روز خبرنگار نیز مانند روز معلم از جمله پاسداشت هایی است که با خاطره یی تلخ همراه است؛ شهادت مظلومانه ی «محمود صارمی» خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به دست گروه تروریستی طالبان افغانستان و در جریان اشغال مزار شریف در سال 1376خورشیدی. تلخیِ حادثه هایی از این دست هر روز در سراسر جهان برای فعالان این حوزه تکرار می شود و خبرنگاران به عنوان افراد شاغل در یکی از پرخطرترین عرصه ها همواره با مصایب و مشکل های فراوانی روبرو هستند. قتل، آدم ربایی و واژه هایی از این دست برای خبرنگاران بیگانه نیست و تا کنون خبرنگاران بیشماری زندگی خود را در حین تهیه ی گزارش و تلاش در راستای اطلاع رسانی از دست داده اند. تنها در 6 ماهه ی نخست سال جاری میلادی، 71 خبرنگار در 24 کشور کشته شده اند که در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته هفت درصد افزایش یافته است. گزارش منتشر شده ی سازمان گزارشگران بدون مرز در سال 2014 میلادی نیز حاکی از آن است که خشونت علیه خبرنگاران در بسیاری از کشورهای جهان با شدتی بیش از گذشته در جریان است. طبق این گزارش، ظهور داعش و صحنه سازی تاثیرگذار این گروه از بریدن سر خبرنگاران در کنار حمله های گسترده به خبرنگاران در برخی از کشورها که حکایت از نگرش غیرانسانی و تحقیر شدید آزادی مطبوعات و رسانه ها در این کشورها دارد در وخامت این شرایط نقش بسزایی داشته است. به مشکل هایی از این دست باید تلاش هر روزه برای عمل به تعهدی نانوشته و مقدس مبنی بر کشف و انتشار حقیقت را نیز اضافه کرد که مستلزم ایستادگی در برابر اربابان قدرت و سیاستمدارانِ تمامیت خواه در سراسر جهان است. اقدامی که در بسیاری از موردها ممنوع الکار شدن و محکومیت های قضایی سنگینی را برای فعالان عرصه ی خبر و رسانه بدنبال دارد و هم اکنون روزنامه نگاران زیادی در سراسر جهان بویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته در زندان به سر می برند. در ادامه و به مناسبت این روز به چند نکته ی کوتاه در خصوص فعالیت خبری در ایران و مسایل آن اشاره خواهیم کرد: 1. با این که به سختی می توان تعریفی دقیق از شغلی چند وجهی مانند خبرنگاری ارایه کرد، جایگاه و منزلت این شغل در بسیاری از کشورهای جهان، شناخته شده است. در ایران اما نه تنها مفهوم بلکه جایگاه فعالان این عرصه دارای ابهام های فراوانی است که فعالیت در این عرصه را هرچه دشوارتر می کند؛ دشواریی که ناآگاهی در خصوص این شغل از سوی مردم و بویژه مسوولان در تشدید آن نقش دارد. بدون شک وظیفه ی یک خبرنگار و روزنامه نگار، بیش از هر چیز دیدبانی است و او دیدبان است؛ دیدبانی که نیازمند نگاهی دقیق و عمیق به پدیده های روزِ جامعه در راستای نشر و تحلیل آن ها است. داشتن دیدی باز از سوی خبرنگاران تنها در صورتی ممکن خواهد بود که آن ها مجاز به فعالیت در فضایی آزاد و بدون محدودیت باشند. در سایه ی ایجاد محدودیت برای فعالان عرصه ی خبر، نه تنها خبررسانی به درستی انجام نخواهد شد، بلکه تحلیل های مطرح شده در باره ی چرایی و چگونگی یک رخداد نیز تحت الشعاع قرار خواهد گرفت. خبرنگار وظیفه دارد پاسدار حقیقت باشد؛ ولی در عین حال حرکت او در مسیر دستیابی به حقیقت مستلزم آزادی عمل و امکان دسترسی آزاد به اطلاعات است، موضوعی که متاسفانه در بسیاری از موردها در کشور ما نقض می شود. 2. مطبوعات را به درستی رکن چهارم دموکراسی دانسته اند؛ چراکه زیر تاثیر رشد این حوزه، جامعه هر روز آگاه تر و پویاتر و نسبت به آینده ی خود حساس تر خواهد شد؛ حساسیتی که تلاش برای ارتقا در همه ی زمینه ها را بدنبال خواهد داشت. همین نکته بخوبی اهمیت این شغل و لزوم اعتماد هرچه بیشتر به فعالان این عرصه را مشخص می کند؛ اعتمادی که در بسیاری از موارد از آنان دریغ می شود. ریشه ی این بی اعتمادی را که در بیشتر مواقع و در کمال تاسف از جانب خود مسوولان اعمال می شود، باید در نبود فرهنگ سازی در این خصوص جستجو کرد. بسیاری از این افراد به دید مزاحم یا حتی بدتر، غلام حلقه به گوش رسانه یی که وظیفه یی جز تمجید از مقام مسوول و انتشار اقدام های حتی کوچک او ندارد می نگرند و وظیفه یی مبنی بر پاسخگویی به خبرنگاران و روزنامه نگاران در خصوص اشتباهات حتی بزرگ را متوجه خود نمی دانند. در نتیجه همواره تلاش می کنند در مقابل خبرنگاری که برای کشف حقیقت از نقصان های آن ها پرده برداری می کند بایستند. 3. یکی دیگر از مشکل های عرصه ی خبرنگاری و روزنامه نگاری کشور، کمبود سرمایه گذاری صحیح و هدفمند در این حوزه است. فعالیت رسانه یی در ایران به شدت آلوده به سیاست است. دلیل این امر را بیش از هر چیز باید متوجه سرمایه گذاران این عرصه که همگی از افراد سیاسی یا نزدیکان آن ها هستند دانست. تا جایی که گفته می شود افراد خارج از این دایره به ندرت قادر به دریافت مجوز آغاز فعالیت مطبوعاتی هستند. در نتیجه ی چنین روندی، بخش خصوصی مدت ها است که از این عرصه کنار گذاشته شده و در نتیجه جای خالی سرمایه گذارانی که حضور آن ها می تواند به ارتقای این حوزه منجر شود همواره حس شده است و در مقابل، روزنامه نگاری زنده و پویا تحت الشعاع نگاه شبه دولتی و دولتی حاکم بر این حوزه قرار گرفته است. 4. حمایت قانونی از روزنامه نگاران نیز مدت ها است که یکی از موضوع های مورد مناقشه بوده است. با این که قانون مطبوعات دارای نقص های اساسی و مستلزم بازنگری اصولی است، بسیاری معتقد هستند در صورت اجرای صحیح همین قانون نیز فعالیت روزنامه نگاران تا حد زیادی تسهیل خواهد شد. این در شرایطی است که اجرای قانون در خصوص فعالان مطبوعات کشور در بسیاری از موردها دستخوش اعمال سلیقه و نفوذ افرادی خاص می شود که متاسفانه قانون در مقابل آن ها منعطف و در مقابل روزنامه نگاران سختگیر است. 5. دولت تدبیر و امید در حالی روی کار آمد که روزنامه نگاران ایران سال ها بود که با مشکل های فراوانی نظیر توقیف و محدودیت روبرو بودند. ولی شاید بزرگ ترین دغدغه های آن ها و سرمنشا اصلی مشکل های این حوزه در آن زمان، نبود یک صنف و نهاد قانونی و واحد برای روزنامه نگاران بود؛ مشکلی که باوجود امیدهای فراوان در راستای رسیدگی دولت، هنوز حل نشده است. نداشتن درآمدی درخور و در نتیجه مشکل های معیشتی فراوان، نبود امنیت شغلی، عدم برخورداری از بیمه، توقیف گاه و بیگاه روزنامه ها، رخنه ی شدید سیاست در مطبوعات، نبود دادگاه های مطبوعاتی مستقل که در آن روزنامه نگاران قادر باشند از دادرسی و حمایت قانونی لازم برخوردار شوند و ده ها مورد دیگر از جمله مشکل هایی هستند که وجود یک نهاد صنفی قادر خواهد بود به بسیاری از آن ها رسیدگی کرده و از شدت آن ها کم کند. متاسفانه در شرایط فعلی به نظر می رسد رسیدگی به بی خانمانی روزنامه نگاران و رفع توقیف «انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران» در یک منجلاب سیاسی آشفته فرو رفته که راه گریز از آن و همچنین اهتمام برای یافتن این راه را بسیار دشوار کرده است. روزنامه نگاران و خبرنگاران همواره و در موردهای لزوم به حکم وظیفه و وجدان کاری به کمک دیگر نهادها و در صدر آن ها دولت شتافته اند. در این شرایط شایسته است که دولت، حمایت از آن ها را به بیش از انتشار پیام تبریکی به مناسبت روز خبرنگار ارتقا داده و با تلاشی مضاعف، موجبات بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران را فراهم سازد.