سفر «حسن روحانی» رییس جمهوری به فرانسه و ایتالیا به عنوان قدرت های برتر اروپا را می توان رویدادی مهم در عرصه مناسبات ایران و اتحادیه اروپا و آغازگر فصل نوینی از روابط 2 طرف به شمار آورد. رییس جمهوری پیش از این قرار بود اواخر آبان ماه به این 2 کشور و نیز واتیکان سفر کند که به علت رخدادهای تروریستی پاریس این سفر به تعویق افتاد.
هرچند نمی توان وجود اختلاف های بزرگ و کوچک میان ایران و اروپا را نادیده گرفت یا آن ها را کم ارزش شمرد اما دیدارهای مقام های ارشد ایران و اروپا نشان از آن دارد که حرکت 2طرف به سمت حل و فصل اختلافات و کاستن از تنش ها در حال پیشرفت است.
طی سال های گذشته اتحادیه اروپا مهمترین شریک تجاری ایران بوده و به تدریج در عرصه های جهانی نیز بر توان و جایگاه این اتحادیه افزوده شده است. با این حال، از چند سال پیش با اوج گیری اختلافات هسته ای و تشدید تحریم ها، روابط اروپایی ها با ایران رو به افول نهاد و این روند نزولی روابط تجاری و اقتصادی تا انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1392 ادامه یافت. با انتخاب روحانی و حاکم شدن نگاه اعتدالی و تعاملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی به ویژه همگام با فرایند حل و فصل اختلافات هسته ای، نگاه ها جهانیان به ویژه اروپایی ها به روابط با ایران به تدریج تغییر و روندها به سوی عادی شدن حرکت کرد. گرچه هنوز تا بازگشت سطح روابط ایران و اروپا به وضعیت یک دهه قبل فاصله زیادی وجود دارد اما روند بهبود زخم های گذشته بر پیکر این روابط آغاز شده است. پس از توافق تاریخی وین در تیرماه سال جاری و به ویژه اکنون با اجرایی شدن برجام نشانه های روشنی از افزایش سطح همکاری ها در حوزه های مختلف اقتصادی و سیاسی به چشم می خورد.
کشورهای اروپایی که برخی از آن ها عضو گروه 1+5 بودند، گذشته از نقشی که در فرایند گفت وگوها با ایران داشتند، پس از دستیابی به توافق هسته ای امواج مثبت قوی تری را برای ایران مخابره کردند؛ امواجی که به مثابه پیام هایی روشن و صریح بود و حکایت از تمایل به بهبود روابط در زمینه های گوناگون داشت. مقام های ارشد کشورهای مطرح اروپایی با فاصله زمانی اندکی پس از توافق هسته ای به همراه هیات های تجاری بزرگ به ایران آمدند. آلمان سردمدار گشایش روابط با ایران بود و در ابتدا قائم مقام صدراعظم و سپس وزیر امورخارجه خود را عازم تهران کرد. سپس مقام های اقتصادی- تجاری چند ایالت این کشور نیز با هیات های بزرگی به کشورمان آمدند. فرانسه و انگلیس نیز وزیران امورخارجه خود را در راس هیات های سیاسی- اقتصادی به تهران فرستادند. ایتالیا به عنوان قدرت چهارم اروپا نیز هیات بزرگ اقتصادی را به همراه 2 تن از وزیران دولت این کشور به تهران گسیل داشت. علاوه بر این، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رییس پارلمان اروپا نیز طی ماه های اخیر به تهران سفر کردند.
وزیران و مقام های عالی رتبه سیاسی و اقتصادی دیگر کشورهای اروپایی همچون اتریش، بلژیک، لهستان، صربستان، چک، اسپانیا، سوییس و ... نیز نسبت به آینده روابط با ایران بی تفاوت نبودند و به طور عمده با همراهی بازرگانان و صاحبان صنایع خود به ایران آمدند.
این سفرها در کنار اظهار نظرهای مقام های ایران و اروپا نشان می دهد هر 2 طرف از سطح روابط کنونی راضی نیستند و خواهان گسترش آن هستند. بر پایه گزارش اتاق بازرگانی و صنایع تهران تا پیش از گسترش تحریم های هسته ای علیه ایران حجم مبادلات 2 طرف به بیشتر از 25 میلیارد یورو می رسید اما این آمار در سال 2013 به حدود 6 میلیارد یورو کاهش یافت. با آغاز به کار دولت یازدهم، تحول در نگاه های 2 طرف به روابط دوجانبه زمینه ساز روند رو به رشد مناسبات اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا شد و در سال 2014 میزان مبادله های 2 طرف با رشدی 14 درصدی به هشت میلیارد یورو نزدیک شد. 
«یورواستات» پایگاه آماری اتحادیه اروپا، چندی پیش با بیان آمار تجاری این اتحادیه در چهار ماه نخست سال 2015، اعلام کرد که تجارت ایران و اروپا نسبت به دوره مشابه سال قبل 9 درصد رشد داشته و به بیشتر از 2 میلیارد و 400 میلیون یورو رسیده است.
روند کنونی روابط ایران و اتحادیه اروپا حاکی از آن است که هر 2طرف نسبت به جایگاه و توانایی های یکدیگر آگاهی کامل دارند. کشورهای اروپایی که نقش پررنگی را در گفت وگوهای هسته ای با ایران داشتند بر نقش مهم منطقه ای و جهانی ایران تاکید می کنند. اقدام های مثبت ایران در گفت وگوهای صلح سوریه نیز از جمله مسایلی بود که طرف های اروپایی را نسبت به آینده تعامل سیاسی و دیپلماتیک با ایران امیدوارتر کرد. به نظر می آید در این فرایند ایران و اتحادیه اروپا تلاش می کنند به تدریج با استفاده از فضای به وجود آمده و توانایی های مقابل، ابتدا به سمت همکاری های اقتصادی پیش روند و سپس راه را برای حل و فصل دیگر اختلاف ها و کاستن از تنش ها به ویژه در حوزه های امنیتی و سیاسی هموار سازند.
سفر رییس جمهوری کشورمان به ایتالیا و فرانسه را نیز می توان در همین چارچوب ارزیابی کرد. این 2 کشور اروپایی هم از نظر اقتصادی و هم از جهت سیاسی از اعضای صاحب نفوذ در اتحادیه اروپا هستند و در زمره چند قدرت تصمیم گیر آن به شمار می آیند. این امیدواری وجود دارد که سفر رییس جمهوری کشورمان به کشورهای اروپایی که پس از سال ها صورت می گیرد موجب منطقی و متعادل شدن رویکرد اروپا نسبت به ایران و عادی سازی روابط تهران و پایتخت های اروپایی شود.
اروپا نیز نسبت به جایگاه منطقه ای ایران در حوزه های سیاسی و اقتصادی به خوبی آگاه است. در دوره ای که خاورمیانه جولانگاه فعالیت خشن ترین گروه های تروریستی شده است و حتی دامنه دهشت افکنی این گروه ها به قلب اروپا یعنی پاریس و دیگر شهرهای های اروپایی کشیده شده، تنها کشور خاورمیانه ای که امنیت و ثبات در آن وجود دارد ایران است. اتحادیه اروپا دریافته است که با پذیرش نقش، جایگاه و قدرت ایران در منطقه می تواند گام های مثبت و سازنده ای را برای مقابله با خشونت و افراطی گری بردارد؛ پدیده هایی که سبب بحران های امنیتی و چالش هایی چون سرازیر شدن مهاجران به اروپا شده است. نمود بارز این دگرگونی مثبت در رویکردهای سیاسی اروپا را می توان در دعوت رسمی از ایران برای حضور در مجموعه نشست های صلح سوریه و تندتر شدن انتقادها به خط مشی برخی کشورهای عربی همچون عربستان سعودی در حمایت از تروریست ها دید. کشورهای اروپایی اکنون امید دارند که بتوانند با همکاری بین المللی با قدرتی منطقه ای چون ایران، امنیت را در سوریه، خاورمیانه و در ادامه در قلمرو اروپا ایجاد کنند.
از سوی دیگر، اروپا ساختار اقتصادی ایران را تشنه همکاری و دریافت فناوری های نوین می داند و در تلاش است در دوره رکود اقتصادی، از همکاری های این حوزه به عنوان بنیان روابط آینده خود با ایران بهره جوید. ایران علاوه بر بازار 80 میلیونی در داخل، می تواند عرصه تولید مشترک و دروازه ورود کالای اروپایی به کشورهای همجوار باشد. در این ارتباط، یکی از مهمترین موضوع های مورد علاقه اروپا مباحث انرژی است. اروپا به شدت به دنبال ایجاد منابع و مسیرهای متنوع برای تامین انرژی خود است تا اتکای خود به نفت و گاز روسیه را کم کند. به همین دلیل ایجاد مسیرهای امن و به صرفه انتقال انرژی به ویژه گاز از ایران به اروپا می تواند به طور جدی دستورکار اروپایی ها قرار دارد. هنوز زمان زیادی از اجرای برجام نگذشته است که اروپایی ها تجارت نفت با ایران را از سر گرفتند و بزرگترین پالایشگاه یونان نخستین قرارداد نفتی را پس از برچیده شدن تحریم ها با ایران منعقد کرد. همچنین حوزه هایی نظیر خودروسازی، حمل و نقل هوایی و گردشگری نیز برای هر 2طرف دارای اهمیت است.
در فرجام سخن باید گفت ایران و دولت های اروپایی به رغم بسیاری از اختلافات اکنون به این نتیجه رسیده اند که به سوی کسب منافع مشترک گام بردارند و با بازتعریف روابطی نو در شرایط تازه، تعامل و همکاری را بر مناسبات تهران با کشورهایی اروپایی و نیز مجموعه اتحادیه اروپا حاکم سازند.سفر «حسن روحانی» رییس جمهوری به فرانسه و ایتالیا به عنوان قدرت های برتر اروپا را می توان رویدادی مهم در عرصه مناسبات ایران و اتحادیه اروپا و آغازگر فصل نوینی از روابط 2 طرف به شمار آورد. رییس جمهوری پیش از این قرار بود اواخر آبان ماه به این 2 کشور و نیز واتیکان سفر کند که به علت رخدادهای تروریستی پاریس این سفر به تعویق افتاد.
هرچند نمی توان وجود اختلاف های بزرگ و کوچک میان ایران و اروپا را نادیده گرفت یا آن ها را کم ارزش شمرد اما دیدارهای مقام های ارشد ایران و اروپا نشان از آن دارد که حرکت 2طرف به سمت حل و فصل اختلافات و کاستن از تنش ها در حال پیشرفت است.
طی سال های گذشته اتحادیه اروپا مهمترین شریک تجاری ایران بوده و به تدریج در عرصه های جهانی نیز بر توان و جایگاه این اتحادیه افزوده شده است. با این حال، از چند سال پیش با اوج گیری اختلافات هسته ای و تشدید تحریم ها، روابط اروپایی ها با ایران رو به افول نهاد و این روند نزولی روابط تجاری و اقتصادی تا انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1392 ادامه یافت. با انتخاب روحانی و حاکم شدن نگاه اعتدالی و تعاملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی به ویژه همگام با فرایند حل و فصل اختلافات هسته ای، نگاه ها جهانیان به ویژه اروپایی ها به روابط با ایران به تدریج تغییر و روندها به سوی عادی شدن حرکت کرد. گرچه هنوز تا بازگشت سطح روابط ایران و اروپا به وضعیت یک دهه قبل فاصله زیادی وجود دارد اما روند بهبود زخم های گذشته بر پیکر این روابط آغاز شده است. پس از توافق تاریخی وین در تیرماه سال جاری و به ویژه اکنون با اجرایی شدن برجام نشانه های روشنی از افزایش سطح همکاری ها در حوزه های مختلف اقتصادی و سیاسی به چشم می خورد.
کشورهای اروپایی که برخی از آن ها عضو گروه 1+5 بودند، گذشته از نقشی که در فرایند گفت وگوها با ایران داشتند، پس از دستیابی به توافق هسته ای امواج مثبت قوی تری را برای ایران مخابره کردند؛ امواجی که به مثابه پیام هایی روشن و صریح بود و حکایت از تمایل به بهبود روابط در زمینه های گوناگون داشت. مقام های ارشد کشورهای مطرح اروپایی با فاصله زمانی اندکی پس از توافق هسته ای به همراه هیات های تجاری بزرگ به ایران آمدند. آلمان سردمدار گشایش روابط با ایران بود و در ابتدا قائم مقام صدراعظم و سپس وزیر امورخارجه خود را عازم تهران کرد. سپس مقام های اقتصادی- تجاری چند ایالت این کشور نیز با هیات های بزرگی به کشورمان آمدند. فرانسه و انگلیس نیز وزیران امورخارجه خود را در راس هیات های سیاسی- اقتصادی به تهران فرستادند. ایتالیا به عنوان قدرت چهارم اروپا نیز هیات بزرگ اقتصادی را به همراه 2 تن از وزیران دولت این کشور به تهران گسیل داشت. علاوه بر این، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رییس پارلمان اروپا نیز طی ماه های اخیر به تهران سفر کردند.
وزیران و مقام های عالی رتبه سیاسی و اقتصادی دیگر کشورهای اروپایی همچون اتریش، بلژیک، لهستان، صربستان، چک، اسپانیا، سوییس و ... نیز نسبت به آینده روابط با ایران بی تفاوت نبودند و به طور عمده با همراهی بازرگانان و صاحبان صنایع خود به ایران آمدند.
این سفرها در کنار اظهار نظرهای مقام های ایران و اروپا نشان می دهد هر 2 طرف از سطح روابط کنونی راضی نیستند و خواهان گسترش آن هستند. بر پایه گزارش اتاق بازرگانی و صنایع تهران تا پیش از گسترش تحریم های هسته ای علیه ایران حجم مبادلات 2 طرف به بیشتر از 25 میلیارد یورو می رسید اما این آمار در سال 2013 به حدود 6 میلیارد یورو کاهش یافت. با آغاز به کار دولت یازدهم، تحول در نگاه های 2 طرف به روابط دوجانبه زمینه ساز روند رو به رشد مناسبات اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا شد و در سال 2014 میزان مبادله های 2 طرف با رشدی 14 درصدی به هشت میلیارد یورو نزدیک شد. 
«یورواستات» پایگاه آماری اتحادیه اروپا، چندی پیش با بیان آمار تجاری این اتحادیه در چهار ماه نخست سال 2015، اعلام کرد که تجارت ایران و اروپا نسبت به دوره مشابه سال قبل 9 درصد رشد داشته و به بیشتر از 2 میلیارد و 400 میلیون یورو رسیده است.
روند کنونی روابط ایران و اتحادیه اروپا حاکی از آن است که هر 2طرف نسبت به جایگاه و توانایی های یکدیگر آگاهی کامل دارند. کشورهای اروپایی که نقش پررنگی را در گفت وگوهای هسته ای با ایران داشتند بر نقش مهم منطقه ای و جهانی ایران تاکید می کنند. اقدام های مثبت ایران در گفت وگوهای صلح سوریه نیز از جمله مسایلی بود که طرف های اروپایی را نسبت به آینده تعامل سیاسی و دیپلماتیک با ایران امیدوارتر کرد. به نظر می آید در این فرایند ایران و اتحادیه اروپا تلاش می کنند به تدریج با استفاده از فضای به وجود آمده و توانایی های مقابل، ابتدا به سمت همکاری های اقتصادی پیش روند و سپس راه را برای حل و فصل دیگر اختلاف ها و کاستن از تنش ها به ویژه در حوزه های امنیتی و سیاسی هموار سازند.
سفر رییس جمهوری کشورمان به ایتالیا و فرانسه را نیز می توان در همین چارچوب ارزیابی کرد. این 2 کشور اروپایی هم از نظر اقتصادی و هم از جهت سیاسی از اعضای صاحب نفوذ در اتحادیه اروپا هستند و در زمره چند قدرت تصمیم گیر آن به شمار می آیند. این امیدواری وجود دارد که سفر رییس جمهوری کشورمان به کشورهای اروپایی که پس از سال ها صورت می گیرد موجب منطقی و متعادل شدن رویکرد اروپا نسبت به ایران و عادی سازی روابط تهران و پایتخت های اروپایی شود.
اروپا نیز نسبت به جایگاه منطقه ای ایران در حوزه های سیاسی و اقتصادی به خوبی آگاه است. در دوره ای که خاورمیانه جولانگاه فعالیت خشن ترین گروه های تروریستی شده است و حتی دامنه دهشت افکنی این گروه ها به قلب اروپا یعنی پاریس و دیگر شهرهای های اروپایی کشیده شده، تنها کشور خاورمیانه ای که امنیت و ثبات در آن وجود دارد ایران است. اتحادیه اروپا دریافته است که با پذیرش نقش، جایگاه و قدرت ایران در منطقه می تواند گام های مثبت و سازنده ای را برای مقابله با خشونت و افراطی گری بردارد؛ پدیده هایی که سبب بحران های امنیتی و چالش هایی چون سرازیر شدن مهاجران به اروپا شده است. نمود بارز این دگرگونی مثبت در رویکردهای سیاسی اروپا را می توان در دعوت رسمی از ایران برای حضور در مجموعه نشست های صلح سوریه و تندتر شدن انتقادها به خط مشی برخی کشورهای عربی همچون عربستان سعودی در حمایت از تروریست ها دید. کشورهای اروپایی اکنون امید دارند که بتوانند با همکاری بین المللی با قدرتی منطقه ای چون ایران، امنیت را در سوریه، خاورمیانه و در ادامه در قلمرو اروپا ایجاد کنند.
از سوی دیگر، اروپا ساختار اقتصادی ایران را تشنه همکاری و دریافت فناوری های نوین می داند و در تلاش است در دوره رکود اقتصادی، از همکاری های این حوزه به عنوان بنیان روابط آینده خود با ایران بهره جوید. ایران علاوه بر بازار 80 میلیونی در داخل، می تواند عرصه تولید مشترک و دروازه ورود کالای اروپایی به کشورهای همجوار باشد. در این ارتباط، یکی از مهمترین موضوع های مورد علاقه اروپا مباحث انرژی است. اروپا به شدت به دنبال ایجاد منابع و مسیرهای متنوع برای تامین انرژی خود است تا اتکای خود به نفت و گاز روسیه را کم کند. به همین دلیل ایجاد مسیرهای امن و به صرفه انتقال انرژی به ویژه گاز از ایران به اروپا می تواند به طور جدی دستورکار اروپایی ها قرار دارد. هنوز زمان زیادی از اجرای برجام نگذشته است که اروپایی ها تجارت نفت با ایران را از سر گرفتند و بزرگترین پالایشگاه یونان نخستین قرارداد نفتی را پس از برچیده شدن تحریم ها با ایران منعقد کرد. همچنین حوزه هایی نظیر خودروسازی، حمل و نقل هوایی و گردشگری نیز برای هر 2طرف دارای اهمیت است.
در فرجام سخن باید گفت ایران و دولت های اروپایی به رغم بسیاری از اختلافات اکنون به این نتیجه رسیده اند که به سوی کسب منافع مشترک گام بردارند و با بازتعریف روابطی نو در شرایط تازه، تعامل و همکاری را بر مناسبات تهران با کشورهایی اروپایی و نیز مجموعه اتحادیه اروپا حاکم سازند.