مقدمه
مرمت حرکت خلاقانه ای است در جهت بازگرداندن بنا همراه با حفظ ارزشهای آن( بنایی که به زبان امروزه بیان ندارد)، به فضای زندگی ما می باشد. (استاد زنده یاد دکترباقر آیت الله زاده شیرازی )

در واقع مرمت ، دادن پاسخ فلسفی است به رابطه بین تغییر و پایداری، به رابطه میان کثرت و وحدت، به رابطه بین هستی و مرگ و رابطه بین نظم و بی نظمی . یکی از اهداف غایی مرمت، نزدیک کردن مفاهیم امروزی و روزمره به مفاهیم بنیادی حیات است.

ما در این پروژه به شناخت استان قم و در هسته ی این پروژه به شناخت خانه ی یزدان پناه (شماره ثبت:۹۱۵۱) و شناخت آسیبهای آن و مرمت این خانه در حد دانسته های خود پرداخته ایم.

برای دانلود ، مشاهده برخی اسلایدها و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…..

بخشی از مطالب:

فصل اول:
۱٫شناخت اثر
۱٫۱٫ شناخت جغرافیایی
۱٫۱٫۱٫شهر قم
این استان که در مرکز ایران قرار دارد، از شمال به استان تهران، از شرق به استان سمنان، از جنوب به استان اصفهان و از غرب و جنوب غربی به استان مرکزی محدود است . استان قم در غرب دریاچه ی نمک قرار گرفته است.
استان قم با وسعت ۱۱ هزار و ۲۴۰ کیلومتر مربع، بین مدار ۳۴ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۱۵ دقیقه ی عرض شمالی نسبت به خط استوا و ۵۰ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۰ دقیقه ی طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ، در بخش مرکزی ایران قرار دارد. مساحت استان قم ۶/۸ % درصد کل مساحت کشور است.
استان قم درقالب ۱ شهرستان دارای ۵ بخش، ۱۰ دهستان و شامل: ۶ شهر و ۳۶۳ آبادی دارای سکنه‌است.
بخش‌ها: بخش مرکزی، جعفرآباد، خلجستان، کهک و سلفچگان.
شهرها:قم، جعفریه، دستجرد، سلفچگان، قنوات و کهک.
۱٫۱٫۱٫۱٫خصوصیات جغرافیایی
آب و هوا
استان‌ قم‌ از نظر آب‌ و هوا، اقلیم‌ نیمه‌ بیابانی‌ دارد و میزان‌ بارش‌ سالانه‌ آن‌ در اطراف‌ حوض‌ سلطان‌ کمتر از ۱۰۰ میلی‌ متر است‌ که‌ عمدتاً در فصول‌ سرد سال‌ (پاییز و زمستان‌) صورت‌ می‌گیرد. در حالی‌ که‌ درفصول‌ گرم‌ به‌ ویژه‌ تابستان‌، نزولات‌ جوی‌ آن‌ بسیار نادر است‌. همچنین‌ ماه‌های‌ اردیبهشت‌، خرداد، شهریور و مهر مناسب ‌ترین‌ زمان‌ برای‌ مسافرت‌ به این ‌استان‌ است‌.
منابع آب
رودها : رودهای این استان بیشتر از غرب به شرق و از جنوب به سمت شمال جریان دارند.
مهمترین رودهای استان عبارتند از :
رودهای اصلی : “قره چای و قمرود (اناربار) ”
و رودهای فرعی : “امامزاده اسماعیل، بیدهند (ابرجس)، قره سو و طغرود“
رودهای شور کرج و جاجرود از شمال استان تهران، وارد استان قم شده و سرانجام به دریاچه ی نمک می ریزند. تعدادی رودهای فصلی کوچک نیز به دریاچه ی حوض سلطان در شمال استان وارد می شوند.
دریاچه ی نمک :
این دریاچه، که در واقع بخشی از کویر نمک ایران است، در شرق قم قرار دارد. دریاچه ی نمک تنها در فصل زمستان دارای آب است و در فصل تابستان به جای آب، ورقه های نمک در آن جلب نظر می کند.
شکل هندسی نمکهای پف کرده در این دریاچه به خصوص به هنگام طلوع و غروب خورشید، مناظر دیدنی و زیبایی را برای بازدیدکنندگان به تصویر می کشد.
دریاچه ی حوض سلطان :
این دریاچه با مساحتی حدود ۳۳۰ کیلومتر مربع، در حاشیه ی بزرگراه قم-تهران و شمال استان قم قرار دارد. دریاچه ی حوض سلطان با مناظر گوناگون و دیدنی خاص خود در فصلهای مختلف و در ساعات روز، مناظر بدیعی را به نمایش می گذارد.

۳٫۳٫۱٫۱٫۱٫ قم در دوران معاصر :
شهر قم از جمله شهرهای بزرگ و مهاجر پذیر کشور می باشد که در مقطع زمانی پس از سال ۱۳۰۰ با افزایش جمعیت و توسعه شهر به طرز چشمگیری مواجه بوده است. در سال ۱۲۹۹ یعنی یک سال قبل از شروع شهر نشینی نوین در ایران ۳۵۰۰۰ نفر جمعیت داشته است. در سال ۱۳۰۵ و در آغاز این جریان جمعیت قم ۶۰۰۰۰ نفر، در سال ۱۳۱۶، ۵۵۰۰۰ نفر، در سال ۱۳۲۱، ۵۲۶۳۷ نفر و در سال ۱۳۲۶، ۸۱۵۴۰ نفر بوده است.
جمعیت شهرستان قم طی دوره های بعد دارای رشد چشمگیر جمعیت شهر نشین می باشد، تا آن جا که در سال (۱۳۴۵) ۷/۷۴ درصد، در سال (۱۳۵۵) ۲/۸۴ درصد، در سال (۱۳۶۵) ۸۸ درصد، در سال (۱۳۷۰) ۹۰ درصد و بالاخره در سال ۱۳۷۵ بالغ بر ۹۱ درصد جمعیت شهرستان ساکن در شهرها (شهر قم ) بوده اند و از این حیث شهرستان قم در کشور دارای بالاترین درصد جمعیت شهرنشین می باشد.
۲٫۱٫۱٫ قم و نظام سلسله مراتب شهری :

کشور ما در چند دهه اخیر به علت مهاجرت های روستایی و در جهت افزایش تعداد شهرها و تبدیل برخی از آن ها به شهرهای بزرگ دچار تغییرات و تحولاتی شده که نتیجه آن ناهماهنگی در پراکندگی مراکز شهری، تمرکز شدید جمعیت در برخی از شهرها، ناموزونی در نظام و شبکه شهری و بالاخره عدم تعادل سلسله مراتبی شهری بوده است. لذا به جهت جلوگیری از مشکلات فراوان اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و اکولوژیکی شهرهای بزرگ، بررسی کمی و کیفی این شهرها و لزوم بازنگری در برنامه ریزی آن ها، از اهمیت زیادی برخوردار است. بدیهی است در پیدایش این عدم تعادل و ناهماهنگی، در عین حال که نقش عوامل زیست محیطی و تباین شرایط طبیعی را به عنوان بستر جغرافیایی نمی توان فراموش کرد، اثر مسایل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را نیز نباید از نظر دور داشت. سلسله مراتب شهری نوعی رده بندی و پشت سر هم آوردن منظم مراکز شهری است که بر حسب اهمیت و براساس عوامل کمی و کیفی صورت گرفته و بر مبنای تعداد جمعیت و مرتبه منظم شده اند. در نظام سلسله مرتبه ای شهرهای یک کشور، غالبا یک مکان شهری به لحاظ ویژگی های خاص خود در بالاترین مرتبه سلسله مراتب شهری قرار می گیرد، این شهر که در واقع بزرگ ترین شهر یک کشور و اغلب پایتخت و مهم ترین نماینده فرهنگ ملی آن محسوب می شود «نخست شهر» نامیده می شود. رتبه بندی ۴۰ شهر اصلی کشور که توسط فریبرز رییس دانا بین سال های ۳۵ تا ۷۰ صورت گرفته، رشد جمعیت شهر قم و به دنبال آن مقایسه رتبه های کشور نشان می دهد که قم از جمله شهرهایی بوده که در تمام دوره ها جمعیت آن افزایش قابل توجهی داشته و از حیث رتبه در سال ۱۳۳۵ دهمین شهر کشور بوده، ولی در سال ۱۳۷۰ به هفتمین شهر پر جمعیت کشور ارتقا یافته است بعلاوه در سرشماری سال ۱۳۴۵ رتبه نهم و سال های ۵۵ و ۶۵ رتبه هشتم را دارا بوده است

۳٫۱٫۱٫ معرفی خانه تاریخی یزدان پناه
موقعیت بنا
بنای خانه تاریخی یزدان پناه در استان قم ، شهرستان قم ، منطقه مرکزی و در خیابان ۱۹ دی( باجک یک قدیم ) کوچه شماره ۱۱ ، پلاک ۹ و در درون بافت قدیم قم واقع شده است . این بنا در تاریخ ۱۳۸۲/۰۴/۲۴ به شماره ۹۱۵۱ ثبت ملی گردیده است .
تاریخچه بنا
با توجه به فرم ساختمانی و مصالح بکار رفته و کسب اطلاعات از مالک بنا ، بنای ساختمان متعلق به دو نسل پیش و با قدمتی نزدیک به ۱۲۰ سال متعلق به اواخر دوره قاجاری و اوایل دوره پهلوی می باشد . این بنا با بناهای تاریخی مشابه خانه زند و خانه توکلی قابل مقایسه است .

۱٫۳٫۱٫۱٫ مشخصات بنا
ورودی بنا شامل سردری بلند با طاق شلغمی آجری چهار ترک و چهار ستون سنگی مدور با سرستون و پایه ستون های حجاری شده می باشد . لب چینی هره سردرب با کاشی های کنگره ای و آجر بری شده است که از طریق پاگرد و دالان جبهه شمال شرقی به ایوان شمالی و حیاط مرکزی ( میان سرا ) ارتباط می یابد . کل مساحت بنا ۵/۸۸۴ متر مربع است که ۹۲۸ متر مربع آن زیربنا می باشد . علاوه بر سرویس های بهداشتی ، این بنا دارای ۱۰ اتاق بوده که ۳ اتاق از جبهه جنوب غربی به همسایه مجاور در گذشته واگذار شده است .
از مجموع ۷ اتاق که در حال حاضر باقی مانده ، ۳ اتاق آن نسبتا بزرگ است . این بنا دارای سه حیاط می باشد حیاط بزرگ وسطی، حیاط کوچک کناری و حیاط کوچک پشتی . شاخص ترین بخش خانه پنج دری جبهه غربی است با چهار ستون گرد با شال ستون ساده و سرستون ها و پابه ستون های حجاری شده . همچنین سه دری های جبهه شمالی و جنوبی با ستون های سنگی شکیل ایوان ها و زیر زمین های این دو جبهه از قسمت های با اهمیت خانه تاریخی یزدان پناه می باشد . این زیرزمین ها به آب انبار و مطبخ متصل است .
زیرزمین های جنوبی به آب انبار اصلی که در زیر پله ها قراردارد و از ساروج ساخته شده راه دارد . زیرزمین قسمت جنوبی محل نشیمن گاهی در تابستان بوده و دارای راهرویی کوچک در پشت آب انبار می باشد که به بادگیر متصل است . زیرزمین های قسمت شمالی مطبخ بوده که در انتهای آن اتاقکی وجود دارد که به عنوان محل نگهداری اموال از آن استفاده می شده که اصطلاحا به این محل ” مال بند ” می گفته اند . در انتهای زیرزمین شمالی حوضچه ای جهت نگهداری آب جهت شستشوی استفاده می شده است .
این منزل در زمان خود از بهترین امکانات برخوردار بوده است آب انبار آن از قناتها تامین می شده و در زیر ساختمان آبراهی وجود داشته که آب به داخل حوض وسط حیاط و باغچه ها منتقل می شده است . در زیرزمین جبهه جنوبی و غربی دو دستگاه دار پایی وجود داشته که با آن کار دارایی بافی و شر بافی توسط زنان خانه انجام می شده است . در حال حاضر این خانه کاربری مسکونی خود را از دست داده و با مرمتی که در حال حاضر انجام شده از جمله بادگیر بسیار زیبا که کاملا در گذشته تخریب شده بود به محل مجموعه هنرهای صناعی شامل موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی ، نگارخانه هنرهای سنتی و صنایع دستی و مجموعه کارگاههای تولیدی و آموزشی صنایع دستی تغییر کاربری داده و به فعالیت خود ادامه می دهد .

و…….