ممکن یا نا ممکن می نماید ،لذا در را می توان دیوار موقتی خواند که در در گاهی قرار می گیرد و آن را می توان برای ایجاد دسترسی ،باز کرد و برای حفظ حریم خصوصی و ایمنی بست . وظیفه اولیه در ایجاد امکان دسترسی است و وظایف ثانویه آن به عنوان بخشی از دیوار بر حسب مکان و موقعیت آن عبارت است از :

۱-مقاومت و پایداری
در به هر صورتی که باشد باید از مقامومت کافی برای تحمل وزن خود و ضربات و آسیبهای ناشی از استفاده نادرست برخوردار باشد و برای باز و بسته شدن آسان و کامل از پایداری کافی شکلی برخوردار باشد .

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

بخشی از مطالب:

۲-حفظ حریم خصوصی و ایمنی
در باید به اندازه دیوار اطراف خود حریم خصوصی داخلی را تامین نماید و به کمک سایر اجزای خود (چار چوب ،قفل ،لولا) ایمنی لازم را فراهم نماید .
۳-عایق حرارتی و صوتی
میزان عایق بندی در ،در برابر حرارت و صوت بستگی به محل استفاده از آن دارد لکن باید بتواند آسایش لازم را فراهم نماید .
۴-میزان محیط از باد و باران
درهایی که با خارج از ساختمان در ارتباط هستند باید بتوانند محیط داخلی را از نفوذ باد و باران حفظ نمایند .

تعاریف و ساختمان در
لنگه
قسمتی از دریا پنجره است که در چار چوب قرار می گیرد و معمولا متحرک است .
قاب
قاب همان چار چوب است و وسیله ای است که لنگه در یا پنجره (اعم از ثابت یا باز شو ) در آن قرار می گیرد .

آستانه

آستانه قسمت پایینی قاب در است .‌آستانه به ویژه برای درهای ورودی و سرویسها پیش بینی می شود .
کتیبه
کتیبه قسمتی از در یا پنجره است که در قسمت بالایی در قرار می گیرد و ممکن است باز شویا ثابت باشد

وادار

تقسیم کننده لنگه در یا پنجره به دو یا چند قسمت را وادار یا قید می گویند . وادار به منظور تقسیم ابعاد در و یا کوچک کردن ابعاد شیشه یا زیبایی پیش بینی شده است .
بائو
وادار عمودی طرفین در یا پنجره که قفل و لولا نیز به آن متصل و یا درون آن قرار می گیرد را بائو می نامند .
قید های فوقانی و تحتانی
وادارهای بالا و پایین در را قیدهای فوقانی و تحتانی می نامند .

و….

پنجره
پنجره قسمتی از دیوار است که امکان ورود نور را از طریق شیشه های شفاف یا نیمه شفاف فراهم می آورد این وظیفه اولیه پنجره با نصب جام شیشه در قاب پنجره به انجام می رسد این نوع ساده پنجره را پنجره ثابت یا نور گیر می نامند هیچ یک از قسمتهای آن باز نمی شود .
پنجره ها بخش مهمی از پوشش ساختمان به شمار می روند و باید عملکردهای چندی را انجام دهند . علاوه بر عملکردهای اولیه که عبارت است از تامین نور طبیعی به داخل و ارتباط بصری با خارج پنجره ها حفاظتی هستند در برابر باران باد ،گرما و سرما ،و همچنین عایقی در برابر صداهای ناهنجار خارج از ساختمان .
پنجره های رایج معمولا به نحوی طراحی می شوند که امکان تهیه اتاقها فراهم گردد در این حالت با باز شدن یک یا چند قسمت از پنجره هوای خارج با داخل عوض می شوند .

خصوصیات پنجره :
۱-فراهم ساختن امکان ورود نور طبیعی
۲-امکان رویت منظره خارجی
۳-ایجاد تهویه
۴-مقاومت و استحکام
۵-حفاظت در برابر باد و باران
۶-عایق بندی حرارتی
۷-عایق بندی حرارتی
به علاوه پنجره نی زمانند ساختمان باید در طول عمر مفیدش ،اقتصادی نیازمند به حداقل نگهداری وز یبا بوده و در ایجاد سبک و هویت برای ساختمان سهمی داشته باشد .

استفاده از نور طبیعی

وظیفه اولیه پنجره فراهم ساختن امکان ورود نور کافی برای اجرای فعالیت های روزانه است حداقل میزان نور طبیعی روز برای اجرای فعالیت های مختلف بر حسب عملکرد فضای معماری متفاوت است وب ر حسب نیاز به نور تعیین می شود مقدار نور ورودی به طور کلی به ابعاد و محل پنجره و همچنین شکل آن بستگی دارد عمق اتاق نیز از نظر توزیع نور در تمام سطح آن موثر است توزیع نور در اتاق به نحوی است که هر چره از پنجره دور می شویم این درصد کاهش می یابد این مساله به ضریب انعکاس رنگ دیوار و کف و سقف نیز مرتبط می شود .

مقدمه:
بناهای تاریخی هرکشوربخشی ازشناسنامه فرهنگ وکارنامه مردمی است که درآن زندگی می کرده اندهرچندبرگهای زرین این دفتر پرارج پراکنده است اماازهمین پراکنده ها چیزهایی می توان گردآورد که درهیچ دیوان پرداخته نشده است.
درایران ماپایگاه هنرومعماری وشهرسازی ،درست پس از سخن دری جای دارد.بااینکه صدها دفتروجنگ شعر ونثرفارسی پرداخته اندازهنرشایسته معماری چنانکه بایدشاید یاد شده واگرچندتن چون این خدادادوناصرخسرو علوی جزییات یک اثرمعماری راموبه مو تعریف کردندوتصویرواقعی آن رادربرابرچشم ماگذاشتند.

اگرچه ایران دوستان وجهانگردان بیگانه نیزسعی داشته که تاحدزیادی این نقص راجبران کنندامایاچنان دربرابرزیبایی فریبنده ودرخشش چهره این آثارمحوتماشا شده اند که نتوانسته اندبه جزئیات ونکات دقیق فنی آنرابخصوص منطق ریاضی وفن وساختمان دریابند.

باوجوداین خوشبختانه وجودتعدادزیادی آثارمعماری پراکنده درگوشه وکنار ایران که ازکهن ترین روزگارتابه امروز توسط معماران به کارگرفته شده ورازهایی راکه سینه به سینه ازپدربه پسررسیده امکان بررسی هنر والای معماری ایران راهمیشه فراهم می کند.به جرات می توان گفت که یکی ازشاهکارهای معماری ایران که تاکنون موردنقدوبررسی نگردیده بنای تاریخی رختشویخانه است .

برای توضیحات بیشتر و دریافت فایل به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

بخشی از مطالب:

ازآنجایی که پایه مطالعات این جانب درحوزه نظری برای تبدیل به معماری درحوزه بافت قدیم شهربوده ونگین بافت شهر زنجان بنای خانه رختشویخانه ازنظرعنصرکالبدی وکاربردی بوده لذا لازم می بینم که ابتدا به تشریح بنای مربوطه به عنوان الگو وشناخت وپس ازآن به طراحی مجموعه مطروحه بپردازیم لذادراین مبحث معرفی بنای مربوطه می نمایم.

فصل اول
شناخت کلی
تاریخچه شهر و معرفی:
مطالعه و شناخت منطقه
مساحت زنجان ۲۲۱۶۴ کیلومتر مربع از جمله مناطق زیبا و تاریخی ایران است که در شمال غربی فلات مرکزی ایران قرار گرفته است. این استان کوهستانی از شرق به استان های گیلان و قزوین و از جنوب به استان همدان از غرب به اذربایجان غربی و کردستان و از شمال به اردبیل و اذربایجان شرقی محدود می شود. این استان از دو ناحیه کوهستانی سرد و اب و هوای معتدل و نیمه مرطوب می باشد

موقعیت –وسعت-اب و هوا-خاک وباد-تابش
استان زنجان به لحاظ داشتن تنوع نقاط ارتفاعى از یک سو و از سوی دیگر تاثیرپذیرى از چند توده هوایى خزری، مدیترانه اى و صحراى مرکزى، صاحب اقلیم ها و اکوسیستم هاى متنوعى شده است. با وجود این که این استان یکی از استان های سردسیر و کوهستانى شمال باختری کشور به شمار مى آید؛ از اکوسیستم هاى فراوان دشتى، بیابانى، تالابى و رودخانه اى، جنگلى، درختچه اى، کوهستانى مرتفع و تپه ماهورى نیز بی نصیب نمانده است. این استان در بیش تر از ۷۰ درصد از مناطق خود آب وهواى نیمه خشک فراسرد و در ۳۰ درصد باقی مناطق از تنوع اقلیمى و آب و هوایى برخوردار است. میزان بارندگى سالانه استان زنجان حدود ۳۲۳ میلى متر برآورد شده است. اردیبهشت، خرداد و تیرماه بهترین ماه های مسافرت به استان زنجان هستند.

. هیچ توصیفی از سرسبزی و زیبایی طبیعت زنجان در این ماه ها کامل نیست و مناظر بدیع این فصل را در زنجان فقط باید دید. تنوع آب و هوایى و تغییرات ارتفاع از ۵۰۰ متر در سواحل رودخانه قزل اوزن در ناحیه طارم تا ارتفاعات بیش از ۳۰۰۰ متر در انگوران تغییرات دمایى و آب و هوایى زیادى را در نقاط مختلف به وجود آورده و سبب پدید آمدن چشم اندازهای مختلفی در منطقه شده است. تفاوت آب و هوایی در نواحى مختلف استان زنجان را مى توان به خوبى در یک زمان در قسمت هاى شمالى، مرکزى و جنوبى استان مشاهده کرد. این تنوع آب و هوایی و توپوگرافی سبب پیدایش جوامع زیستى گیاهى و جانورى متنوعی در منطقه شده و محیط طبیعى استان زنجان را غناى خاصى بخشیده است.

ویژگی های اقلیم سرد
شرایط اقلیمی و خصوصیات آب و هوایی:
کلیات آب و هوایی این منطقه به شرح زیر می باشد :
· سرمای شدید در زمستان و هوای معتدل در تابستان
· اختلاف بسیار زیاد درجه حرارت هوا بین دمای شب وروز
· بارش برف سنگین
ساختمان های درون گرا با حیاط مرکزی
بناهای سنتی در اقلیم سرد مانند نواحی مرکزی فلات ایران دارای حیاط مرکزی بوده و سایر قسمت ها دورتادور این حیاط چیده می شوند . اتاق های واقع در سمت شمال حیاط بزرگتر از سایر قسمت ها و تالار یا اتاق اصلی نشیمن خانه نیز در این سمت حیاط واقع شده است تا از تابش مستقیم و حرارت آفتاب در فصل سرد زمستان استفاده کنند .

. جبهه جنوبی ساختمان به دلیل کوتاه و معتدل بودن فصل تابستان کمتر به کار گرفته می شود . لذا اتاق های جنوبی و اتاق های شرقی و غربی – در صورت وجود – به عنوان انباری یا فضاهای خدماتی همچون اتاق خدمه یا سرویس های بهداشتی کاربرد دارند .

استفاده از ایوان و حیاط کوچک د ر بنا از آنجایی که در بیشتر روزهای سال در مناطق کوهستانی سرد ویا بسیار سرد است اکثر فعالیت های روزمره در اتاق ها انجام می پذیرد . لذا ابعاد حیاط ها در این مناطق قدری کوچکتر از نواحی فلات مرکزی ایران است . ساختمان ها در این اقلیم دارای ایوان اند ولی عمق آنها نسبت به ایوان های مناطق جنوبی کشور به مراتب کمتر می باشد و همانند ایوان های منطقه خزر ، کاربرد نشیمن ندارند و صرفا جهت حفظ ورودی ها ی بنا از برف و باران استفاده می شوند . نکته دیگر پائین بودن کف حیاط بناهای اقلیم سرد به اندازه ۱ تا ۱٫۵ متر از سطح پیاده روهااست تا بتوان آب جاری در نهر ها و جویها را بر باغچه حیاط یا آب انبار واقع در زیر زمین سوار نمود و از سوی دیگر ، زمین مانند عایق حرارتی اطراف بنا را احاطه کرده ، مانع از تبادل حرارتی بین بنا و محیط پیرامون آن و باعث حفظ حرارت درون ساختمان می شود

پلان ، فرم بنا و نحوه قرار گیری آن
در حوزه اقلیمی سرد و کوهستانی ، بناها دارای پلان و بافت متراکم می باشند . فرم بنا باید به گونه ای باشد که سطح تماس آن را با سرمای خارج کمتر نماید تا حرارت کمتری از درون به بیرون انتقال یابد . لذا از احجامی نظیر مکعب یا مکعب مستطیل استفاده می نمایند تا نسبت سطح خارجی بنا به حجم داخلی آن کاهش یابد و آن را در حداقل ممکن نگه دارد .

ساختمان ها بین ۲۰ درجه به طرف غرب و ۴۵ درجه به سمت شرق و در سایه باد یکدیگر و خارج از سایه آفتاب هم ، در محور شمالی – جنوبی مستقر می شوند .
اتاق های کوچک با ارتفاع کم

در نواحی سرد و برفی ، باید از ایجاد اتاق ها و فضاهای بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا که با افزایش سطح تماس آنها با فضای سرد بیرونی ، گرم کردن این فضای وسیع مشکل خواهد بود . بنابراین در این مناطق سقف اتاق ها را پائین تر از اتاق های مشابه در سایر حوزه های اقلیمی در نظر می گیرند تا حجم اتاق کاهش یابد و سطح خارجی نسبت به حجم بنا حداقل گردد.

ویژگی های تاریخی بنا
رختشویخانه زنجان
بنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر که منطبق بر حصار می باشد، در منطقه پر تراکم مسکونی، موسوم به عباسقلی خان و محل معروف به بابا جامال چوقوری (گودال بابا جمال) احداث شده است، که امروزه خیابان سعدی وسط به فاصله یکصد متری از سمت غربی آن عبور نموده و از طریق کوچه فرهنگ به بنای مزبور مرتبط می گردد.مجموعه تاریخی رختشویخانه در سال ۱۳۱۹ شمسی ذیل شماره ۱۱۹۸ در دفتر اندیکاتور اداره ثبت اسناد و املاک زنجان به ثبت رسیده است. زمین این بنا در سال ۱۳۴۷ هجری قمری مطابق با ۱۳۰۷ هجری شمسی توسط علی اکبر توفیقی رئیس بلدیه شهر (شهردار) زنجان از باقرخان امجد نظام به قیمت ۱۸۵ تومان خریداری شده است. محل موصوف قبل از احداث رختشویخانه با هرزآبهای سطحی مملو و به بابا جمال چوقوری (گودال بابا جمال) معروف بوده است.

این بنا توسط دو برادر به نامهای مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بناء) در مدت ۱۵ ماه به اتمام رسیده و سنگهای آن از معدن سنگ روستای اژدهاتو استخراج و پس از حجاری توسط گاری های بلدیه (شهرداری) به محل بنا حمل شده است. آب مجموعه از قنات قلعچه حاجی میر بهاءالدین تأمین می گردیده است. متولی رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می شد و سالیان متمادی شخصی بنام اصغرخان بوده که عیال ایشان به نام معصومه خانم مدیریت آن را به عهده داشته. اصولاً رختشویخانه برای آحاد شهروندان شبانه روز
دایر و استفاده از آن مجانی بوده ولی نامبرده مبلغ ده شاهی بابت سرایداری از مراجعین اخذ می نموده است.

در یک بررسی کلی می توان این مجموعه را به دو بخش تقسیم نمود. بخش نخست، سرایداری و محل مدیریت رختشویخانه بوده و شامل حیاط و اعیانی مسکونی می باشد. حیاط محوطه ای است به شکل مربع و مستطیل به میزان ۴۰۰ متر مربع (۳۲×۱۲متر) شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار ۶۰ متر مربع شامل دو اطاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می نماید. پلان و نمای این واحد مسکونی دارای بار فرهنگی بوده و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث گردیده است.

بخش دوم فضاهای مربوط به کار شستشوی رخت است که خود از چهار قسمت تشکیل یافته، قسمت اول خزینه یا محل جمع آوری آب است، این مخزن در منتهی الیه سمت شمالی مجموعه و مشرف به سالن شستشو قرار دارد.
فضای داخل بنا با پرسپکتیو بسیار زیبا طراحی و اجرا گردیده، بدین ترتیب دو ردیف طاق و تویزه بطور متوالی که ستونهای سنگی انها را از یکدیگر جدا می سازد، ساخته شده است. این فضا توسط ۱۱ واحد ستون بطور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم نموده که فاصله ستونها در جهت طولی ۱۷/۵ متر است. ستونها به ارتفاع ۷۰/۲ متر از کف فعلی قابل اندازه گیری است اما به جهت ایجاد مقاومت لازم و هموژن نمودن بنا ستونها با پایه های سنگی به میزان ۴۰ سانتی متر در داخل پی ها که از شفته آهک است کار گذاشته شده اند، که بدین ترتیب ارتفاع ستونهای سنگی ۱۰/۳ متر خواهد بود.

محل شستشوی رخت به طور قرینه از ۴ واحد حوضچه و مجاری آب در حد فاصل حوضچه ها تشکیل یافته. آب مورد نیاز ابتدا پس از عبور از یک مجرا به طول یک متر به حوض نخستین داخل شده و از سر ریز آن به حوض دومی سرازیر می گردد. در طرفین شرقی و غربی این حوض دو مجرای آب قرار گرفته تا انتهای سالن به حوض سومی که به قرینه حوض دومی ساخته شده امتداد می یابد. در وسط جبهه طولی این مجرا در هر طرف یک واحد حوض ایجاد شده به طوری که مجرای مورد بحث را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می نماید. در امتداد مجرای موصوف دو ردیف پاشور تعبیه شده که مجرای آب و حوضچه ها را بور قرینه محاط می کند.
عناصر و اندامهای مزبور با کار گذاری سنگهای حجاری شده از نوع تراورتن از یکدیگر مجزا شده و شکل یافته اند.

خانه کالبد بزگتر شماست . ( کتاب پیامبر- جبران خلیل جبران)
خانه جایی است که ساکنان آن احساس ناراحتی نکنند و اندرون خانه یا جایی که زن و بچه زندگی می کنند می بایست تنوع زیادی داشته باشد تا خستگی احساس نشود . ( پیرنیا)
خانه پوششی است که درتطابق با برخی ازشرایط رابطه صحیحی را بین محیط خارج و پدیده های زیستی انسان برقرار می سازد در خانه باید یک فرد یا یک خانواده زندگی کند. یعنی اینکه بخوابد، راه برود، دراز بکشد، ببیند و فکر کند . (لوکوربوزیه)
خانه مرکز جهان است برای ساکنانش و برای محله اش شاخص ترین بنا در تحکیم مکان . (مور)
بی تردید خانه قبل از اینکه دربرگیرنده مفهوم سکونت باشد جایگاه ادغام اندیشه ها، رویاها و خاطرات ماست که روح آن با مفهوم خانواده عجین شده است . در جامعه معاصر ما خانه هر روز بیشتر از پیش از خانواده فاصله می گیرد و لذا امروز در فضایی دو گانه زندگی می کنیم و هرچند آرزوهایمان همواره این بوده است که همچون گذشته یکی تداوم دیگری باشد اما نیک می دانیم که در تحولات شگرف جامعه امروز ، خانه دیگر با خانواده همداستان نیست و گسست عمیقی میان این دو فاصله انداخته است . ما بر انیم تا هر چند کوچک ولی در توان علم خود این فاصله را کمتر کنیم .

برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و دریافت رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

بخشی از مطالب و پروپزال:

موضوع تحقیق
بی تردید کلمه مسکن پیوندی عمیق و ناگسستنی با مفهوم خانواده و خانوار در طول تاریخ داشته است . مسکن به عنوان کوچکترین و خصوصی ترین واحد سکونت و خانواده در مقام خردترین واحد جامعه بشری همواره در کنش متقابل با یکدیگر بوده و هستند.
مسکن امروزی باید بتواند به ضرورت های به وجود آمده و نیازهای جدید نهاد خانواده پاسخی شایسته بدهد و بحران های اجتماعی جامعه و آشفتگی فرهنگی حاصل از آن را رفع کند. از طرفی تحولات عمیق اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی جامعه امروز ایجاب می کند که مسکن به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای جامعه بشری همگام با تحولات جدید متحول شود. چرا که در غیر این صورت ، خود بستر بروز بحرانهایی جدید خواهد بود که بیش از هر چیز بنیان خانواده را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
زندگی جمعی درمجتمع های مسکونی نیز به دور ازاین بحرانها نیست بلکه ساکنین آن چندین برابر هر خانه فردی دچار آن هستند.
در این تحقیق برآنیم تا با رعایت قوانین و نظام های مصوب در این مجتمع ها روح و روان انسان معاصر را که گرفتار تنگنای فضایی غریب و نامهربان است ، آلایش دهیم تا در خانه ای با تصاویر و ابعاد وجودی اش زندگی کند.

بیان مسئله
ضرورت های جدید زندگی شهری مانند تحولات اقتصادی ، رشد جمعیت و افزایش مهاجرت و تحولات ساختاری در بینش سیاسی و اقتصادی نحوه سکونت و معضل مسکن را دو چندان کرده است . هر چند در تقابل با این بحران دولت اقدام به کوچک سازی واحدهای مسکونی نموده و در شهرهای بزرگ اشکال جدید سکونت در قالب آپارتمان ها ،برجها، و آلونکها پدیدار شده اما آپارتمانهای فعلی با شکل و معماری خاص خود درشهرهای بزرگ نمی تواند جوابگو وتغذیه کننده قوی و غنی روابط انسانی خانواده های ساکن باشد. به طور بالقوه این شکل سکونت با طراحی و نحوه ساخت وساز و معماری و شکل فیزیکی خاص خود ، تناسبی با سطح و میزان روابط متراکم انسانی و افراد تحت پوشش خویش ندارد.
بسیاری از مصادیق این شکل سکونت ، به مثابه خوابگاهی هستند که جمعیت متقاضی مسکن را بدون داشتن ارتباط روحی و عاطفی در خود جای می دهند . در طراحی و برنامه ریزی این مجموعه های مسکونی کمتر توجهی به روابط همسایگی و طراحی بر مبنای ذوق وسلیقه وآداب و رفتارهای مثبت اجتماعی شده است . از طرفی به دلیل فقدان فضای کافی و تراکم بیش از حد و قیمت زمین ،ساختمان ها بدون وجود فضای باز، نور کافی و دیدن افق و طبیعت پیرامونشان شکل می گیرند.این در حالی است که معابر این آپارتمانها فقط عرصه حرکت اتومبیل است، به دور از فضای سبز و فضاهای فرهنگی .این مجموعه های مسکونی به حالتی درآمده اند که اختلاف بین ساکنان خود را ، اگر چه از نظر مکانی به هم نزدیک اند. دامن زده اند و از نظر روحی و روانی آنها را از هم دور نموده اند .
لیکن به نظر می رسد با توجه به بافت فرهنگی جامعه ایران و بروز تحولات نامطلوب این چنینی در زیر ساخت های جامعه تاثیرات جبران ناپذیری خواهد گذاشت . و این زمانی به تحقق می رسد که از الگوهای متناسب با فرهنگ خود استفاده کنیم .
فصل اول – مطالعات پایه
تعاریف و مفاهیم مسکن
سیر تاریخی اسکان انسان
ویژگی های محیط زندگی
مفهوم اقتصادی
تعاریف و مفاهیم مسکن
واژه «مسکن» در زبان عرب به محل سکونت، جای باش، منزل، مقام ، جای آرام، آرامگاه، مقر جایگاه و نشیمن است. گاهی امروز به جای «مسکن» از کلمه، «خانه» استفاده میشود. این کلمه در گذشت به «اتاق» اطلاق می شد. در استان خراسان مخصوصا مشهد و جنوب این استان هنوز هم واژه «خانه» را گاهی در معنی گذشته اش، یعنی «اتاق» به کار میبرند.
در تعریف «مسکن» مطالب مختلفی نوشته شده که تعدادی از آنها به شرح زیر است:
براساس سرشماری سال ۱۳۶۵، «واحد مسکونی مکانی است که در زمان سرشماری یک یا چند خانواده در آن سکونت دارد.منظور از مکان، فضا یا محوطه های محوری است که یک یا چند ورودی به شارع عام (کوچه، خیابان، بازار، میدان و …) یا به شارع خاص ( راهروی مشترک، راه پله مشترک و …) داشته باشد».
براساس طرح سرشماری عمومی ساختمان ، واحد مسکونی به شرح زیر تعریف شده است:
« منظور از واحد مسکونی فضایی است مشتمل بر حداقل یک اتاق، یک آشپزخانه و یک مستراح که تمام و یا قسمتی از ساختمان را تشکیل می دهد و دارای ورودی اختصاصی به خیابان، کوچه، راه پله یا راهروی مشترک بوده و به منظور غذا خوردن، دور هم نشستن و خوابیدن توسط یک یا چند خانواده مورد استفاده قرار می گیرد.
همچنین در تعریف مسکن آمده است:« خانه که در مفهوم شهر سازی آن را مسکن می گویند در واقع همان سر پناه است. خانه، لانه، آشیانه یک نیاز عاطفی برای هر موجود زنده است، مکانی همساز برای بقای پایداری و تداوم نسلها این نیاز درونی برای رشد به یقین ضروری تر است. انسان خانه را محل پرورش و پایگاه تعالی می داند.» و بالاخره تعریفی که در اینجا بیشتر مورد توجه قرار گرفته ، چنین است: « مسکن نهادی است که یک سلسله از امیال و آرزوها و نیازهای پیچیده موجب خلق آن می شود و فقط یک ساخت ساده نیست. از آنجایی که ساختن خانه به وجود آوردن یک نهاد فرهنگی است، لذا شکل کلی و فضاها و وسایل آن و آداب و رسوم داخلی آن به شدت تحت تاثیر محیط فرهنگی می باشد که این خانه به آن فرهنگ تعلق دارد.
اهمیت نگرش به مفاهیم مسکن، در تعریف آن از نظر بعد، نقش و کاربرد آن است و اینکه به مقوله مسکن بویژه در قالب مفاهیم و بخشهای فعالیت چگونه نگاه می شود.
واحد مسکونی کانون و یا محور اصلی خانواده است. واحد مسکونی باید شامل فضای کافی برای غذا خوردن، دور هم نشستن، خوابیدن، فعالیتهای از قبیل انجام تکالف کودکان و فعالیتهای اساسی دیگر باشد.
سیر تاریخی اسکان انسان
بی اغراق کلمه« مسکن» یا « خانه» یا آنچه رساننده مفهوم محل سکونت خانواده هاست در همه جوامع مفهومی متعالی و مقدس است. انسانها در بیرون از خانه درگیرنبردی طولانی و دائمی برای زندگی کردن هستند. سرما و گرما و باد و باران همه، بشر، بیرون از خانه را به شکلی تحدید می کند.
هرقدرکه مردم بدوی وقدیمی اند،آنچه«خانه»نامیده می شود اهمیت وارزش بیشتری پیدا می کند.
به طوری که دفاع از خانه وظیفه بزرگی به شمار می رفته است. در قبیله های بسیار ابتدایی خانه بیشتر ناحیه وسیع قبیله است تا بناهای موقتی که خانواده را در برابر باد و باران حفظ می کند یا محلی که انسان شب را آ«جا می گذراند. بدین جهت هر بیگانه ای که بی اجازه بر خاک مقدس ( در اصل خانه قبیله بشمار می رود) قدم بگذارد، محکوم به مرگ است.
اگر به دورانهای اولیه زندگی انسان بر گردیم، غار، کهنترین سکونتگاهی است که طبیعت به انسان ارزانی داشته و انسان در آن زندگی می کرده است.
دوران نو سنگی به عنوان آغاز تولید مواد غذایی و خروج انسان از حالت مصرف کننده صرف به تولید کننده مواد غذایی مورد نیاز است. در حقیقت دوران نو سنگی دوران اسکان و روی آوردن انسان به خانه سازی است. ویل دورانت در این باره می گوید: در همین عصر نو سنگی است که مقدمات فن خانه سازی مشاهده می شود از انسان دیرینه سنگی هیچ اثری به جای نمانده است تا از روی آن بتوانیم فرض کنیم خانه و جایگاه دیگری جز غار وجود داشته است. ولی هنگامی که به اثار نو سنگی می رسیم بعضی از لوازم خانه سازی، مانند نردبان ، قرقره و اهرم و پاشنه در را مشاهده می کنیم.
« در این دوران که انسان به مرحله تازه از حیاط خویش که کشاورزی و دامپروری بود وارد شد، سکونت هم نتاثر از آن شکل دیگری به خود گرفت. مردمان از زندگی در حال کوچندگی به ساخته خانه های دائمی پرداختند. زیرا آنها نمی توانستند از مزارع و گروه خود دور باشند
در جوار خود غذای کافی و حیوانات کافی می توانستند بپرورانند. بنابراین مردمان بسیاری مشغول کار بودند. آنها همگی در جوار گروه و مزارع خویش در یک دهکده زندگی می کردند. » بدین ترتیب یک جانشینی شکل می گیرد و نخستین روستاها به وجود می آیند. شاید قرنها در مسکن تغییر چندانی ایجاد نشد، با پیدا شدن شهرها در کنار روستاها و افزایش جمعیت به تدریج مسکن شکل پویا و دینامکی پیدا کرد.

فصل دوم – مطالعات تکمیلی
گونه شناسی مسکن
گونه شناسی معماری خانه ها
حریم و قلمرو
بررسی عوامل مطلوبیت مسکن
۱- از نقطه نظر فرهنگی: این مسئله همین طور که اشاره شد یکی از مهمترین مسائل در طراحی خانه های مسکونی می باشد. خانه ای که در تقسیم بندی فضایی آن عامل فرهنگ و نحوه زیست مردم رعایت نشده باشد، به هیچ عنوان خانه مطلوبی برای ساکنان ان نیست. و چه بسا در این گونه موارد ساکنین خانه بعد از مدتی مطابق میل خود تغییراتی در پلان داخلی خانه انجان میدهند.
روی همین اصل معمار باید کاملا روی فرهنگ و نحوه زیست و آداب و رسوم افراد شناخت پیدا کند و شناخت هر چه بیشتر آن باعث مطلوبیت خانه برای ساکنین خواهد بود. به عنوان مثال داشتن فضاهای مجزا برای جنسهای مختلف و سنین متفاوت، ایجاد عرصه های عمومی و خصوصی در خانه از عوامل ایجاد مطلوبیت در خانه می باشد.