تاریخچه کاغذ

ظاهرا کاغذ را مردی چینی به نام (تسان لون) در حدود 105 م اختراع کرد و در چنین مراحلی تکامل خود را پیمود. کاغذ چینی مخلوطی از پوست درخت و کنف بود.
کاغذ سازی در حدود 610 م به ژاپن و در 751 م به سمرقند راه یافت. در اواسط قرن دوم هجری کاغذ از سمر قند به بلاد اسلامی رسید. گویند (فضل ابن یحیی برمکی) نخستین کسی بوده است که در بغداد کارخانه کاغذ سازی دایر کرد. در قرن 4 هـ ق کاغذ سازی در بغداد رواج تام داشت.
(ابن الندیم) از شش نوع کاغذی که در عهد او معروف بوده نام می برد و می گوید کتاب را از کاغذ خراسانی می ساختند. از مشهور ترین شهر های ایران که در کاغذ سازی شهرت داشته (خونا) یا (خونج) بوده که در زمان (یاقئت) به کاغذ کنان معروف بوده است.
کاغذ در حدود 900 م توسط مسلمانان به مصر و در حدود 1150 م توسط مورها به شاطلبه در اسپانیا رسید.

انواع کاغذ

1- کاغذ ابری: نوعی کاغذ تزئینی برای ورود یا درون جلد که از دوره تیموری به بعد در ایران رایج گردید. ابری های همدان و کشمیر معروف بوده است.
2- کاغذ بالیغ: کاغذ بسیار مرغوبی که در شهر پکن (خان بالیغ - شهر خان) ساخته می شد.
جنس کاغذ بسیاری از کتب و اوراق خطی نفیس ایران کاغذ خان بالیغ است.
3- کاغذ زر افشان: (نوعی تزئین بر روی کاغذ) برای زر افشان کردن کاغذ مقداری صمغ را به طرز خاصی روی کاغذ می پاشیدند و سپس ورقه های نازک طلا را به آن می چسباندند به طوری که تکه های طلا مانند ستاره روی صفحه کاغذ می درخشید. این نوع کاغذ را معمولا در حواشی کتب و اوراق گرانبها مصرف می کردند.
4- کاغذ زر نشان: (نوعی تزئین بر روی کاغذ) برای زر نشان کردن کاغذ ابتدا بر روی کاغذ مقداری نشاسته با صمغ می مالیدند و سپس ذرات زر را که بی شباهت به اکلیل فرنگی امروز نبوده است بر روی کاغذ می پاشیدند. این نوع کاغذ را برای کتب نفیس یا حواشی مرقعات و اوراق نفیس مصرف می کردند.
5- کاغذ سمرقندی: یکی از معروفترین و مرغوب ترین کاغذ های مورد مصرف در طول سده های میانی دوران اسلامی که در شهر سمرقند ساخته می شد. کاغذ سمرقندی جزو اولین کاغذهای ساخته شده در جهان اسلام بود که در قرن دوم هجری، مسلمانان به کمک کاغذ سازان چینی اولین کارگاه ساخت آن را در شهر سمرقند بر پا کردند و از این شهر صنعت کاغذ سازی به سایر بلاد اسلام راه یافت.
6- کاغذ شامی: نوعی کاغذ سفید و به غایت شفاف و لطیف منصوب به شهر شام.