37 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد؛ انقلابی که با شعار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی به پیروزی رسید و با تاکید بر این مفاهیم از آن پاسداری شد. در این سال ها، گاهی تفسیرهای نادرستی از برخی از این مفهوم ها، شعارها و ارزش ها صورت گرفت. در این پیوند، شماری استقلال یا همان اداره ی کشور بدون مداخله دولت های بیگانه را خودانزوایی و کشیدن دیوار دور کشور تعریف کردند. نتیجه ی این تفکر پیگیری تولید «الف» تا «ی» کالاها و خدمات مورد نیاز کشور زیر عنوان خودکفایی در تولید گندم، برنج، بنزین، خودرو و ... بود. در ارتباط با مفهوم خودکفایی، به طور کلی 2 نگاه وجود دارد؛ عده یی معتقدند هر آنچه نیاز است باید در داخل کشور تولید شود و در برابر، شماری بر این باورند باید کالاهای اساسی و راهبردی را در داخل تولید کرد و در دیگر زمینه ها باید بر بخش هایی متمرکز شد که در آن مزیت اقتصادی وجود دارد. در این ارتباط، چند نکته قابل تامل است: 1- تفسیرهای نادرست سال های اخیر از مفهوم استقلال و خودکفایی، به قول معروف ما را به اقیانوسی به عمق یک بند انگشت تبدیل کرده است. در این پیوند تلاش کرده ایم که صاحب همه ی فناوری های ممکن شویم اما با صرف هزینه هایی بسیار زیاد، هنوز نتوانسته ایم حتی در صنایعی که دارای مزیت اقتصادی هستیم جایگاهی برای خود بیابیم. به عنوان نمونه، در خودرو سازی ورود پیدا کرده ایم اما با توجه به گذشت سال ها از ورود به این صنعت و همچنین حمایت های گسترده یی نظیر اعمال تعرفه های سنگین وارداتی، صنعت خودروسازی حتی نتوانسته است رضایت مصرف کنندگان داخلی را برآورده کند. تولید خودروهای بی کیفیت و گران قیمت، نتیجه ی تاکید بر خودروسازی داخلی است که علاوه بر هزینه های مالی، تاکنون خسارت های جانی گسترده یی به دنبال داشته است. 2- سیاست گذاران اقتصادی باید قبول کنند که ما در همه ی حوزه ها مزیت اقتصادی نداریم و باید به تولید کالاهایی بپردازیم که در آن از مزیت اقتصادی برخوردار هستیم و کالاهای دیگر را از کشورهای دیگر تامین کنیم. بعنوان نمونه، با توجه به دسترسی به منابع غنی گاز و میعانات نفتی با قیمت رقابتی مناسب، دارا بودن ساحل های مناسب برای ساخت بندرهای صادراتی، قرار گرفتن منابع گازی خوراک پتروشیمی در کرانه ی خلیج فارس، موقعیت جغرافیایی مناسب به لحاظ نزدیکی به بازارهای آسیا از جمله چین و هند و همچنین اروپا، فراوانی جمعیت کشور به لحاظ ظرفیت های تقاضای داخل، رژیم مالیاتی مناسب و سازگار برای صادرات و همچنین نیروی انسانی تحصیل کرده، جوان و ارزان، ما می توانیم در صنعت پتروشیمی موفق باشیم. در برابر، سابقه ی نزدیک به نیم قرن فعالیت در حوزه ی خودروسازی نشان می دهد که این صنعت مزیت اقتصادی ما نیست و برای توجیه هایی از قبیل اشتغال زایی نیز می توان در صنایعی که مزیت نسبی داریم (از جمله پتروشیمی) برنامه ریزی کنیم. 3- آنچه مشخص است این که تولید برخی کالاها صرفه ی اقتصادی ندارد. این که قطعه یی در صنعت نفت را تنها 2 یا سه شرکت تولید می کنند، به این معنا نیست که دیگران قادر به تولید آن نیستند بلکه می تواند به این مفهوم باشد که تولید این قطعه ها برای بسیاری از کشورها صرفه ی اقتصادی ندارد. اگر در یکی از صنایع، تعدادی محدود از یک قطعه ی خاص مورد نیاز است، لازم نیست خط تولید آن قطعه را در کشور راه اندازی کنیم و به این ترتیب خرسند باشیم که در آن صنعت به خودکفایی دست یافته ایم. این به معنای نادیده گرفتن تقسیم کار بین المللی است که در تولید جهانی اصلی مهم به شمار می آید. 4- خودکفایی در برخی حوزه ها غیرممکن است. کشور ما در حوزه ی کشاورزی با کم آبی شدید و چالش های زیست محیطی زیادی رو به رو است و با توجه به میزان بهره وری پایین و کمبود آب، خودکفایی در کشاورزی از نظر عقلانی ناممکن شده است. همچنان که در سال زراعی 1384-1383 رخ داد، می توان در تولید یک محصول نظیر گندم خودکفا شد اما ناگزیر در ده ها محصول دیگر وابسته تر از قبل خواهیم شد. 5- مهمترین توجیه حامیان مفهوم تقلیل یافته ی خودکفایی، مقاوم کردن کشور در برابر تحریم ها یا فشارهای خارجی است. این در حالی است که هر چه روابط اقتصادی ما با دنیا محکم تر، ساختار اقتصاد ما قوی تر و به دنبال آن اثرگذاری ما بر اقتصاد بین الملل بیشتر باشد، هم انزوای کشور امکان ناپذیر و هم تحریم بسیار دشوارتر خواهد شد. اکنون بسیاری از اقتصادهای قدرتمند جهانی با پذیرش تقسیم کار بین المللی و توجه به اصول مزیتی در اقتصاد بین الملل، استقلال را در قدرتمندسازی اقتصاد خود دنبال می کنند و به رغم تامین بسیاری از نیازهایشان از جهان خارج، نوعی وابستگی متقابل اقتصادی، تجاری و فنی در روابط با جهان خارج تعریف کرده اند. سخن آخر اینکه تولید همه ی کالاها با توجه به ظرفیت ها و ویژگی های اقتصادی کشور و واقعیت های جهان خارج توجیه پذیر نیست و باید توجه داشته باشیم که دستیابی نیم بند به برخی فناوری ها و صنایع هیچ گاه ما را به یک کشور پیشرفته، صنعتی و مقاوم در برابر فشارهای خارجی تبدیل نخواهد کرد.