مشكل بیشتر ماست؛ اينكه در فضايي خاص از خانه مانند نشيمن يا پذيرايي هر نوع ترفندي كه براي طراحي داخلي را تا امروز ياد گرفته‌ايم به كار مي‌بريم ولي با اين حال سروشكل محيط آن‌طوري كه مي‌خواهيم نمي‌شود. درواقع همه اصول رعايت شده‌اند اما نتيجه كار چيزي كه دلخواه‌مان باشد نيست. انگار كه هر تكه‌اي براي خودش ساز جداگانه‌اي مي‌زند.

مساله اين است كه ظرافت‌هاي دكوراسيون داخلي پيچيده‌تر از دانسته‌هاي تئوري است. در اينجا نمونه يكي از اين اتاق نشيمن‌هايي كه صاحبخانه براي بهتر شدن آن به بن‌بست خورده را آورده‌ايم و بعد براي او قدم‌به‌قدم ايرادهايش را مي‌گوييم. شايد ايراد هر كدام از ما هم يك نكته ساده است كه از آن غافل مانده‌ايم!

در اين اتاق همه آنچه كه بايد در يك اتاق نشيمن ساده وجود داشته باشد، هست اما با اين حال باز هم فضاي اتاق خسته‌كننده و دلگير به نظر مي‌رسد. درواقع ايراد اصلي در انتخاب نوع و جنس اشيايي است كه براي دكوراسيون در نظر گرفته شده وگرنه صاحبخانه براي داشتن يك اتاق با معيارهاي روز همه تلاشش را كرده است.

آباژور پايه‌دار كنار مبل هست اما باريك، بلند و بي‌تناسب با فضاي ساده و خالي اتاق. يا رنگ فرشي كه روبه‌روي مبل قرار گرفته فقط با توجه به رنگ مبل انتخاب شده؛ بي‌توجه به اينكه رنگ كرم ساده آن ممكن است چه بلايي سر مجموع فضاي اتاق بياورد يا حتي آن قاب عكس‌هاي كوچك كه براي ديوار پشت مبل زياد از حد كم و كوچك هستند را مي‌بينيد! همه المان‌هاي يك دكوراسيون امروزي را داريم اما نه اتاقي دلنشين و گرم. بياييد با هم اين اتاق را از نو بچينيم.

براي داشتن يك اتاق نشيمن امروزي لازم نيست هميشه به هماهنگي و تناسب رنگ‌ها فكر كنيم. گاهي لازم است براي داشتن يك فضاي گرم مرز رنگ‌هاي يكدست را كنار بزنيم. در چيدمان تازه اتاق موردنظر فقط كافي است فرش كرم رنگ ساده پرزدار جايش را به يك قالي با طرح و رنگ برجسته بدهد.

قالي‌ای با رنگ‌هاي تند و البته طرح خاص و كلاسيك به اتاق سرد و خالي رنگ مي‌دهد. در اينجا استفاده از يك گليم با طرح نه‌چندان شلوغ و البته همراه با رنگ‌هايي متناسب با رنگ مبل – نه لزوما هم رنگ آن– مات و بي‌روح بودن رنگ مبل را گرفته است. اين نكته هم يادتان باشد که اگر مبل‌هايي با روكش‌هاي مخمل داريد - آن هم با رنگ‌هايي پخته- مي‌توانيد به جاي تهيه فرش به فکر گليم‌ها باشيد؛ در هر رنگ و اندازه‌اي.

مبل اتاق كوتاه و ساده است پس لازم است كه به اتاق با ديوارهاي سفيد خالي كمي ارتفاع دهيم. اين وسط استفاده از يك آباژور زميني بلند مي‌تواند كارساز باشد؛ البته صاحبخانه هم خودش اين كار را كرده بود اما نه با هوشمندي و ظرافت. استفاده از آباژورهاي خاص امروزي با طراحي‌هاي خاص مي‌توانند در چشم به‌هم‌زدني فضاي خانه را زيرورو كنند. تناسب رنگ و جنس آباژور با رنگ مبل‌ها خودش نكته‌اي است.

 يك طرف مبل، آباژور زميني قرار گرفته  كه به اتاق ارتفاع بخشيده است. اين ارتفاع دادن به نگاه در اتاق مناسب است اما به شرطي كه تعادل در اتاق و دو طرف مبل كوتاه حفظ شود. با اين اوصاف لازم است كه در طرف ديگر كاناپه نشيمن هم وسيله‌اي با ارتفاع متناسب انتخاب شود؛ اين وسط چه چيزي بهتر از يك درختچه سبز بلند.

درختچه‌هاي تزييني كه معمولا به نور زيادي نياز ندارند مي‌توانند در اتاق نشيمن مناسب باشند؛ البته خيلي‌ها ترجيح مي‌دهند از نوع مصنوعي استفاده كنند كه ديگر به سليقه افراد و حوصله‌اي كه براي گل‌ها دارند بستگی دارد. مهم رنگ سبز درختچه براي توازن رنگ‌ها در اتاق و ارتفاعي است كه نبايد از آباژور آن سوي مبل بلندتر باشد.

 اگر به تصوير اول دوباره نگاه بيندازيد متوجه مي‌شويد كه صاحبخانه بينوا آنقدرها هم در كار دكوراسيون بي‌هنر نبوده. استفاده از تابلو در بالاي كاناپه‌هايي كه پشت به ديوار دارند يكي از نكات ظريف چيدمان خانه است. اما بايد در انتخاب نوع اثر هنري و اندازه قاب‌ها هم دقت داشت. در بالاي يك كاناپه نسبتا كوچك نبايد از قاب‌هاي متعدد استفاده كرد بهترين شيوه در اين مواقع استفاده از يك قاب عكس متناسب با طول پشتي مبل و فضاي خالي ديوار است.

حتي ارتفاعي كه قاب در مقايسه با مبل هم قرار مي‌گيرد اهميت دارد – قانون نصب قاب‌ها كه يادتان هست!- اين وسط اگر خيلي دنبال فضاهاي مينيماليست و ساده هستيد يك قاب ساده چوبي مي‌تواند انتخاب خوبي باشد. نصب تابلوهاي بزرگ با قاب‌هاي چوبي ضخيم در پشت كاناپه‌ها چندان خوشايند نيست.

 تا اينجا تقريبا تمام نكاتي كه براي داشتن يك اتاق نشيمن مناسب لازم است، رعايت شده اما انگار باز هم اتاق چيزي كم دارد. مبل هنوز مانند يك عنصر آزاد و اضافي در وسط اتاق قرار گرفته است. برطرف كردن اين ايراد آخر فقط از دست كوسن‌هاي رنگي بر مي‌آيد. درواقع يك كاناپه راحتي بدون کوسن هميشه چيزي كم دارد. استفاده از بالشتك‌هاي كوچك و كوسن‌ها هر کاناپه قديمي و از كار افتاده‌اي را زيبا و مدرن نشان مي‌دهد؛ مهم انتخاب صحيح كوسن‌هاست.

در اينجا كوسن‌هاي بزرگ‌تر با رنگ تابلو همخواني دارند و بالش كوچك با طيف رنگ‌هاي گليم. پس لازم نيست هميشه كوسن‌ها را متناسب با رنگ مبل انتخاب كنيم فقط كافي است الماني در محيط براي همخواني با رنگ كوسن‌ها داشته باشيم. يادتان باشد كوسن‌ها هميشه تمام‌كننده كار هستند؛ پس آنها را در مرحله آخر كار چيدمان انتخاب كنيد.

قرآن مجید در چندین مورد خاکی بودن و آسمانی بودن انسان را طرح کرده است. از آن جمله است آیات ۱۲ تا ۱۴ سوره مبارک مؤمنون. تلفیق و ترکیب از دو جنبه طبیعی و فراطبیعی خصیصه ای مشترک در میان همه انسانهاست؛ یعنی انسانها نه روح صرف اند، همچون فرشته ها، و نه جسم محض اند، مانند حیوانات و گیاهان؛ بلکه مجمعی از طبیعت و فراطبیعت و نمود عاملی از مُلک و ملکوت در وجود انسان جلوه گر است.
و از اینکه خداوند که خالق همه چیز است، «اللهُ خالِقُ کُلِّ شَیءٍ» ۱، در آفرینش هیچ موجودی به خود تبارک نگفت و فقط در خصوص انسان فرمود: «فَتَبارَکَ اللهُ اَحسَنُ الخالِقینَ» ۲ معلوم می شود که انسان اَحسَنُ المَخلوقین است، چون خدای او اَحسنُ الخالِقین است؛ و این اَحسن بودن انسان نه در خلق مراحلی جسمی اوست؛ زیرا در همه آن مراحل حیوانات دیگر با انسان مشترک اند، در حالی که خداوند درباره خلقت آنها چنین نفرموده است؛ و نه به سبب روحی است که خداوند به انسان داده، زیرا در فرشتگان هم آن روح وجود دارد، در حالی که به آنها احسن نفرموده است؛ و اگر انسان گفته احسن به دلیل جامعیتی است که در انسان است و او را احسن المخلوقین کرده است. انسان هم کمالات نبات و حیوان را دارد و هم دارای کمالات فرشتگان است. از این رو احسن المخلوقین است و خدایی که خالق احسن المخلوقین است خود احسن الخالقین است.
مولوی با اشاره به یک حدیث درباره این جامعیت انسان چنین گفته است:
در حدیث آمد که یزدان مجید
خلق عالم را سه گونه آفرید
یک گره را جمله عقل و علم و جود
آن فرشته است او نداند جز سجود
نیست اندر عنصرش حرص و هوا
نور مطلق زنده از عشق خدا
یک گروه دیگر از دانش تهی
همچو حیوان از علف در فربهی
او نبیند جز که اصطبل و علف
از شقاوت غافل است و از شرف
زین سوم هست آدمیزاد و بشر
نیم او زافراشته و نیمش ز خر
نیم خر خود مایل سفلی بود
نیم دیگر مایل عقلی بود
آن دو قوم آسوده از جنگ و حراب
وین بشر با دو مخالف در عذاب

پی نوشت:
۱. رعد، ۱۶.
۲. مؤمنون، ۱۴.
۳. آیه های زندگی نگین هستی، ص۹۱.

قرب به حق یک حقیقت واقعی است نه یک تعبیر مجازی و اعتباری.
در حدیثم عروف و مشهور قدسی که شیعه وسنی آن را روایت کرده اند به صورت بسیار زیبایی این حقیقت بیان شده است. امام صادق(ع) از رسول اکرم(ص) روایت می کند که:
«خداوند می گوید: هیچ بنده ای با هیچ چیزی به من نزدیک نشده است که فرائض نزد من محبوب تر باشد. همانا بنده من به وسیله نوافل و مستحبات - که من فرض نکرده ام ولی او تنها به خاطر محبوبیت آنها نزد من انجام می دهد - به من نزدیک می شود تا محبوب من می گردد، همین که محبوب من گشت من گوش او می شوم که با آن می شنود و چشم او می شوم که با آن می بیند و زبان او می شوم که با آن سخن می گوید و دست او می شوم که با آن حمله می کند. اگر مرا بخواند اجابت می کنم و اگر از من بخواهد می بخشم.» ۱
در این حدیث جان مطلب ادا شده است: عبادت موجب تقرب، و تقرب موجب محبوبیت نزد خداست، یعنی با عبادت انسان به خدا نزدیک می شود و در اثر این نزدیکی قابلیت عنایت خاص می یابد و در اثر آن عنایت ها گوش و چشم و زبان او حقانی می گردد. با قدرت الهی می شنود و می بیند و می گوید و حمله می کند، دعایش مستجاب وبرآورده است. ۲

پی نوشت: ۱ - کافی، ج۱، ص۳۵۲.
۲ - ولاها و ولایتها، ص۸۴.
۳ - طهارت روح، ص۱۵۴و۱۵۵.

اقامه نماز را آداب و شرایطی است که بی توجهی بدان، موجب کاستی ارزش نماز می گردد. هر چند به صورت ظاهر، مقبول و ساقط کننده تکلیف است، در باطن، نورانیت و جمال و بهایی در پی نخواهد داشت. چه بسا نماز گزارانی که چون آداب و شرایط نماز بر پا نمی دارند، آن نماز اثری بر روح و جانشان ندارد. از آن شمار است رضایت پدر و مادر که آن را دخالتی تام و تمام است در قبولی باطن نماز؛ چنان که حضرت امام صادق علیه السّلام فرمود:
«خداوند نماز آنکه به پدر و مادر خویش با نگاه خشمگینانه بنگرد، هر چند در حق وی ستم روا داشته باشند، نمی پذیرد.» ۱
دیگر از شرایط قبولی نماز، توجه به فرمان های الهی و ترک رذیلت های اخلاقی و نفسانی است. نماز مقبول درگاه حق تعالی، نماز است که با قلبی مصفا و دلی پاک از زنگارهای شهوت ها و گناهان اقامه شود. دلی که به زنگار غیبت و تهمت و بخل و حسد و دیگر رذیلت های اخلاقی آلوده باشد، نمی تواند محل خضوع و خشوع در محضر یار گردد؛ چنان که ازفخر کاینات، محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم روایت است که فرمود:
«هر کس غیبت زن یا مرد مسلمانی نماید، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه اش قبول نکند، مگر آنکه از او بگذرد و عفوش کند.» ۲
هم از این روست که سالکان الی الله و دلدادگان محبت یار، برای رسیدن به خشوع و خضوع و حضور قلب در حال نماز، مراقبت از نفس و توجه به اعمال و رفتار خویش را در دیگر اوقات، سرلوحه برنامه زندگانی شان قرار می دهند و دمادم، خویش را در محضر یار می انگارند و به مراقبه و محاسبه از نفس می پردازند. در روایت آمده است که حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام فرمود:
خداوند متعال در وحی خود می فرماید: «نماز کسی را خواهم پذیرفت که در برابر عظمت من فروتن باشد و برای رضای من، از تمایلات و شهوت های خویش صرف نظر کند. روزها را در یاد من به سر آورد و بر خلق، بزرگی نفروشد و گرسنگان را خوراک و برهنگان را جامه بخشد و با مصیبت دیدگان به مهربانی رفتار کند و غریبان را با مواسات و الطاف خویش دلخوش سازد. چنین بنده ای را پرتویی از نور خواهد بود که چونان خورشید می تابد. او را نوری مقرر خواهم داشت که ظلمات او را روشنی بخشد و علم و حلمی که جهالت را از وی مرتفع سازد. خود، حمایتش کنم و فرشتگان را محافظ و نگهبان او قرار خواهم داد. دعایش را اجابت و خواسته اش را برآورده خواهم کرد. مَثَل چنین بنده ای نزد من، مثل باغستان های بهشت است که میوه اش را نارسی یا فساد و تباهی نخواهد رسید». ۳

خوش وقت گروهی که در اندیشه یارند
چون کعبه روان روی به دیوار ندارند
گردن نکشند از سر تسلیم به هر حال
گر بر سر تختند و گر بر سرِ دارند
در دامن یارند چو آیینه شب و روز
هر چند گرفتار در این گرد و غبارند(صائب تبریزی)

پی نوشت:
۱. بحارالانوار، ج۷۴، ص۶۱.
۲. همان، ج۷۵، ص۲۵۸.
۳. همان، ج۶۹، ص۳۹۱ و ج۷۸، ص۲۸۵.
۴. شهد بندگی(۲)، ص۱۴۶-۱۴۸.

یکی از زمینه های اجتماعی گناه، محرومیت ها و وازدگی های اجتماعی است. افرادی که کارهایشان برای خدا، و بر پایه اخلاص نیست، و تعریف و تکذیب جامعه معیار خوشبختی و بدبختی آنها است، چنین افرادی اگر از جامعه خود مطرود و وازده گردند، عقده حقارت و احساس خود کم بینی می کنند، و همین عقده در آنها کینه و عداوت به وجود می آورد و در نتیجه به سوی گناهان سوق داده می شوند.
باید آنها علل وازدگی خود را بررسی کنند، که چه بوده و جبران کنند تا آب رفته به جوی خود باز گردد. ولی پایه اصلی اصلاح این است، که کارهایمان را براساس اخلاص تنظیم نماییم.
در تاریخ بسیار دیده شده افرادی بر اثر این وازدگی اجتماعی آنچنان عقده ای و پریشان و درّنده خو شدند که به گناهان خطرناکی آلوده گشتند.
شاید دلیل احترام به یتیم، به خاطر جبران محرومیت های او باشد، تا عقده ای، بار نیاید.
و نیز شاید یکی از علل سفارش اسلام به مشورت با مردم و احترام به افکار آنها و نهی از نسبت نام زشت به افراد و نهی از مسخره کردن یکدیگر و … برای پدیدار نشدن عقده حقارت باشد.

امام باقر علیه السّلام به یکی از شاگردان برجسته اش جابر جعفی فرمود: «ای جابر! بدان که تو دوست ما نخواهی بود تا زمانی که اگر تمام اهل شهر جمع شوند و بگویند: تو آدم بدی هستی غمگین نشوی و اگر همه بگویند تو آدم خوبی هستی خوشحال نشوی بلکه وضع خود را بر کتاب خدا(قرآن) عرضه داری اگر خود را چنین یافتی که در خط قرآن گام بر می داری و در آنچه قرآن بی میل است بی میل هستی و در آنچه قرآن مشتاق است تو نیز مشتاق آنی و از آنچه هشدار داده خایف می باشی استوار باش و مژده باد به تو که در این صورت آنچه مردم درباره تو بگویند به تو آسیبی نخواهد رساند.» ۱

پی نوشت:
۱. سفینة البحار، ج۲، ص۶۹۱.
۲. گناه شناسی، ص۱۳۶-۱۳۷.

مرحوم حضرت آیت الله العظمی بهجت می فرمود: انسان چه قدر به مرگ نزدیک است و در عین حال چه قدر آن را دور می‌پندارد و از آن غافل است! آقای حایری(1) می‌فرمود: «در خواب دیدم که عزراییل به من فرمود: شما باید استراحت کنید.» با این که می‌دانیم خواهیم مرد؛ بلکه تنها وقت مرگ معلوم و یا مظنون ما نیست، زیرا هر شب در عوالمی از برزخ می‌رویم که هیچ اختیارش دست ما نیست، چنان که قرآن شریف می‌فرماید:

(قضی علیها الموت)(2)

مرگ را به صورت حتمی بر آن نوشته است.

هم چنین می فرماید:

(فیمسک التی قضی علیها الموت و یرسل الاخری)(3)

آن گاه نفس کسی را که خداوند مرگ او را حتمی نموده نگاه می‌دارد و دیگری را رها می‌کند.

و در سجده‌ نخست بعد از بیدار شدن از خواب برای انجام نماز شب مستحب وارد شده است که گفته شود:

(الحمد لله الذیک احیانی بعد ما اماتنی)(4)

سپاس خدایی را که مرا بعد از مرگ، زنده گردانید.

با این همه، این گونه از مرگ غافل هستیم! بله، اشخاصی بودند که همیشه مهیا و منتظر و به یاد مرگ بودند.

1- مرحوم حاج شیخ مرتضی حایری، فرزند حاج شیخ عبدالکریم حایری موسس حوزه‌ علمیه‌ قم.

2- سوره زمر، آیه 42.

3- سوره زمر، آیه 42.

4- اصول کافی، ج2، ص 539؛ من لایحضره الفقیه، ج1، ص 480.

کتاب در محضر حضرت آیت ا.... العظمی بهجت – ص 28

محمد حسین رخشاد