شایعه روشی برای پراکنش اطلاعات نادرست در جامعه است که در نبود خبرهای شفاف و واقعی رونق می گیرد. هنگامی که انتشار درست اخبار به هر دلیل در رسانه ها صورت نپذیرد یا اخبار و اطلاعات منتشر شده ضد و نقیض و غیر مستند باشند، زمینه های بروز شایعه قوت می یابد چرا که شایعه را می توان به نوعی واکنش جامعه به کنش منفعلانه یا غیر حرفه یی رسانه ها در پوشش یک رویداد خبری دانست. امروزه همزمان با گسترش فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی که انتقال اخبار و اطلاعات در آن با سرعتی خیره کننده انجام می شود، روند شایعه پراکنی هم شتابی چندین برابر یافته است. این تحول وظیفه ی رسانه ها در انتقال به موقع، شفاف و مستند اخبار به جامعه را پررنگ تر از قبل ساخته است. در برابر، بی توجهی برخی رسانه های فراگیر در این زمینه حاکی از آن است که این رسانه ها بر اهمیت اجرای درست وظایف خود واقف نیستند. به عنوان مثال به دنبال فاجعه ی «منا» که بر اثر آن بسیاری از زایران مسلمانان از جمله شمار زیادی از هموطنانمان کشته، زخمی و مفقود شدند، برخی رسانه های داخلی با انتشار فیلم ها و تصویرهای غیر مستند، ادعاهای نادرستی را در خصوص حادثه و علت های آن مطرح کردند که موجب زیر سوال رفتن عملکرد رسانه های ایرانی در رسانه های منطقه یی و به ویژه رسانه های عربی شد. در همین پیوند، یکی از اصلی ترین رسانه های کشور به دنبال حادثه ی روز عید قربان در منا، فیلمی را از بازدید کاروان پسر پادشاه عربستان سعودی و وزیر دفاع این کشور از منطقه ی منا پخش کرد و مدعی شد که این بازدید موجب تغییر حرکت حجاج و در نهایت فاجعه ی مرگبار شده است. پس از انتشار این فیلم که به خشم و تهییج افکار عمومی منجر شد، مشخص شد این فیلم قدیمی و ماه ها قبل در شبکه ی اجتماعی «یوتیوب» بارگذاری شده است. بر کسی پوشیده نیست که عملکرد دولت ریاض در حادثه ی منا و مدیریت مناسک حج با انتقادهای اساسی رو به رو است و مسوولان سعودی باید پاسخگوی کوتاهی های خود در این زمینه باشند اما این به آن معنا نیست که رسانه های فراگیر کشور با تکیه بر احساسات به انتشار اخبار ناصحیح در مورد رویداد منا یا رویدادهای مشابه دیگر بپردازند و زمینه را برای گسترش شایعه در جامعه فراهم سازند. وقتی اینگونه شایعه ها در رسانه های رسمی کشور، بدون بررسی و اطلاع کامل از جنبه های مختلف یک خبر و فقط برای تحریک عواطف جامعه و تهییج مردم ساخته و منتشر می شود آیا می توان از جامعه و مردم، به ویژه در فضای پس از گسترش شبکه های اجتماعی، انتظار جلوگیری از انتشار شایعه را داشت؟ به تازگی برخی کاربران شبکه های اجتماعی با انتشار تصویری در این شبکه ها مدعی شدند که حکومت سعودی در حال دفن دسته جمعی زایران بیت الله الحرام به خصوص زایران ایرانی است که این خبر هم از اساس نادرست بود. خبر فوت یا ربوده شدن چند چهره ی مشهور در حادثه ی منا هم شایعه ی پر رونق دیگری بود که به دنبال ماجرای غم انگیز روز عید قربان شکل گرفت. این روند فقط به فاجعه ی منا محدود نمی شود چرا که هر از چندگاهی با روی دادن یک اتفاق تازه شاهد داغی بازار شایعه سازی ها در سطح جامعه بوده و هستیم. به نظر می رسد وقت آن رسیده که با شایعه سازی در جامعه مبارزه کنیم و روندی منطقی را در مدیریت اخبار و اطلاع رسانی در پیش بگیریم. بی شک این روند باید با پیشگامی رسانه های کشور آغاز شود. رسانه های داخلی باید بتوانند به دور از احساسات لحظه یی و غیر منطقی و با تکیه بر اخلاق حرفه یی و بایسته های کار رسانه یی به دنبال کشف حقیقت و انتقال اخبار درست در مورد رویدادها باشند. صحت و سرعت انتقال اخبار، دست یابی به حقیقت اصلی یک رویداد و ارایه ی راهکارهای درست برای مدیریت رفتار و کنش بهینه، وظیفه یی بر دوش یک رسانه ی متعهد و حرفه یی است. رسانه ها در یک رویداد باید بتوانند افکار عمومی جامعه را به درستی مدیریت و آگاهی جامعه را به سمت وسویی منطقی هدایت کنند. بی ترید پیش داوری نادرست و انتشار اخبار و تصویرهای غیر مستند، یک رسانه را فرسنگ ها از فعالیت استاندارد و حرفه یی دور می کند و به محض بروز یک اتفاق، زمینه را برای شیوع شایعه در جامعه فراهم می سازد. عملکرد نادرست رسانه های فراگیر بر بی اعتمادی جامعه نسبت به رسانه ها دامن می زند. اطلاع رسانی اشتباه، سهل انگاری در کار رسانه یی، انسداد اطلاعاتی، کندی عملکرد یک رسانه و غیر مسوول بودن رسانه ها در قبال آگاهی جامعه همه و همه منجر به بی اعتباری منابع خبری و تسهیل روند شایعه سازی در جامعه می شود. برای جلوگیری از ایجاد شایعه، رسانه ها باید یه مدیریت صحیح اخبار روی آورند. در این مسیر مدیران خبر در خبرگزاری ها، صدا و سیما و مطبوعات باید به گونه یی اخبار را مدیریت و منتشر کنند که ضمن رعایت منافع و امنیت ملی، ابهامی را برای جامعه در مورد رویدادهای گوناگون داخلی و بین المللی باقی نگذارند و اطلاعت نادرستی را به جامعه منتقل نکنند. این رویکرد نیازمند آگاهی و شناخت درست مدیران خبر است. رسانه ها باید در انتقال اخبار سریع و شفاف عمل کنند و در مورد رویدادها به گونه یی به مردم توضیح دهند که بستر ایجاد شایعه فراهم نشود. از سوی دیگر باید بستری فراهم شود تا رسانه ها بتوانند با در نظر داشتن خیر عمومی در جامعه و منافع کشور فعالیتی آزاد داشته باشند. به بیان دیگر باید این امکان فراهم شود تا فعالان رسانه یی با رعایت اصول، آزادانه به امر خبررسانی بپردازند. امکان فعالیت مطبوعات و رسانه در فضای آزاد، باعث ایجاد پویایی در رسانه ها، شکل گیری شرایط رقابت سالم و بازتولید اعتماد عمومی نسبت به فضای اطلاع رسانی در جامعه خواهد شد به شکلی که افکار عمومی برای رسیدن به پاسخ سوال های خود دیگر نیازی به پناه بردن به شایعه ها را نخواهد داشت. در این مسیر، رسانه ها و مدیران رسانه یی باید اصول فعالیت حرفه یی را سرلوحه ی کار خود قرار داده و به محض وقوع یک رویداد، ابتکار عمل در امر اطلاع رسانی را در دست گیرند و نه تنها خود شایعه نسازند بلکه با پاسخگویی و اطلاع رسانی درست و به موقع جلوی پراکنش شایعه را نیز در جامعه بگیرند.
