شکستن رکورد ثبت نام بانوان برای شرکت در انتخابات پنجمین دور مجلس خبرگان رهبری و دهمین دور مجلس شورای اسلامی، گذشته از این که چه تعداد از آنها توانستند از صافی بررسی صلاحیت های شورای نگهبان عبور کنند، پیام های مهم و روشنی دربر دارد. در جریان نام نویسی یک هفته ای از نامزدها به طور بی سابقه ای 16 زن برای انتخابات مجلس خبرگان و 234 تن از بانوان برای شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی نام نویسی کردند.
این حضور پرشور و بی سابقه اگرچه بازتابی از رشد توانمندی زنان برای نقش آفرینی ومشارکت در ساحت های مختلف حیات جمعی است اما مخالفان خاص خود را دارد؛ مخالفانی که این مشارکت را برای حضور بی مدعی و منافع خود تهدیدی جدی می دانند و با توجیه های گوناگون به دنبال حذف زنان از عرصه های گوناگون سیاسی- اجتماعی هستند، هرچند می دانند آنان را از این تغییر گریزی نیست.
در این فضا، حمایت های پی در پی «حسن روحانی» رییس جمهوری و اعضای دولت یازدهم برای بانوان بسیار دلگرم کننده است. رییس جمهوری روز یکشنبه هجدهم بهمن ماه در دومین همایش ملی اعتدال با عنوان «زنان، اعتدال و توسعه» گفت: ما به دنبال رشد و توسعه هستیم، رشد و توسعه در کشور امکان پذیر نیست مگر این که زنان هم مانند مردها نقش پر رنگی ایفا کنند و از ظرفیت و قدرت و استعداد آنها در مسیر توسعه و تعالی کشور استفاده شود. زن ها باید در عرصه های مختلف حضور یابند، سخن بگویند و نقش خود را به رخ جامعه بکشند. تا وقتی زنان در کاری حضور پیدا نکرده و نقششان روشن نشود، مردها تاثیر گذاری زنان را باور نمی کنند. ... در توانمند سازی و حضور سیاسی و مدیریت زنان هنوز به نقطه مطلوب نرسیده ایم و باید برای آن برنامه ریزی کنیم.
رییس جمهوری با بیان این که ما تفکرات فمینیستی را قبول نداریم اما تحجر را هم نمی پذیریم، تصریح کرد: نمی دانم عده ای بر چه مبنایی می گویند زن باید محصور در خانه برای همیشه بماند و این ها مثل این که حتی مقام و عظمت فاطمه زهرا (س) را هم به زور می پذیرند. زندگی فاطمه زهرا (س) به ما نشان می دهد زن ها لیاقت و استعداد هر مقامی را دارند. اگر نگذاریم بانوان از فرصت هایی که خدا و جامعه به آنها داده استفاده کنند ظلم بزرگی به زنان و ایران آینده کرده ایم.
با توجه به آنچه گفته شد، درخصوص ضرورت ها و پیامدهای حضور بانوان در عرصه های کلان مدیریت کشور که از دل فرایندهایی چون انتخابات حاصل می شود، چند نکته لازم به یادآوری است:
1- قرار است هفتم اسفندماه امسال صندوق های رای تکلیف ترکیب مجلس قانونگذاری کشور را برای چهار سال پیش رو مشخص کند. مجلسی می تواند مسایل روز جامعه را به خوبی درک و مشکل های موجود را حل و فصل کند که ترکیب نمایندگان آن بازتابی از برآیند همه نیروها و کنشگران اجتماعی و سیاسی در جامعه باشد. در صورتی که همه قشرهای اجتماعی و نیروهای سیاسی نماینده تفکر خود را در مجلس داشته باشند، این مجلس با درک روشنتر از مسایل جامعه و همفکری منتخبان همه گروه ها کارآمدی بیشتری خواهد داشت.
حدود نیمی از جمعیت کشور ما را زنان تشکیل می دهند اما تاکنون در بهترین حالت میزان حضور زنان در مجلس شورای اسلامی از پنج درصد هم فراتر نرفته است. مجلس پنجم تنها با برخورداری از 14 نماینده زن، رتبه نخست را میان دوره های مختلف داشته است. این در حالی است که از مجلس هفتم به بعد حضور زنان حتی سیری نزولی یافت. 
توازن نسبی جنسیتی و بالا رفتن وزن دیدگاه و تفکر زنان در مجلس می تواند توجه مهمترین نهاد قانونگذاری کشور را به مسایل نرمی چون محیط زیست و خانواده جلب کند و با تاثیرگذاری بر مصوبه های گوناگون مجلس میزان مقبولیت آن را در میان طیف وسیعی از جمعیت کشور فراهم کند ضمن آنکه هیچ کسی بهتر از نمایندگان زن نمی تواند مسایل زنان در جامعه را در مجلس مطرح و نمایندگی کند.
2- حضور پرشور بانوان در نخستین مرحله از انتخابات سال 1394 یعنی برهه ثبت نام نامزدها، پیام های روشنی دربردارد که مهمترین آن توانایی، اعتماد به نفس و اعلام آمادگی برای کنشگری و تاثیرگذاری در روندهای کلان مدیریت کشور است. در سال های گذشته زنان به صورت قابل توجهی آگاهی و توانمندی خود را در عرصه های مختلف افزایش داده اند. بسیاری از ناظران حضور رو به فزونی زنان در دانشگاه ها و تلاش برای کسب مدرک های بالای علمی و جایگاه بالاتر اجتماعی را دیباچه ورود به عرصه های مختلف جامعه از جمله سیاست می دانند.
این تغییر اجتماعی اما تاکنون چندان در ساختارهای سیاسی مورد حمایت قرار نگرفته است. ثبت نام های بی سابقه زنان در انتخابات امسال نشان دهنده شکل گیری خواستی در عرصه اجتماع و سیاست کشور است که سهم خواهی بیشتر آنان در مناسبات سیاسی کشور را می نمایاند؛ سهم خواهی که ریشه در واقعیت های نو جامعه و زایش دیدگاه های مبتنی بر ظرفیت های نهفته و توانایی های واقعی زنان دارد.
نمودهای بروز و توجه به این خواست را می توان در حمایت های رییس جمهوری و دولت یازدهم از گسترش حضور بانوان در عرصه های مختلف به ویژه انتخابات و شکل گیری کارزارهای ترغیب و حمایت از زنان برای مشارکت فعال در امور سیاسی، مدنی و حتی اقتصادی دید.
3- صِرف اراده زنان به مشارکت در عرصه های کلان تصمیم سازی به کنشگری فعالانه آنها منتهی نمی شود. موانع بسیاری دستیابی به این هدف را با چالش های جدی مواجه می کند. ساخت های سیاسی کشور بسترهای لازم برای حضور و کنشگری بهینه زنان در کنار مردان را فراهم نمی کند. همچنین ساختارهای ذهنی و عینی سنتی در جامعه سیاسی و مدنی پا برجا است که سیاست را امری مردانه تلقی می کند و حتی در افکار عمومی بسیاری از زنان رسوب کرده تا مسیر پیش روی تکاپوی بیشینه آنان را ناهموار سازد.
کشور ما از نظر میزان حضور زنان در مجلس در همسنجی با کشورهای جهان و منطقه در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. قرار گرفتن در رتبه های صد و چهل و یکم و دوازدهم به ترتیب در جهان و خاورمیانه گویای تناسب غیرمنطقی جنسیتی نمایندگان در مجلس شورای اسلامی است.
زنان سال های درازی است که به دلیل غلبه نگاه مردسالارانه و تبعیض در جامعه از فرصت های برابر برای حضور در عرصه مختلف محروم مانده اند. بسیاری تلاش می کنند با ایجاد امکانات و فرصت های برابر جنسیتی این محرومیت ها را از بین ببرند. این در حالی است که بانوان برای جبران این محرومیت ها به حمایت های ویژه ساختاری و تبعیض مثبت نهادی نیاز دارند.
بر همین مبنا به نظر می رسد اصلاح قانون و در نظر گرفتن سهمیه جنسیتی (اختصاص تعداد مشخص از کرسی های مجلس به بانوان) بتواند سال ها تبعیض نهادینه علیه زنان را تا حدی جبران و زمینه های اثرگذاری سیاسی آنها را فراهم کند. تغییر از بالا، می تواند جایگاه زنان در جنبه های مختلف اجتماعی را هم ارتقا دهد و آنها را در نزدیک شدن به جایگاه واقعی خود یاری رساند.
اصلاح قانون اگرچه راهکار کارآمد و خوبی است اما در انتخابات پیش رو امکان عملیاتی شدن ندارد. در عوض، احزاب و گروه های سیاسی می توانند در فهرست های انتخاباتی خود شمار بیشتری از زنان احراز صلاحیت شده را به عنوان نماینده تفکر خود بگنجانند و فرصت بیشتری را برای راهیابی آنها به خانه ملت فراهم کنند تا شاید این بانوان بتوانند زمینه های اصلاح قانون را فراهم کنند. در این زمینه می توان به اقدام جریانی چون اصولگرایان اشاره کرد که 20 درصد از فهرست انتخاباتی 30 نفره خود برای تهران را به زنان اختصاص داده اند. همچنین گمانه های مطرح شده در مورد فهرست های انتخاباتی اصلاح طلبان نیز گویای توجه به سهمی برای زنان نامزد انتخابات مجلس دهم است. از این رو باید منتظر ماند و دید زنان چند درصد از آرای پایتخت و دیگر حوزه های انتخاباتی را به خود اختصاص خواهند داد.
4- هدف از تلاش های یادشده تنها ورود زنان به عرصه کنشگری سیاسی نیست بلکه دربردارنده اصلاح نگرش موجود بر حوزه هایی است که ورود زنان نواندیش می تواند آن ها را از تعادل و عقلانیت بیشتری برخوردار کند. از این رو است که حضور حتی پررنگ برخی نمایندگان زن که جدی تر از نمایندگان مرد در بازتولید تفکر مردسالارانه و اعمال محدودیت بیشتر بر حضور اجتماعی زنان اصرار ورزیده اند، دردی از اجتماع ما دوا نخواهد کرد. بنابر این باید گفت بهارستان به عنوان مقصد برآیند اراده ملت چشم انتظار بانوان سیاست ورزی است که افزون بر انجام وظایف نمایندگی و قانونگذاری، به صورت ویژه نماینده خواست و مطالبات بانوان کشور باشند. از همین رو حضور پرشور زنان پای صندوق های رای می تواند مسیر دستیابی به این مطالبات را هموارتر سازد.