نور یكی از نیازهای حیاتی در زندگی روزمره ماست از این رو هنگام طراحی دكوراسیون یك خانه یا حتی پیشتر در هنگام ساخت آن، باید مورد توجه خاص معمار و سپس دكوراتور هر خانه قرار گیرد. از آنجا كه بسیاری از ما شانس دخالت در نقشه اولیه ساختمان و ساختن خانه ای با ویژگی های مورد نظر خود را نداریم پس در مرحله طراحی داخلی و دكوراسیون اتاق می توانیم به این امر بپردازیم و كاستی های احتمالی موجود در میزان نورگیری اتاق را جبران كنیم.
نورپردازی در هر اتاق باید متناسب با ویژگی های معماری آن و نحوه قرارگیری اتاق باشد و ضمن تأمین نور مورد نیاز باید با سبك دكوراسیون اتاق نیز هماهنگ باشد. یك نورپردازی خوب بیش از هر چیز به میزان نورگیری اتاق در روز مرتبط است تا دست كم نور مورد نیاز در طول روز را با تركیبی از نور طبیعی و در صورت نیاز مصنوعی تأمین كند.
هر یك از اتاق های یك خانه از طریق پنجره میزانی از نور طبیعی را دریافت می كنند، اما این امر به آن معنا نیست كه از نور كافی در طول روز برخوردارند. با توجه به كاربردهای مورد نظر یك اتاق و همچنین مقدار نور طبیعی كه به اتاق راه می یابد ممكن است كیفیت و كمیت این نور كافی نباشد. این كیفیت و كمیت به نحوه قرارگیری یك خانه و سپس هر یك از اتاق ها، اندازه و فرم اتاق، ابعاد آن و تعداد پنجره ها و آنچه در برابر پنجره قرار دارد، بستگی دارند.
نحوه قرارگیری اتاق به معنای جهتی است كه پنجره های اتاق رو به آن دارند. به طور كلی در نیمكره شمالی نوری كه از پنجره های شمالی به داخل یك اتاق می تابد سفیدتر و كم حرارت تر و همچنین یكنواخت تر از نوری است كه از پنجره های جنوبی به درون می تابد. نور شمالی تأثیر كمتری بر روی رنگ ها می گذارد و در حضور این نور رنگ ها واقعی تر دیده می شوند. اما نور جنوبی كه زرد رنگ تر است رنگ ها را گرم تر از آنچه هستند نشان می دهد و كنتراست های شدیدی از نور و سایه در یك اتاق پدید می آورد. این ویژگی ها در نیمكره جنوبی برعكس خواهند بود.
همچنین اندازه و فرم یك اتاق نیز میزان نورگیری طبیعی آن را تحت تأثیر قرار می دهد. چنان كه به راحتی می توان مجسم كرد یك اتاق كوچك به نور كمتری نسبت به یك اتاق بزرگ نیاز دارد. فرم اتاق و تعداد و اندازه پنجره ها نیز در این امر تأثیرگذار هستند.
مثلاً اگر در یك اتاق مستطیل شكل، پنجره ها در عرض اتاق قرار گرفته باشند اتاق از نور كمتری نسبت به اتاقی كه پنجره هایش در طول آن قرار دارند بهره مند خواهد بود و به همین ترتیب اگر بیرون از پنجره ها مانعی برای عبور نور نباشد میزان نور دریافتی با زمانی كه ساختمان دیگری و یا یك درخت در برابر پنجره قرار دارد متفاوت خواهد بود.
میزان نور طبیعی یك اتاق را در واقع می توان نقطه آغاز طراحی یك نورپردازی مناسب برای آن دانست. هنگام طراحی یك نورپردازی در فضای اتاقی مشخص ابتدا كاربردهای اتاق را در نظر بگیرید. اگر اتاق فضای نسبتاً بزرگی دارد و احتمال می رود برای مصارف گوناگون از قبیل خواندن و مطالعه، استراحت و تماشای تلویزیون مورد استفاده قرار گیرد باید نورپردازی به نحوی باشد كه برای هر یك از این فعالیت ها میزان نور مناسب در اتاق تأمین شود و همچنین در هر اتاق ویژگی های دكوراتیو را نیز می توان با استفاده از نورپردازی پر رنگ تر و دیدنی تر ساخت. ضمن آن كه هر سبك دكوراسیونی نیز نوع خاصی از نورپردازی را می طلبد.
رنگ دیوارها در یك اتاق نیز می توانند تأثیر چشمگیری بر روی نورفضا ایجاد كنند. دیوارهایی كه رنگ روشن دارند با انعكاس نور از سطحشان فضا را روشن تر نشان می دهند حال آن كه دیوارهای تیره نور را جذب می کنند و فضا را كم نورتر نشان می دهند.
سقف های سفید مانند یك صفحه بزرگ منعكس كننده نور عمل می كنند و نور طبیعی یا مصنوعی موجود را از خود انعكاس می دهند و به فضای اتاق می تابانند. رنگ های نیمه گرم چرخه رنگ (مانند زردها و انواع كرم) می توانند سردی نور شمالی را بگیرند و به عكس رنگ های سرد (مانند آبی ها و سبزها) از تندی آفتاب جنوبی می كاهند. همچنین جنس و رنگ پرده ها بر روی نوری كه از آنها عبور می كند تأثیر می گذارند و با فیلتر كردن نور به نوبه خود بر روی سایر اجزا و اشیا اتاق نیز تأثیر می گذارند.
به طور كلی هر اتاق به سه نوع نورپردازی نیازمند است:
نورپردازی عمومی یا نور پس زمینه، نورپردازی كانونی، و نورپردازی دكوراتیو.
نورپردازی عمومی یا پس زمینه
در واقع مبنای طراحی نورپردازی یك اتاق است. از این نورپردازی برای جبران كمبود نور طبیعی چه در طول روز و چه در شب استفاده می شود. این نور كلی اغلب از طریق چراغ های سقفی تـأمین می شود. اما ممكن است از تركیبی از منابع مختلف نوری در نقاط گوناگون یك اتاق نیز تأمین شده باشد مانند آباژورهای پایه بلند روی زمین یا آباژورهای رومیزی و چراغ های دیواری. نور حاصل از نورپردازی عمومی ممكن است درخشان و مستقیم و یا مات و غیرمستقیم باشد. اما آنچه مهم است این كه این نور نباید سایه دار باشد و باید به نحوی تأمین شود كه در هیچ بخشی از اتاق سایه نیفتد.
نورپردازی كانونی،
نوری در جهت خاص تولید می كند و نقطه خاصی از اتاق را روشن می سازد. مثلاً با استفاده از یك نورپردازی كانونی می توان مبلی را كه محل مطالعه در اتاق است روشن تر كرد و یا به بخشی از آشپزخانه كه محل آماده سازی مواد غذایی است نور بیشتری بخشید. این نوع نورپردازی در اطراف محل روشن شده سایه ایجاد می كند. اغلب نور مورد نیاز برای این نوع نورپردازی از چراغ هایی كه بر روی بازوهای متحرك نصب شده اند تأمین می شود؛این نور مكملی برای نور عمومی در یك فضا است.
نورپردازی دكوراتیو
به هر نوع نوری كه یك شی یا ناحیه از اتاق را به جهات زیباسازی و به لحاظ دكوراتیو، و نه از جنبه كاربردی روشن كرده باشد اطلاق می شود. این نوع نورپردازی برای جلب توجه بیننده به ویژگی های دكوری در یك اتاق و اشیاء هنری موجود در آن مورد استفاده قرار می گیرد، مانند به نمایش گذاشتن اشیای زینتی چیده شده در یك بوفه و یا یك تابلوی خاص نصب شده به دیوار و یا ویژگی های معماری یك اتاق؛ نوری كه برای این منظور به كار می گیریم باید حداقل سه برابر نور عمومی اتاق باشد. نور حاصل از چراغ هالوژن به خصوص اگر بر روی بازوهای متحرك نصب شده باشند برای این منظور مناسب است. برای یك نورپردازی كامل در یك اتاق باید هر سه نوع نور پردازی را در آن داشته باشیم.
با استفاده از نورپردازی صحیح حتی می توان با ایجاد حقه های بصری بر روی ابعاد یك اتاق و یا ویژگی های معماری خاص آن نیز تأثیر گذاشت.
در این جا به برخی از این تأثیرات اشاره می كنیم:
- برای بلندتر جلوه دادن سقف یك اتاق از چراغ های دیواری كه نور را به سقف می تابانند و یا چراغ های پایه بلند كه روی زمین قرار می گیرند و نور را به بالا و بر روی سقف می تابانند استفاده كنید.
- برای كوتاه جلوه دادن سقف های بلند و ایجاد فضایی صمیمی تر در یك اتاق از چراغ های دیواری كه نور را به پایین می تابانند و آباژورهایی كه كلاهشان نور را به سمت پایین هدایت می كند و یا چراغ های سقفی كه نور را فقط به طرف پایین می تابانند استفاده كنید و از تابیدن نور به سقف خودداری كنید.
- برای عریض تر جلوه دادن یك فضای باریك و بلند با تاباندن نور درخشان تری بر روی یكی از دیوارهای عرضی اتاق و جلب توجه بیننده به آن دیوار با نصب یك شی یا تابلوی هنری جذاب بر روی آن و روشن كردن دیوارهای دیگر با نوری نسبتاً مات و یكنواخت، توجه را از باریكی اتاق منحرف كنید.
- برای صمیمی و گرم تر به نظر رسیدن یك فضا از آباژورهای رومیزی متعدد به جای چراغ های سقفی استفاده كنید و كلاهك آباژورها را از رنگ های گرم انتخاب كنید تا نوری گرم به فضا بپاشند.
