اساس کار سدهای لاستیکی
اساس کار سدهای لاستیکی ، استفاده از یک تیوپ بزرگ با فضای بسته که با دمیدن هوا یا آب به درون تیوپ ، لاستیک متورم می شود و به صورت ایستاده در می آید.
در این حالت ، لاستیک شبیه یک سازند صلب و به عنوان یک سد یا بند عمل می کند . سدهای بادی به علت سهولت در عملیات پر و خالی کردن توسط دمنده های هوا ، سرعت عمل در تخلیه و یا باد کردن آنها و کاهش هزینه نسبت به سدهایی که با آب پر می شود ،ارجحیت دارد. محدودیت هایی از جمله کمبود آب صاف در محل ، آلوده بودن آب ، نبودن آب زیرزمینی برای استفاده در تیوپ سدهای لاستیکی آبی ، در سدهای لاستیکی بادی وجود ندارد واز این رو حدود ۷۰ درصد سدهای لاستیکی جهان از نوع بادی است.
هدف های کلی از ساخت سدهای لاستیکی :
ذخیره موقت دبی پایه آب رودخانه ها و کاهش هزینه پمپاژ آب به اراضی کشاورزی
جداسازی آب های آلوده یا شور از آب شیرین
استفاده از سدهای لاستیکی برای افزایش ارتفاع سدهای بتونی موجود به منظور ازدیاد حجم ذخیره آب
استفاده از تیوپ لاستیکی به جای دریچه های فولادی
کاهش فرسایش در رودخانه پرشیب
تولید الکتریسته توسط نیروگا ه های آبی کوچک
بررسی امکان احداث سدهای لاستیکی در ایران:
امکان اجرای طرح های سد لاستیکی در کشور ، اعم از سواحل شمالی ، جنوبی و نواحی مرکزی بسیار زیاد است . در واقع ،در بررسی های اولیه در سواحل شمالی می توان بیش از ۲۰۰ طرح سد لاستیکی اجرا کرد که فواید اقتصادی آن برای کشاورزی منطقه محرز است . در نقاط ساحلی جنوبی به علت پراکندگی جمعیت و غیر متراکم و غیر کشاورزی بودن بسیاری از اراضی آن ، استفاده از این سدها کاهش می یابد . اما در هر حال با توجه به مسائل گوناگون از جمله حفظ محیط زیست ، بهبود وضع اکولوژیکی منطقه ، طرح های تغذیه مصنوعی ، پرورش میگو و… می توان تعدا قابل توجهی طرح سد لاستیکی را در حاشیه ساحلی دریای عمان و خلیج فارس قابل اجرادانست.
در بخش مرکزی کشور پتانسیل زیادی برای استفاده از سدهای لاستیکی مشاهده می شود ، ضمن اینکه در تعدادی از سدهای بزرگ کشور مسئله افزایش ارتفاع مطرح است ، از جمله سدهای پیشین ، درودزن ، زاینده رود ، قشلاق ، اکباتان … که با اجرای چنین طرح هایی می توان مقدار زیادی به حجم ذخیره این سدها افزود.
مزایای سدهای لاستیکی :
کنترل سیلابها و تنظیم جریان رودخانه :
این کار نوسط دستگاههای الکترونیکی در اتاق کنترل و به طور خودکار انجام می گیرد . پایی آمدن رقوم سطح آب از یک سطح مشخص به معنای پایان سیلاب است ، که در این صورت دستگاه الکترونیکی کنترل ، دستور افراشتن سد را اعلام می دارد که با این اعلام کمپرسور هوا به کار افتاده و سد را باد میکند .
کنترل رسوب رودخانه :
از آن جا که سکوی بتنی محل استقرار سد لاستیکی ، در کف رودخانه و هم تراز با بستر آن کار گذاشته می شود ، در هنگام خواباندن سد ، شرایط رودخانه مانند شرایط قبل از احداث سد لاستیکی است . این ویژگی باعث می شود که پشت سدهای لاستیکی را رسوب پر نکند ، زیرا در هنگام وقوع سیل که بیشترین بار رسوب گذاری رودخانه است ، سد به صورت اتوماتیک به حالت خوابیده در می آید و رودخانه شرایط طبیعی پیدا می کند .
مزایای اقتصادی سدهای لاستیکی نسبت به موارد جایگزین:
۱٫ سدهای لاستیکی به فونداسیون پیچیده ای نیاز ندارند .
۲٫ این سد ها می توانند تا دهانه ای به طول ۱۰۰ متر اجرا شوند .
۳٫ این سدها به حداقل حفاظت و نگهداری نیاز دارند . قسمت عمده تعمیرات مربوط به سیستمهای مکانیکی سد می باشد . تعمیر و نگهداری بدنه سد نیز شباهت بسیاری به تعمیر لاستیک اتومبیل دارد و در صورت سوراخ شدن بدنه سد آن را مانند لاستیک اتومبیل پنچر گیری می کنند .
۴٫ انعطاف پذیری سد در مقابل زلزله .
۵٫ نصب و ساختن بسیار سریع .
انواع سدهای لاستیکی :
سدهای لاستیکی FABRI DAM که در آنها مخلوط آب و هوا برای متورم کردن تیوپ استفاده می شد
RUBBER DAM سدهای لاستیکی که در آنها فقط از هوا برای متورم کردن تیوپ استفاده می شد
سدهای لاستیکی ساخته شده در ایران:
تا به امروز در کشور ۴ سد لاستیکی در ایران با مشخصات فنی زیر ساخته شده است :
۱- سد لاستیکی میاندشت : با ارتفاع ۸/۲ متر ، طول لاستیک در قاعده ۶۰ متر ، در تاج ۷۰ متر ، ضخامت کل لاستیک ۹ میلیمتر ، تعداد لایه های منجید ۲ لایه .
۲- سد لاستیکی عرب خیل : با ارتفاع ۳ متر ، طول لاستیک در قاعده ۵/۳۶ متر ، در تاج ۵/۴۵ متر ،ضخامت کل لاستیک ۹ میلیمتر ، تعداد لایه های منجید ۲ لایه .
۳- سد لاستیکی آرمیچ کلا : با ارتفاع ۵/۳ متر ، طول لاستیک در قاعده ۴۰ متر ،در تاج ۵/۵۰ متر ، ضخامت کل لاستیک ۱۰ میلیمتر ، تعداد لایه های منجید ۳ لایه .
۴- سد لاستیکی خواجه نفس در استان گلستان با ارتفاع ۳ متر ، طول لاستیک در قاعده ۳۴ متر ، تاج ۳۹ متر ، ضخامت کل لاستیک ۱۰ میلیمتر ، تعداد لایه های منجید ۳ لایه
