این سبک در زمان ظهور حکومت های کوچک در داخل ایران شکوفا شد . شهر ری محل ظهور این سبک و آبادترین شهر موجود در میان کشور های اسلامی بود و به عنوان ( عروس شهرهای اسلامی ) خوانده می شد . در این دوره بناها با کاربری های گوناگون ساخنه شد , مانند : مقابر , کاروانسراها , رباط ها , مساجد , میل و منارها و...
* ویژگی معماری سبک رازی :
* کاروانسراها و یا رباط : مکان های بین راهی که محل استراحت کاروانیان بود تا از گزند راهزنان در امان باشند .
* احداث میل ها و منارها : نماد های شهری بودند که کاروان در طول مسیر راه را گم نکنند , المان شهری بودند که معمولا" قبر احداث کننده منار در کنار آن قرار داشت .
* احداث آرامگاههای برجی : مقابر برجی شکل که شکل پلان آنها 4 گوشه و 5 و 8 گوشی و دایره ای می باشد .
* تبدیل مساجد شبستانی به 4 ایوانی
* تحول در سازه :
1) استفاده از طاق ها و گنبد های تیر دار
2) احداث انواع گنبد دو پوسته
3) احداث گنبد رک
4) ابداع انواع گوشه سازی
* تحول در تزئینات :
1) استفاده از آجر پیش بر : آجرهایی که به فرم دلخواه ساخته شده و بعد در داخل کوره پخته می شود .
2) استفاده از انواع کاشیکاری
الف ) کاشی کاری نگینی : استفاده محدود از کاشی در میان ردیف های آجر
ب ) کاشی کاری معقلی : گره سازی در هم کاشی و آجر
3) استفاده از گچ تراشی ( رنگ + گچ ) : ایجاد سطح و بعد قرار دادن الگو و برش زدن از سطح
* انواع گچ بری :
1) شیر شکری : برجستگی طرح از سطح زمینه کم است .
2) برجسته : برجستگی طرح از سطح زمینه متوسط است .
3) برهشته : برجستگی طرح از سطح زمینه زیاد است .
4) زبره : برجستگی طرح از سطح زمینه ی زیاد و بدون سایدگی گوشه ها .
* معرفی آثار و بناهای به جای مانده از سبک رازی :
1) مسجد جامع اصفهان : در دوره ی صفویان
1) تبدیل شبستان های ستوندار به ایوان ( 4 ایوانی )
2) احداث گنبد خانه ها به نام نظام الملک و تاج الملک در روبروی هم دیگر
3) در این بنا در زیر گنبد خانه مقیاس فرا انسانی است .
4) 4 صفه یا ایوان این مجموعه :*1) صفه ی صاحب
*2) صفه ی استاد
*3) صفه ی شاگرد
*4) صفه ی درویش
2) گنبد قابوس ( گود قابوس بن وشمگیر ) : در گرگان قرار دارد این بنا میل راهنما بوده که مقبره ی سازنده خود نیز می باشد که بر روی یک تپه ی دست ساز قرار گرفته , نوع پوشش آن گنبد رک بوده و دو پوسته که ما بین دو پوسته صندوق چینی شده است .
3) رباط شرف : کاروانسراها محل استراحت کاروان در میان جاده ها به طوری که امنیت کاروان در شبانه روز تامین شود . در جاده ی سرخس در مسیر مرو به بغداد ساخته شده است , دارای 2 حیاط تو در تو می باشد . که تامین آب آن توسط آبروها است که نزولات جوی را به حوضچه ی سنگی هدایت و آنجا به آب انبار منتقل می کرد . ( درون گرایی , 4 ایوانی , مصاح بوم آورد )
* از جمله بناهای ساخته شده ی دیگر در این دوره :
1) گنبد سرخ مراغه : در آجر کاری
2) گنبد کبود مراغه : در آجر کاری
3) برج استوانه ای مراغه : در آجر کاری
4) گور امیز اسماعیل سامانی در بخارا : (جزء اولین بناها که در بازه ی زمانی سبک خراسانی و رازی ساخته شده و تناسبات زیبا و انواع آجرکاری )
5) مسجد جامع قزوین
6) مسجد جامع زواره
7) مسجد جامع اردستان : ( در دوره های مختلف تکمیل شد )
8) مسجد جامع گلپایگان
9) برج های خزقان : کاملا" مشابه است با :
1) گور السیز ----> معمار ( محمد زنجانی )
2) گور تکین -----> معمار ( ابوالمعالی محد بن زنجانی )
ویژگی های کلی سبک رازی :
1) معماری : 1 ) تنوع در کاربری
2 ) پلان تبدیل به 4 ایوانی شد
3 ) درونگرایی
4 ) اتصال نما به بنا
5 ) مقیاس فر انسانی
6 ) تناسبات زیبا
2) نیارش ( سازه و مصالح )
1) استفاده از انواع پوشش سقف ( چادری , کلنبر , چهر بخشی و... )
2) استفاده از انواع طاق جناغی
3) استفاده از انواع گنبد ( ناری , ترکین , شبدری و... )
4) استفاده از مصالح مر غوب
5) دقت بالا در ساخت و ساز
6) استفاده از مصالح بوم آورد
3) تزئینات ( آرایه )
1) استفاده از انواع آجرکاری
2) استفاده از آجر پیش بر
3) استفاده از انواع گچ کاری
4)استفاده از گچ تراش
5) استفاده از آجر و کاشی
6) استفاده بجا و مختصر از انواع تزئینات
ادامه مطلب...