تیم فوتبال امید ایران روز جمعه دوم بهمن ماه در بازی های انتخابی المپیک 2016 ریوِدوژانیرو برزیل، به مصاف تیم امید ژاپن رفت و به رغم ارایه یک بازی به نسبت قابل قبول در 90 دقیقه وقت های قانونی، در وقت های اضافه به ژاپن باخت. در این دیدار تیم امید ژاپن در کمتر از 15 دقیقه سه بار دروازه تیم امید ایران را باز کرد تا حسرت المپیکی شدن فوتبال ایران به 44 سال برسد.
فوتبال ایران در بازی های المپیک 1964 توکیو، 1972 مونیخ و 1976 مونترال حاضر بود. تیم ملی فوتبال ایران بعد از المپیک مونترال دیگر نتوانسته است سهمیه حضور در این بازی ها را کسب کند.
در رقابت های انتخابی المپیک 2016 ریودوژانیرو، تیم ایران افزون بر بهره مندی از بازیکنان کلیدی و اثر گذار، در زمینه حمایت های گوناگون نیز بیشتر از هر دوره ای مورد توجه قرار گرفت. از این رو برای بررسی ناکامی های زنجیره ای فوتبال کشورمان لازم است به بیان چند نکته بپردازیم:
1-«امیدوار تر از همیشه» از جمله تیترهای گزارش ها و اخباری بود که قبل از شروع بازی های مقدماتی المپیک 2016 برای تیم «محمد خاکپور» سرمربی تیم امید به کار می رفت. این عنوان هیچگاه به گزافه به تیم امید ایران نسبت داده نشد زیرا این تیم از یک سو از ستاره های نامدار تیم های لیگ برتری مانند «استقلال»، «پرسپولیس»، «ذوب آهن»، «تراکتور سازی» و «سپاهان» بهره می برد و از سوی دیگر هزینه هایی که کمیته ملی المپیک، وزارت ورزش و جوانان و فدراسیون فوتبال برای راهیابی این تیم به آوردگاه المپیک 2016 انجام داده بودند بر شانس صعود ایران به المپیک می افزود. براساس گزارش روابط عمومی وزارت ورزش و جوانان، این وزارتخانه به همراه فدراسیون فوتبال و کمیته ملی المپیک دست کم هفت میلیارد و ٤٠٠ میلیون تومان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در راه صعود به تیم امید به المپیک هزینه کرده اند.
حال با این شرایط اگر مسوولان و مدیران فدراسیون فوتبال برنامه ای مدون و کارشناسی شده برای این سرمایه های انسانی و مادی در طول یک سال گذشته طراحی کرده بودند، به یقین این تیم می توانست بهتر از هر دوره ای ظاهر شود و با کسب یکی از سکوهای اول تا سوم بعد از 40 سال فوتبال ایران را المپیکی کند.
2- بی تجربگی کادر فنی و حاشیه هایی که پیرامون تیم امید ایجاد شد یکی از مهمترین دلایل ناکامی فوتبال کشورمان برای رسیدن به المپیک 2016 ریو بود. حذف تیم امید ایران از بازی های آسیایی «اینچئون» کره جنوبی و اخراج «نلو وینگادا» سرمربی پرتغالی وقت این تیم، ذهن فوتبال دوستان را به این سمت هدایت کرد که در آینده باید شاهد حضور مربی قوی و با دانش روی نیمکت تیم امید باشیم اما فدراسیون فوتبال هدایت تیم امید ایران را به یکی از بی تجربه ترین مربی های کشور یعنی خاکپور سپرد. خاکپور در حالی سکاندار تیم امید ایران شد که تا قبل از این کارنامه قابل توجهی در حوزه مربیگری نداشت و به گواه رییس فدراسیون فوتبال مدرک مربیگری وی نیز در کنفدراسیون فوتبال آسیا تایید نشده بود.
«علی کفاشیان» رییس فدراسیون فوتبال روز دوازدهم دی ماه و بعد از یک سری حاشیه هایی که در زمینه قرارداد خاکپور به وجود آمد، اعلام کرد: AFC (کنفدراسیون فوتبال آسیا) مدرک مربیگری خاکپور را قبول نکرد اما خودم 2 بار با مسوولان کنفدراسیون فوتبال آسیا صحبت کردم تا مشکل حل شود.
مشکلات برخی از اعضای کادر فنی تیم امید با «کارلوس کی روش» سرمربی تیم ملی بزرگسالان فوتبال از دیگر ویژگی های این دوره از رقابت ها بود. فدراسیون فوتبال در حالی کی روش را به عنوان ناظر بازی های تیم امید انتخاب کرد که چند ماه قبل از آن «محمد مایلی کهن» منتقد همیشگی سرمربی تیم ملی را به عنوان مدیر فنی تیم امید انتخاب کرده بود. مدیر فنی تیم امید در مورد اینکه کی روش قرار است در کشور میزبان رقابت ها یعنی قطر ناظر تیم امید باشد، گفته بود: ناظر همان تماشاگر است. کی روش و وینگادا تیم امید را در اینچئون هدایت کردند. آن تیم، تیم کی روش بود.
3- فرار از مسوولیت شکست و توجیه آن یکی دیگر از دلایلی است که فوتبال ایران را در سراشیبی ناکامی ها قرار داده است. اگر بخواهیم مثال بارزی از این امر داشته باشیم صحبت های مایلی کهن بعد از حذف تیم ملی در برنامه زنده تلویزیونی قابل بررسی است. وی که در شبکه خبر حضور یافت با انتقاد از کی روش عنوان کرد چرا وی در یک سال گذشته مسوولیت ناکامی تیم بزرگسالان ایران را در جام جهانی و جام ملت های آسیا نپذیرفته است؟ بسیاری از کارشناسان این سخنان مدیر فنی تیم ملی را نوعی فرافکنی دانستند و اظهار کردند محمد مایلی کهن سعی دارد با انتقاد از سرمربی پرتغالی تیم ملی به نوعی ناکامی تیم امید را در راهیابی به المپیک توجیه کند.
4- اگر بخواهیم به حافظه فوتبال دوستان ایرانی رجوع کنیم آخرین قهرمانی فوتبال ایران در یک رقابت معتبر باشگاهی یا ملی در سطح قاره کهن به 23 سال پیش بر می گردد؛ زمانی که تیم فوتبال «پاس تهران» در جام باشگاه های آسیا به عنوان قهرمانی دست یافت. هر چند که بعد از این زمان تیم های فوتبال ایران در رده های مختلف ملی و باشگاهی توانستند بازی های خوبی را ارایه دهند اما هرگز نتوانسته اند در رقابت هایی مانند جام ملت های آسیا و لیگ قهرمانان این قاره به قهرمانی دست پیدا کند. ناکامی فوتبال ایران در سه دهه گذشته در حالی رقم خورده است که تیمی مانند ژاپن در کمتر از این زمان، پنج دوره پیاپی در المپیک و جام جهانی حضور داشته و یک بار هم از گروه خود در جام جهانی صعود کرده است. ژاپنی ها سه بار هم قهرمان جام ملت های آسیا شده اند.
5- از شکست به عنوان پُل پیروزی یاد می شود اما در فوتبال ایران هر شکست مقدمه ای برای شکست های دیگر بوده است. هر بار که یک رقابت یا جام معتبر با ناکامی تیم های ملی و باشگاهی ایران به پایان می رسد مجریان ورزشی و برخی از کارشناسان با گفتن این جمله که این شکست ها چیزی از ارزش های ما کم نمی کند سعی در دلداری دادن به فوتبال دوستان می کنند. این در حالی است که ارزش و اعتبار یک تیم به قهرمانی و کسب نتایج مثبت در رقابت های معتبر است نه موفقیت در تک بازی ها.
فرجام سخن آنکه ضعف برنامه ریزی بلندمدت به شدت در فدراسیون فوتبال دیده می شود. ناکامی های گاه و بیگاه این فدراسیون در عرصه های جهانی و آسیایی موجب شده تا فوتبال ایران که روزگاری یکی از پرطرفدارترین تیم های فوتبال آسیا بود دچار افول شود. برای خارج شدن از این بی برنامگی لازم است که موفقیت های کوتاه مدت را فدای توسعه بلندمدت در ورزش فوتبال کنیم. برای این هدف نخست باید افکار مدیران تغییر یابد. متاسفانه ذهنیت برخی از مدیران فوتبالی معطوف به برنامه های بلندمدت نیست و آن ها تنها به دنبال نتایج کوتاه مدت و شادی های زودگذر هستند.