در پرتره کلاسیک برای گرفتن پرتره های جذاب باید مواردی را مد نظر قرار دهید از جمله نسبت نورپردازی، الگوی نورپردازی، جهت صورت و زاویه دید.

حتی اگر زیاد به پیروی از این اصول و قواعد علاقه ندارید و بیشتر به دنبال شکستن اصول هستید، به شما توصیه می کنم ابتدا کاملا به این صول مسلط شوید و سپس نسبت به شکستن آن ها اقدام کنید.

در این نوشته نگاهی خواهیم انداخت به الگوهای نورپردازی. تعریفی که من از الگوی نورپردازی ارائه می دهم از این قرار است: نحوه ی بازی نور و سایه بر روی صورت به منظور ایجاد اشکالی متفاوت.

 

به عبارت ساده، این که چه شکلی بر روی صورت ایجاد می شود. چهار الگو و شیوه اصلی و رایج نورپردازی پرتره از این قرار است:

نوپردازی اسپلیت ( دو نیمی)

نورپردازی لوپ

نورپردازی رامبرانت

نورپردازی پروانه ای

علاوه بر این، از دو سبک نورپردازی گسترده یا پهن (boad) و کوتاه (short) نیز می توان در کنار این چهار الگوی اصلی استفاده کرد. در ادامه سعی خواهیم کرد تا هر ک از این الگوها را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهیم.

1) نورپردازی اسپلیت (دونیمی)

همان طور که از اسمش پیدا است، نورپردازی اسپلیت، صورت را دقیقا به نیمه مساوی روشن و تاریک (سایه) تقسیم می کند. از این نورپردازی بیشتر برای خلق تصاویر دراماتیک به عنوان مثال عکاسی ا موسیقی دان ها یا هنرمندان استفاده می شود. نورپردازی اسپلیت بیشتر دارای حال و هوایی مردانه است و به همین خاطر بیشتر برای عکاسی از مردان مناسب است تا زنان. با این حال، به خاطر داشته باشید هیچ کدام از این قوانین وحی منزل نبوده و بیشتر حکم یک نقطه شروع یا راهنما را دارند. بنابراین تاز زمانی که کاملا به خم و چم عکاسی پرتره مسلط نشده اید، سعی کنید از این اصول و راهنمایی ها پیروی کنید.

 

برای ایجاد نورپردازی اسپلیت کافی است منبع نور را با زوایه ی 90 در سمت راست یا چپ سوژه قرار دهید و بهتر است که نور اندکی در پشت سوژه قرار گیرد. محل قرارگیری منبع نور به نوع چهره سوژه شما بستگی دارد. به نحوه تابیدن نور به چهره آنان دقت کنید و سپس نور خود را تنظیم کنید. در شکل صحیح نورپردازی اسپلیت، در سمت تاریک چهره فقط چشم نور می گیرد و مابقی اجزا ر سایه قرار دارند. چنان چه با اندکی چرخاندن صورت، نور بیشتری بر روی گونه بیافتد، شاید بتوان گفت که نورپردازی اسپلیت برای آن چهره چندان مناسب نیست.

نکته: هر یک از الگوهای نورپردازی را می توان بر روی هر جهت صورتی (روبرو، سه رخ یا حتی نیم رخ) ایجاد کرد. فقط به خاطر داشته باشید که برای حفظ الگوی نورپردازی منبع نور شما باید تابع صورت سوژه باشد. اگر سوژه سرش بچرخاند، الگوی نوری نیز تغییر می کند. پس خیلی وقت ها به جای جابجا کردن نورها، می توان با چرخاندن صورت سوژه، الگوی نورپردزای را تنظیم کرد.

نور داخل چشم(Catch Light)

 

همان طور که می بینید در تصویر بالا در چشم های کودک، انعکاسی از منبع نور واقعی دیده می شود. این انعکاس به صورت نقطه ی سفید کوچکی دیده می شود اما اگر از نزدیک تر نگاه کنیم می توانیم شکل منبع نور را تشخیص دهیم. همان طور که ملاحظه می کنید، منبع نوری که من برای عکاسی از این کودک بکار بردم یک شش ضلعی با مرکز تیره است. در واقع برای ایجاد این جلوه، یک سافت باکس شش ضلعی را بر روی فلاش دوربین قرار دادم. این همان چیزی است که به عنوان "نور داخل چشم" شناخته می شود. بدون این نور، چشمهای سوژه تیره، مرده و بی روح به نظر خواهد رسید. فراموش نکنید که حداقل یکی از چشم های سوژه باید این نور را داشته باشد تا سرزنده به نظر برسد. دقت کنید که این نور علاوه بر این، مردمک و کل چشم را نیز روشن می کند که باعث تشدید حس زنده بودن سوژه می شود.

 2) نورپردازی لوپ

 

نحوه ایجاد الگوی نورپردازی لوپ بدین شرح است که سایه ی کوچکی از بینی سوژه بر روی گونه وی بیافتد. برای ایجاد نورپردازی لوپ، منبع نور باید اندکی بلاتر از سطح چشمان سوژه و با زوایه میان 30 تا 45 درجه نسبت به سوژه قرار گیرد (که این زاویه به صورت فرد بستگی دارد).

 

همان طور که ملاحظه می کنید در این تصویر، سایه ی محوی از بینی عروس و داماد بر روی سمت چپ صورت آن ها افتاده است. در نورپردازی لوپ، سایه بینی و سایه گونه نباید به یکدیگر برسند. سایه بینی باید کوچک و رو به پائین باشد اما مواظب باشید که بالا بردن بیش از حد منبع نور باعث ایجاد سایه های عجیب و از بین رفتن نور داخل چشم ها و در نتیجه تاریک شدن آن ها می شود. می توان گفت، نورپردازی لوپ رایج ترین و محبوب ترین الگوی نورپردازی پرتره است زیرا که ایجاد آن آسان است و به اکثر چهره ها جلوه خوبی می بخشد.

در شکل بالا پرده تیره حکم انبوه برگ های پشت سر عروس و داماد را دارد. خورشید از فراز درخت ها می تابد اما این دو کاملا در سایه قرار دارند. از یک رفلکتور سفید در سمت چپ دوربین برای منعکس کردن نور خورشید به سمت صورت سوژه ها استفاده شده است. فرقی نمی کند رفلکتور در سایه باشد یا در آفتاب، مهم این است که نور کافی را به چهره ها بتاباند. فقط کافی است با فلکتور بازی کنید، با جابجا کردن رفلکتور، می توانید الگوی نورپردازی را تغییر دهید. برای نورپردازی لوپ، رفلکتور باید نسبت به دوربین زاویه ای 30 تا 45 درجه داشته باشد. هم چنین باید اندکی بالاتر از سطح چشم سوژه ها قرار گیرد تا سایه بینی با زاویه رو به پائین و به سمت گوشه لب تشکیل شود. اشتباهی که اکثر عکاسان تازه کار در هنگام استفاده از رفلکتور مرتکب می شوند این است که رفلکتور را پائین و رو به بالا نگه می دارند. در این حالت نور به پائین بینی سوژه تابیده و جلوه جالبی ایجاد نمی کند.

 3) نورپردازی رامبرانت

 از آن جا که رامبرانت نقاش نامدار هلندی در نقاشی هایش از این الگوی نور بهره می رفت، این شیوه نورپردازی را رامبرانت نام گذاری کرده اند. مشخصه نورپردازی رامبرانت مثلث نوری است که بر روی گونه تشکیل می شود. برخلاف نورپردازی لوپ که سایه بینی و گونه به هم نمی رسند، در نورپردازی رامبرانت این دو سایه به هم رسیده و مثلث کوچک روشنی را در وسط گونه تشکیل می دهند. در شکل صحیح نورپردازی رامبرانت، چشمی که در قسمتِ تاریک صورت قرار دارد، نور می گیرد یا به اصطلاح دارای همان نور داخل چشمی است زیرا در غیر این صورت چشم مرده و بی روح به نظر خواهد رسید. نورپردای رامبرانت دراماتیک تر است پس به مانند نورپردازی اسپلیت، حسی ابهام آمیز به تصویر می بخشد و باید خیلی دقیق و بجا بکار گرفته شود.

 

برای ایجاد نورپردازی رامبرانت، سوژه باید اندکی از منبع نور روی برگرداند یا به اصطلاح جهت نگاه سوژه خلاف جهت تابش نور باشد. نور باید از بالای سر سوژه بتابد، به طوری که سایه بینی رو به پائین بر روی گونه بیافتد. هر چهره ای برای نورپردازی رامبرانت مناسب نیست. این نورپردازی برای افرادی که دارای گونه های برجسته اند مناسب بوده و برای افرادی که دارای بینی کوچک یا پهن هستند زیاد توصیه نمی شود. یک بار دیگر یادآوری می کنم که حتما لازم نیست که در هنگام عکاسی پرتره، دقیقا این الگوهای نورپردازی را ایجاد کنید، هر شیوه ای از نورپردازی که چهره را بهتر نشان دهد و حس و حال موردنظر شما را ایجاد کند، شکل صحیحی از نورپردازی است. اگر از نور پنجره های سرتاسری برای عکاسی کردن استفاده می کنید، برای ایجاد این شکل از نورپردازی نیاز است تا قمست پائینی پنجره ها را مسدود کنید.

 4) نورپردازی پروانه ای

برای ایجاد این الگوی نورپردازی، منبع نور اصلی باید در بالا و دقیقا پشت دوربین قرار گیرد، در این حالت سایه ی پروانه ای شکلی زیر بینی تشکیل می شود که به همین خاطر نورپردازی پروانه ای نامیده می شود. عکاسان معولا در این حالت، از زیر منبع نور اقدام به عکاسی می کنند. این شیوه نورپردازی که با ایجاد سایه هایی در زیر گونه ها و چانه همراه است، اغلب برای عکاسی گلامور بکار گرفته می شود؛ به علاوه برای عکاسی از افراد مسن نیز مناسب است چون کمتر از نورپردازی جانبی بر چین و چروک ها تاکید می کند.

 

نورپردازی پروانه ای از طریق قرار دادن منبع نور در پشت دوربین و اندکی بالاتر از سطح چشم یا سر سوژه (که این مساله به فرد بستگی دارد) ایجاد می گردد. گاهی اوقات از یک رفلکتور هم که دقیقا زیر چانه قرار می گیرد، استفاده می شود که حتی ممکن است خود سوژه آن را نگه دارد. این الگوی نورپردازی برای افرادی مناسب است که دارای صورت ترکه ای و گونه های برجسته و تفکیک شده می باشند. ایجاد این الگوی نورپردازی با استفاده از نور پنجره و رفلکتور سخت تر است. اغلب برای این که سایه زیر بینی مشخص و قابل تشخیص باشد، به یک منبع نور سخت تر مانند نور آفتاب یا فلاش نیاز است.

 5) نورپردازی گسترده

نورپردازی گسترده الگوی خیلی خاص و مشخصی نبوده بلکه بیشتر سبکی از نورپردازی است. هر کدام از الگوهای لوپ، رامبرانت و اسپلیت می توانند یا گسترده باشند یا کوتاه.

 

نورپردای گسترده زمانی ایجاد می شود که صورت سوژه اندکی از مرکز به یکی از طرفین چرخیده باشد و آن طرف صورت که رو به دوربین ست در نور باشد. در این حالت ناحیه روشن بزرگتری بر روی صورت ایجاد می گردد و آن قسمت صورت که در تاریکی و سایه قرار دارد، کوچکتر است. از این سبک نورپردازی بیشتر برای پرتره های "مایه روشن" استفاده می شود. این سبک نورپردازی باعث می گردد تا صورت فرد کشیده و پهن تر از حالت واقعی آن به نظر برسد و برای افرادی مناسب است که دارای صورتی تکیده و باریک اند. اکثر مردم دوست دارند ترکه ای تر به نظر برسند و نه پهن یا چاق تر بنابراین این سبک نورپردازی برای کسی که سنگین وزن یا دارای صورت گردی است مناسب نیست.

برای ایجاد نورپردازی گسترده (پهن) جهت صورت باید به خلاف جهت منبع نور باشد. دقت کنید که آن طرف از صورت که رو به دوربین است بیشترین نور را به خود می گیرد و سایه بر روی قسمتی از صورت ایجاد شده که فاصله بیشتری از دوربین دارد. به زبان ساده، نورپردازی گسترده بزرگ ترین بخش صورت که به سمت دوربین است را روشن می سازد.

 6) نورپردازی کوتاه

نورپردازی باریک نقطه مقابل نورپردازی پهن است. همان طور که در عکس زیر ملاحظه می کنید، نورپردازی باریک آن طرف صورت که رو به دوربین است (و بزرگ تر به نظر می رسد) را در سایه قرار می دهد. از این سبک اغلب برای نورپردازی "مایه تیره" استفاده می گردد. در این حالت، بخش بزرگتر صورت در سایه قرار گرفته و حالتی تندیس گونه و سه بعدی به صورت می بخشد و صورت را ترکه ای تر از آن چه واقعا هست، نشان می دهد.

در نورپردازی باریک، این بار صورت رو به منبع نور است. دقت کنید که چگونه آن طرف صورت که رو به منبع نور و از دوربین دورتر است، بیشترین نور را به خود می گیرد و سایه ها بر روی بخشی که به دوربین نزدیک تر است تشکیل می شود. به زبان ساده، در نورپردازی کوتاه، بخش بزرگتر صورت در سایه قرار می گیرد.

نتیجه گیری

هر وقت بتوانید هر یک از این الگوهای نورپردازی را تشخیص داده و ایجاد کنید، آن وقت زمان و نحوه کاربرد آن ها را نیز یاد خواهید گرفت. با بررسی صورت سوژه یاد خواهید گرفت که کدام الگوی نورپردازی برای صورت های مختلف مناسب است. نورپردازی فردی که دارای صورت گرد است و می خواهد صورتش ترکه ای تر به نظر برسد، با نوازنده ی گیتار الکتریکی که می خواهد خشن و جدی به نظر برسد، فرق می کند. برای بدل شدن به یک عکاس پرتره حرفه ای، علاوه بر آشنایی با این الگوهای نور، باید شناخت کافی از کیفیت نور، مسیر نور و نسبت نورها نیز داشته باشید.

البته اگر بتوانید منبع نور را جابجا کنید، تغییر الگوی نورپردازی خیلی راحت تر است. با این حال اگر منبع نور اصلی خورشید یا پنجره باشد، انجام این کار خیلی سخت و بعضا ناممکن می شود. بنابراین به جای جابجا کردن منبع نور، باید موقعیت سوژه را نسبت به منبع نور تغییر دهید یا این که موقعیت دوربین یا موقعیت سوژه را عوض کنید. بنابراین اگر نمی توانید خود منبع نور را جابجا کنید، کافی است موقعیت سوژه نسبت به منبع نور را تغییر دهید.