مراسم رونمایی از مجموعه کتاب های «حقوق و زندگی» نوشته «محسن اسماعیلی» عضو حقوقدان شورای نگهبان، عصر روز دوشنبه دوازدهم بهمن ماه 1394 خورشیدی در مرکز همایش های کتابخانه ملی ایران در تهران برگزار شد و در آن شخصیت هایی از طیف های گوناگون فکری و سیاسی گردهم آمدند.
در این آیین چهره هایی مانند آیت الله «مصطفی محقق داماد»، «سیدرضا صالحی امیری»، «محمد نهاوندیان»، «محمود دعایی»، «احمد توکلی»، «سیدمهدی طباطبایی»، «محمدباقر قالیباف»، «سیدحسن هاشمی» و «علی لاریجانی» حضور داشتند.
حضور شخصیت های فرهیخته در این مراسم با دیدگاه ها و نگرش های متفاوت و حتی متعارض نشانگر آن است که گستره فرهنگ از عمق بیشتر و مولفه های همگراینده بیشتری نسبت به عرصه های سیاسی برخوردار است. به بهانه این مراسم و فضایی حاکم بر آن، لازم است نکته هایی را بیان کنیم:
1- ایران به علت داشتن تنوع قومی، زبانی و حتی شرایط اقلیمی گوناگون در هر منطقه سرزمینی ویژه است اما به رغم وجود این تنوع، مولفه های همگون و ناهمگون فرهنگی توانسته اند هویت و یکپارچگی خود را به شکل اندام وار در برابر تاخت و تاز بیگانگان حفظ کنند. این مساله نشانگر آن است که هویت مذهبی و فرهنگی ایران خود را در گستره تاریخ نه تنها حفظ بلکه به شکلی پویا بازآفرینی کرده است. در واقع فرهنگ ما، فرهنگی متنوع و در عین تفاوت، دارای وحدت است.
بسیاری معتقدند انقلاب اسلامی ایران انقلابی فرهنگی بود که سیاست در آن نیز باید سیاستی فرهنگی باشد. از همین رو به نظر می رسد دایره فرهنگ گستره و اثرگذاری بیشتری بر دیگر حوزه ها، به ویژه عرصه سیاسی دارد.
حضور جمعی از بزرگان و فرهیختگان در یک مراسم فرهنگی با وجود تفاوت های سیاسی، حاکی از آن است که سیاست را می توان در قالب فرهنگ تعریف کرد چراکه خیمه فرهنگ بزرگتر از چتر سیاست است. بی شک توجه به گستره ی امر فرهنگی مساله ای حیاتی و مهم برای جذب بیشینه و تقویت زمینه های مشروعیت نظام است.
2- یکی از نکته های قابل توجه در فضای برگزاری این مراسم، حضور همزمان چهره هایی از طیف های مختلف سیاسی در یک محیط فرهنگی و همدلی شکل گرفته در آن بود. در واقع فضای شکل گرفته به نوعی تداعی کننده ایده ی «برجام داخلی» است. به عبارت دیگر با رواداری و پذیرش نگرش های متفاوت سیاسی در دایره فرهنگی می توان آیین گفت وگو را نه تنها سامان داد بلکه دامنه اش را نیز گستراند.
می توان از بازتولید برجام به عنوان نتیجه مذاکرات سخت و پیچیده هسته ای با قدرت های جهانی در عرصه سیاست خارجی، به عنوان الگویی در عرصه سیاست داخلی به صورت بهینه استفاده کرد. به عبارتی دقیق تر در سیاست خارجی تنها گفت وگوهای سازنده و خستگی ناپذیر توانست کلید حل اختلافی پرعمق و گسترده باشد؛ اختلافی که بیش از یک دهه بر روابط ایران و جهان سایه افکنده بود. الهام گیری از این عنصر ارزشمند و بهره گیری از آن در فضای داخلی و میان طیف های گوناگون سیاسی خواهد توانست اختلاف ها را تا حدی حل و فصل کند. در واقع فرهنگ مذاکره و مفاهمه که تلاشی آشتی جویانه در حل کردن مسایل مختلف است، آزمایش خود را با موفقیت پس داده است.
رسیدن به موفقیت در برجام داخلی نیز نیازمند آن است که همان وحدت رویه فرهنگی در عرصه سیاسی نیز بازنشر داده شود تا بتوان با گفت وگو و مفاهمه بر منازعه چیرگی یافت.
3- با توجه به این که مشارکت یک مساله مهم و اصلی برای تحکیم پایه های جمهوریت هر نظام سیاسی است ما نیز باید سعی کنیم، زمینه های رخدادهایی همچون برجام داخلی را مانند مراسم برگزار شده در کتابخانه ی ملی به فرایندهایی رایج و موفق تبدیل کنیم. شاید حضور طیف های مختلف سیاسی در این مراسم که هر کدام یک جریان فکری و سیاسی را نمایندگی می کنند در مدل بزرگتر به عنوان آیین مشارکت قابل معنا باشد. به عبارتی دقیق تر این فضا نشانگر آن است که حضور طیف های مختلف سیاسی و فکری در کنار هم نشانگر اولویت مندی و لزوم چندصدایی و پذیرش یکدیگر است.
همچنین می توان از فضای این مراسم، گریزی به یکی از مهمترین و اصلی ترین ویژگی ها و رخدادهای هر نظام مردمسالار، یعنی انتخابات داشته باشیم. در واقع حضور شخصیت هایی از طیف های مختلف سیاسی در یک مراسم همانند الگویی است که عناصری همچون مشارکت همگانی، کثرت گرایی و احترام به سلیقه های متفاوت را در قالبی چون انتخابات یادآور می شود.
از فضای این مراسم می توان درس گرفت که پیگیری اهداف کلان کشور و رقابت سیاسی با پذیرش و مدارا نسبت به یکدیگر، به برگزاری انتخاباتی پر شور با نرخ بالای مشارکت منجر می شود چرا که انتخاباتی با دایره گسترده ای از رقابت، فضایی مبتنی بر پویایی و حس همبستگی ملی را به همراه می آورد.