«حسن روحانی» رییس جمهوری، دیروز (یکشنبه) در دومین همایش ملی اعتدال با عنوان «زنان، اعتدال و توسعه» بار دیگر با یادآوری آسیب ها و چالش های تندروی، مشی اعتدال گرایی را به عنوان رویکردی با قابلیت های بالا برای مقابله با تندروی مورد تاکید و توجه قرار داد.
روحانی در سخنان خود تصریح کرد: بخش بزرگی از مشکلات امروز جهان از افراط است. نگاه برخی به دنیا افراطی است و معتقدند نباید به همه اعتماد کرد. نباید به غریبه ها و به آن طرف میزی ها اعتماد 100 درصد کنیم در حالی که هر چیزی اعتدالی دارد.
رییس جمهوری ضمن تاکید بر لزوم خروج اعتدال گرایی از چارچوب های شعاری، در زمینه ریشه های اعتدال گفت: اعتدال از فکر و اندیشه آغاز می شود. اعتدال تنها روش نیست بلکه یک بینش است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که میان نفع کم و ضرر حتمی نفع کم را انتخاب می کنیم، گفت: ما تحت هر شرایطی باید هفتم اسفندماه پای صندوق رای برویم. امروز در آستانه انتخابات باید خیلی حواسمان جمع باشد. هم مشکلات را می دانم و می فهمم که آنچه خیلی ها می خواستند امروز مطلوب آنها در پیش چشمانشان نیست اما ما یک هدف بلندی داریم. تدبیر همین است. تدبیر یعنی عاقبت کار را ببینیم چه می شود. می شود بلندتر حرف زد، اعلامیه داد اما هدف را نباید گم کنیم. بدانیم که می توان با تدبیر و صبر و حوصله و با بسیج عمومی پای صندوق آرا برویم.
تاکید رییس جمهوری بر پرهیز از تندروی و پیامدهای مطلوب اتکای مردم به رویکرد اعتدالی در انتخابات پیش رو، بازخوانی مولفه های اعتدال گرایی و بایسته ها و پیامدهای در پیش گرفتن این رویکرد را ضروری می سازد. یادداشت پیش رو چند نکته در این ارتباط را یادآوری می کند:
1- تعبیر رییس جمهوری در این زمینه که اعتدال نه یک روش، بلکه نوعی تفکر است از این واقعیت ریشه می گیرد که درک انسان از خود، محیط پیرامونی (کنشگران دیگر، مقدورات و محذورات) و در نتیجه رفتار و عملکردش از ماهیت بینش او یعنی آنچه در ذهنش می گذرد ریشه می گیرد.
به عنوان نمونه، دهشت افکنی (تروریسم) که امروز مشکل های بسیار زیادی را برای کشورها و دولت های منطقه ایجاد کرده است، پیش از هرچیز از آبشخور تفکر و اندیشه افراطی رهبران و پیروانش تغذیه می کند. به تعبیر روحانی افراط از مشت و چماق شروع نمی شود، افراط از مغز شروع می شود. برخی اندیشه و فکر افراطی دارند و متاسفانه گاهی به دین افراطی می اندیشند و دین را افراطی تبیین می کنند.
از این منظر، اعتدالی هم که رییس جمهوری از آن یاد می کند بر خلاف نظر عده ای نه به عنوان یک روش که به عنوان نوعی تفکر از سطحی فراتر، منش باورمندانش را زیر تاثیر قرار می دهد. از این رو است که اعتدال گرایان با نگاهی مشارکت محور، غیرحذفی و انتقادپذیر، عرصه اداره کشور را عرصه برهم کنش نیروهای مختلف سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران می دانند، هرچند برخی مخالفان نگاهی تنگ نظرانه داشته باشند و رفتار خود با اعتدال گرایان را بر اساس رویکرد حذفی تنظیم کنند.
2- همه جنبه های سخت و نرم زندگی انسان از مسایل سیاسی تا فرهنگی در نتیجه نبود اعتدال در معرض افراط یا تفریط قرار خواهد گرفت؛ مساله ای که به طور معمول پیامدهای نامطلوبی به همراه خواهد داشت. شاهد این ادعا چالش هایی است که در نتیجه غلبه رویکرد غیرمعتدل دولت پیشین در حوزه های مختلف از سیاست خارجی و اقتصاد گرفته تا مسایل فرهنگی، زیست محیطی و ... ایجاد شد. از این رو، رویکرد و اندیشه اعتدالی باید در همه عرصه ها مورد توجه قرار گیرد و از این رو است که رییس جمهوری، اعتدال را نه تنها یک شعار بلکه رویکردی می داند که در همه حوزه ها باید ساری و جاری شود.
3- اعتدال به عنوان وضعیتی میانه و به دور از تندروی و کندروی، مفهومی بسیط است که باید بر حسب مقتضیات زمانی و مکانی تعبیر و مصداق های آن مشخص شود. دولت تدبیر و امید که خود در نتیجه میانه روی و آشتی مردم با صندوق های رای در سال 1392 روی کار آمد، با اتخاذ رویکردی معتدل توانست مهمترین مساله سیاست خارجی کشور یعنی برنامه صلح آمیز هسته ای کشورمان را در گفت وگو با قدرت های جهانی به سلامت به سرمنزل مقصود برساند.
این بار هم انتخابات به عنوان مهمترین مساله سیاست داخلی و اصلی ترین عرصه مشارکت سیاسی مردم نیازمند نگاه اعتدالی است تا مجلسی شکل گیرد که تا حد امکان انعکاسی از ترکیب گروه های سیاسی جامعه باشد. از این رو، نگاه های غیرمعتدل برخی گروه ها به روندهای سیاسی و طرح ایده هایی چون تحریم انتخابات، به تعبیر روحانی نتیجه ای جز زیان سنگین به بار نخواهد آورد.
گزینش نفع کم به ضرر قطعی، بهترین مصداق برای توصیف رویکرد اعتدالی است. بسیاری در عرصه هایی نظیر انتخابات نگاه سیاه و سفید دارند، در صورتی که در زمان حاضر «منطق فازی» یعنی دوری از صفر و 100 دیدن مسایل، نه تنها در حوزه اندیشه و علوم انسانی، بلکه در فناوری های روز جهان نیز کارایی خود را نشان داده است.
ما که در عرصه منطقه ای هدف مبارزه با افراط گرایی را دنبال می کنیم، باید در داخل هم الگوی اعتدال را در پیش بگیریم و از هرگونه تندروی بپرهیزیم چرا که حتی در مسیر حق هم نباید تندروی کرد. این بخش دیگری از معنای اعتدال را به تصویر می کشد. یعنی افزون بر این که در انتخاب هایمان از تندروی و کندروی اجتناب می کنیم، در دستیابی به هدف به جای شتابندگی به پیوستگی در مسیر توجه داشته باشیم. به همین خاطر رییس جمهوری گفته است برای من پایان کار مهم است یعنی تکاپو برای دستیابی به هدف باید به صورت پیوسته و متوازن صورت گیرد.