با گرم تر شدن تنور انتخابات بار دیگر شاهدیم که اقشار مختلف حضوری پویاتر در عرصه های عمومی و سیاسی جامعه پیدا کرده اند. در این میان زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور نقش مهم و تاثیر گذاری دارند.
حضور پررنگ زنان در سپهر عمومی جامعه و یافتن نقش موثر، حاکی از دگرگونی هایی در نگرش های اجتماعی نسبت به زنان و پویش آنان در عرصه های مختلف به ویژه انتخابات است.
حضور586 نفر از زنان در انتخابات مجلس دهم، نشانگر خیز بلند زنان برای کنشگری فعال در نهادهای تقنینی و نظارتی کشور است. این در حالی است که دوره نهم تنها 249 نفر زن حضور داشتند که آمار گویای نزدیک به 2 برابر شدن تعداد زنان در انتخابات دهم است.
بر همین اساس به چند نکته درباره نقش و جایگاه زنان در انتخابات می پردازیم:
1- تجربه انتخابات های پیشین گویای نقش آفرینی زنان در برگزاری باشکوه تر آن است. زنان با مشارکت در پای صندوق های رای به عنوان رای دهنده در کنار حضور به عنوان نامزد انتخاباتی این نقش را ایفا می کنند. در واقع زنان با دارا بودن نیمی از جمعیت جامعه همواره برای سربلندی کشور در عرصه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی تلاش کرده اند.
در این میان می توان به قانون اساسی و به ویژه به اصل بیستم آن اشاره کرد که جایگاه زنان تاکید کرده و می آورد «همه افراد ملت اعم از زن و مرد، یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلامی برخوردارند.» همچنین در بند 1 از اصل بیست و یکم قانون اساسی نیز آمده است که «دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید.»
به نظر می رسد حضور زنان در مسئولیت های مختلف، نشانگر جدی تر شدن نقش زنان در کنشگری سیاسی است. در این میان دسترسی به قدرت و کنشگری سیاسی از طرف زنان یک فرصت برای رسیدن به توسعه پایدار و همه جانبه است.
2- از طرفی با وجود تلاش های بانوان برای حضور در مجلس، تعداد کل نمایندگان زن از دوره اول تا نهم مجلس شورای اسلامی تنها 78 نفر بوده است. در دوره اول و دوم و سوم، تنها چهار زن به مجلس راه یافتند که البته عملکرد قابل قبول این بانوان باعث شد که در دوره چهارم این اعتماد به 9 زن صورت بگیرد. مجلس پنجم با دارا بودن 14 نماینده زن بیشترین تعداد را طی 9 دوره به خود اختصاص داد. دو دوره ششم و هفتم 13 نماینده و در دوره های هشتم 8 نماینده و دوره نهم 9 نماینده زن به مجلس راه پیدا کرده اند.
همچنین طی 9 دوره مجلس شورای اسلامی تنها 50 زن توانسته اند برای یکبار به مجلس راه یابند اما 28 نماینده از 78 نماینده زن، به صورت تکراری در مجلس حضور داشته اند؛ در این میان 27 نماینده (بدون محاسبه تکرار حضور در دوره های مختلف)، از حوزه انتخابیه تهران بوده اند. از طرفی حضور زنان در هیات رئیسه مجلس اول تا نهم تنها یکبار اتفاق افتاده است.
در زمینه حضور زنان در کمیسیون های مجلس گفتنی است که نمایندگان زن بیشتر در کمیسیون های «بهداشت و درمان»، «فرهنگی» و «اصل نود قانون اساسی» حضور داشته اند، برعکس در کمیسیون های مرتبط با حوزه های «عمران «، «مسکن و شهرسازی»، «بودجه»، «انرژی» و «اقتصادی» حضور زنان کمتر بوده است.
این ترکیب نشان می دهد که نمایندگان زن در 9 دوره مجلس بیشتر تمایل داشته اند در فعالیت های اجتماعی مشارکت کنند که بخشی از آن به دلیل تمایل آنان برای حمایت بهتر از حقوق زنان و خانواده بوده است.
3- به نظر می رسد خواسته های مهم زنان از نمایندگان زن مجلس شامل بهبود شرایط اقتصادی، وضعیت اشتغال و پیگیری حقوق شان است که کمتر توسط زنان فعال در عرصه سیاست به آن ها پرداخته شده است. به ویژه این که ایجاد اشتغال و افزایش درآمد خانوارها، یکی از اصلی ترین خواسته های مردم، به خصوص زنان است.
در این میان یکی از مسائل، حضور کم تعداد نمایندگان زن در دوره های مختلف مجلس است. شاید دلایلی همچون نداشتن سابقه های مدیریتی و اجرایی قبلی که منجر به کمتر شناخته شدن آن ها شده در کنار سنگین بودن شغل پر دغدغه نمایندگی از جمله عواملی هستند که باعث شده تعداد خانم های بهارستان نشین تاکنون در هیچ دوره ای از 15 نفر فراتر نرود.
بر همین اساس به نظر می رسد با گسترش فرآیند جامعه پذیری سیاسی زنان، آموزش آگاهی های ضروری و مبنایی سیاسی و اجتماعی، ایجاد امکانات و استفاده از تعالیم و باورهای دینی می توان انتظار داشت که میزان مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان در جامعه افزایش یابد.
بی شک مشارکت مبتنی بر نگرشی توسعه محور در کنار ارتقای تخصص زنان در قالب گروه ها و احزاب سیاسی می تواند نقشی پیشروانه در زمینه فعالیت های پر رنگ تر زنان داشته باشد.