نگاهی کوتاه به فیلم های راه یافته به بخش های گوناگون سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، تفاوت آشکار محتوایی و موضوعی را میان فیلم های این دوره از جشنواره با دوره های قبلی نشان می دهد. شمار زیادی از فیلم ها در جشنواره امسال به موضوع های اجتماعی و خانوادگی پرداخته اند.
محتوای فیلم های حاضر در بخش های جشنواره سی و چهارم، از جمله بخش «سودای سیمرغ» (مسابقه اصلی)، بخش «نگاه نو» (رقابت فیلم اولی ها) و بخش «هنر و تجربه» (فیلم های دارای مخاطب ویژه) نشان می دهد که در جشنواره امسال، فیلمسازان بیش از هر چیز بر آسیب های موجود در حوزه های فرهنگی و اجتماعی جامعه متمرکز شده اند. بیش از نیمی از فیلم های جشنواره سی و چهارم چالش های جامعه امروز ایران را به تصویر می کشند. در واقع، دوربین فیلم سازان به میان جامعه و خانواده های ایرانی رفته است تا از نزدیک معضل ها، ابعاد و سبک های زندگی اجتماعی و فرهنگی ایرانیان را روایت کند.
اشاره ای کوتاه به محتوای برخی از این فیلم ها ویژگی این دوره از جشنواره را روشن تر می سازد:
در بخش سودای سیمرغ سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، 22 فیلم به رقابت می پردازند که از میان آن ها تنها چهار فیلم «بادیگارد» ساخته «ابراهیم حاتمی کیا»، «نفس» ساخته «نرگس آبیار»، «رسوایی2» ساخته «مسعود ده نمکی» و «ایستاده در غبار» ساخته «محمدحسین مهدویان» دارای محتوای سیاسی و پیام های هنجاری- ارزشی است.
فیلم «وارونگی» ساخته «بهنام بهزادی» اثری اجتماعی و خانوادگی است که زندگی اعضای خانواده ای را روایت می کند؛ خانواده ای که در گذر زمان دستخوش دگرگونی می شود. «آبنبات چوبی» اثر «محمدحسین فرح بخش» را نیز می توان فیلمی اجتماعی و خانوادگی توصیف کرد که در آن اختلاف دیدگاه میان 2 نسل در خصوص زندگی و معناهای آن به تصویر کشیده شده است. این فیلم بر تاثیر دگرگونی های جامعه روی نوع نگرش جوانان به زندگی تاکید دارد. «هاتف علیمردانی» هم در فیلم «هفت ماهگی» که نمایشی اجتماعی است از طبقه متوسط سخن می گوید و تعارض های پیش رو و واکنش افراد طبقه متوسط را نسبت به رویدادهای جامعه به تصویر می کشد.
«کفشهایم کو؟» به کارگردانی «کیومرث پوراحمد» از پیامدهای مهاجرت می گوید. کفشهایم کو داستان شخصی را روایت می کند که دچار بیماری آلزایمر است و در مسیر پیش رو با رخدادهایی قابل تامل برخورد می کند. «به دنیا آمدن» اثری از «محسن عبدالوهاب» که در بخش سودای سیمرغ شرکت کرده است، روایت زندگی زوجی است که پس از چند سال زندگی مشترک با چالش هایی روبه رو می شوند.
«تینا پاکروان» در «نیمه شب اتفاق افتاد» از عشق های نامتعارف موجود در جامعه پرده برمی دارد و به پیچیدگی ها و چالش های این نوع از عشق ها اشاره می کند که در جامعه ایران با خط های قرمز رو به رویند. همچنین، «مهدی گلستانه» در «نقطه کور» مردی را به تصویر می کشد که نسبت به همسر خود دچار تردیدها و ابهام های فکری است و به دنبال یافتن راهی برای حل آن ها است.
«خشم و هیاهو» کاری از «هومن سیدی» کارگردان جوان سینمای ایران است که برخی داستان این فیلم را بی شباهت به ماجرای قتل همسر «ناصر محمدخانی» فوتبالیست مشهور، نمی دانند. همچنین، «سیدرضا میرکریمی» در «دختر» روایتگر شرایط دختری است که برای پذیرش دعوت یک مهمانی، خود را در چالش با خانواده می بیند.
«کمال تبریزی» کارگردان برجسته نیز در «امکان مینا» به 2 عامل فروپاشی برخی خانواده های ایرانی یعنی شک و خیانت اشاره می کند. این فیلم روایتگر زوجی است که روابط عاشقانه شان دچار این 2 آسیب می شود. به این ترتیب، امکان مینا را می توان رقیب نقطه کورِ گلستانه در پیاده سازی مفهوم تردید و تعلیق در روابط زناشویی دانست. در برابر، «لانتوری» ساخته «رضا درمیشیان» و «زاپاس» اثری از «برزو نیک نژاد» دارای مضمونی اجتماعی و عاشقانه هستند.
«متولد 65» نخستین اثر بلند سینمایی «مجید توکلی» در بخش «نگاه نو» و روایتگر دختر و پسر جوانی است که در رویای ثروتمند شدن به سر می برند و در این مسیر با چالش ها و حقیقت هایی روبه رو می شوند. «برادرم خسرو» به کارگردانی «احسان بیگلری» قصه 2 برادر را در قاب دوربین ثبت می کند که مجبور به گذران روزهایی در کنار هم هستند. در این فیلم برادرِ میهمان دارای مشکل های روحی و روانی است. «مسعود مددی» نیز با ارایه فیلم «گیتا» اثری اجتماعی با تکیه بر روابط میان مادر و فرزندان خلق کرده است.
«پل خواب» به کارگردانی «اکتای براهنی» برگرفته از رمان معروف «جنایت و مکافات» است. براهنی درصدد به تصویر کشیدن این باور است که بر پایه یک قانون کلی، انسان ها و حتی گناهکاران، بیش از اندازه ی تصورِ ما ساده دل اند و ما خود نیز این چنینیم.
در میان فیلم های نامبرده با مضمون های اجتماعی و پیام هایی که در فضای سبک های نو زندگی سر می دهند، معضل اعتیاد به عنوان محور اصلی فیلم «خماری» به کارگردانی «داریوش غذبانی» مورد توجه قرار گرفته است.
در نگاهی کلی، می توان جشنواره فیلم فجر امسال را جشنواره ای دانست که تا اندازه زیادی از دغدغه ها و پراکنش پیام های سیاسی و ایده های تجویزی فاصله گرفته است و فیلم های حاضر در آن به دلیل دارا بودن محتوای اجتماعی و روایت سوژه های روز جامعه، برای مخاطبان باورپذیرتر و ملموس تر خواهند بود. پیش از این نیز وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از تفاوت های محسوس و ویژه بودن جشنواره امسال خبر داده بود.
دگرگونی نسبی در محتوای فیلم های حاضر در جشنواره و روایت بی پرده آسیب های فرهنگی و اجتماعی باعث خواهد شد تا فضای این رویداد فرهنگی از وضعیت سفارشی و فرمایشی حاکم بر سال های گذشته فاصله گیرد و عرصه برای نقش آفرینی، هنرنمایی و حضور فیلمسازان برجسته کشورمان باز شود.