شهر، ترافیک سنگین، خیابان های کوچک، کوچه های بزرگ، آپارتمان های چند طبقه و پر سر و صدا، خانه و محیطی نه چندان بزرگ، اتاق های کوچک، چیدمان های متنوع و شلوغ مبلمان، کتابخانه، میزها و گلدان ها و صدها شیء مربوط و نامربوط دیگر؛ اینها خلاصه ای از یک زندگی شهرنشینی در دنیای به اصطلاح مدرن امروز است! محیط های امروز بشری (از مسکونی گرفته تا اداری) از انواع گرایشات (از کلاسیک تا پست مدرن) تحت تصرف ناموزون اشیایی است که هر ذهنی را آماده به چالش کشیدن، دغدغه و آشفتگی می کند. این امر به سادگی رخ می دهد، شما در یک اتاق یا سالن پذیرایی، اشیاء مختلف با موضوعات متنوعی را در جلوی دید خود مشاهده می کنید و از آنجا که ذهن بشر پردازشگر نمادها و معناهاست و در رویدادهای محیطی و مناظری که در کنار آنها قرار دارد، بگذرد؛ لاجرم تأمل و تفکر و درنگی شاید کوتاه و یا حتی ناخرسندی از نازیبایی اشیاء، شما را بسوی خود دعوت کرده و حتی دگرگون می سازد. این امر طبیعی است که معنا دار نبودن بعضی از اشیاء و حتی چیدمان ناموزون دکوراسیون برای هر انسانی غیرقابل هضم باشد و آشفتگی و تشویش ذهنی مخاطب ناگزیر است.
محرک های متعدد بصری در محیط اداری یا خانه، سررشته تمرکز را از انسان گرفته و محیط خانه که باید اساس آرامش را فراهم سازد، از این امر باز می ماند و انسان می ماند و دغدغه های حل نشده خویش.
در این مبحث قصد داریم به سطح کمی و کیفی دکوراسیون داخلی و چیدمان آن و تأثیر آن بر ذهن بپردازیم. همان طور که بارها ذکر شده است محیط منزل باید سرآغاز آرامش فکری و جسمی فرد برای مواجهه با یک زندگی پر از تشویش و پر مشغله باشد، از طرف دیگر، جای شک نیست که در جوامع شهری بزرگ، زندگی انسان دچار معضلاتی چون ترافیک، فشردگی حجم کار و هزاران مشکل دیگر است. بدین ترتیب برای کم کردن بار استرس ها و آشفتگی ها و تغییر جهت مسیر ذهن از ناملایمتی ها به سمت آرامش و آینده های روشن باید بهترین اعمال را برنامه ریزی نمود. دراینجا ده ها مؤلفه می توانند در اجرای این امر یاری رسان باشند. اما ما از زاویه معماری و دکوراسیون داخلی به آن می پردازیم.
امروزه محیط های مسکونی و حتی اداری تحت تصرف عدوانی اشیاء قرار دارد و این جای شگفتی ندارد. اگر شما به اطراف خود بنگیرید، ملاحظه خواهید کرد قسمت اعظمی از محیط اطرافتان را اشیاء (از کمد لباس و کتابخانه گرفته تا انواع تابلوهای متنوع) تصرف کرده اند. این محرک های متعدد بصری با پردازش های ذهنی و آشفتگی وعدم تمرکز قرین است. برای ثابت شدن این موضوع، تحقیقات فراوانی صورت گرفته و تقریباً قسمت اعظم آنها به این امر تأکید داشته اند که کم بودن محرک های بصری در یک محیط اداری یا مسکونی، به بالا بودن توان فکری و تمرکز و حتی آرامش ذهنی کمک خواهند کرد.
در اینجا با سادگی دکوراسیون، هماهنگی و کمیت و کیفیت حضور اشیاء و نحوه چیدمان سروکار داریم. سادگی در شکل و اجرای یک دکوراسیون خاص (همچون اشکال واحد و یک شکل) رابطه هنری را تنزل نداده، بلکه برعکس، بدان نظم و ساختار واحد می بخشد. اگر طبیعت قاطع و سلسله مراتبی اشکال واحد به صورت پیوسته ای عمل می کند، این بدان مفهوم نیست که معانی و تناسب، تنوع و غیره حذف می شوند؛ اتفاقاً برعکس، این روابط هم به طور مستقل و هم در همبستگی با یکدیگر در کلیت یک اثر هنری حضور دارند؛ و پیامد آن یک آرامش روانی به دور از هر گونه تشویش است.
محیط منزل باید سرآغاز آرامش فکری و جسمی فرد برای مواجهه با یک زندگی پر از تشویش و پر مشغله باشد
در مورد چیدمان اشیاء و کمیت و کیفیت حضور آنها نظرات و نقدهای فراوانی موجود است، اما نکته ای که باید در نظر داشت این است که حضور اشیاء باید با «معنا» همراه باشند. در صورتی که اشیایی که اطراف ما را احاطه کرده است به معانی وجودی متوجه باشند و ما را متصل به مسائل هستی شناسی، فرهنگ های ناب ملل مختلف کنند، اندیشیدن می تواند یگانه مشغله ذهن بشر باشد. جدا از معانی وجودی، مسائل زیبایی شناختی نیز وجود دارد. انسان خواهان زیبایی است؛ و این زیبایی بر دو گونه است: زیبایی صوری ، و زیبایی درونی و عمقی. زیبای صوری ملال آور است و بعد از تکرار دیدن آن، ذهن از آن خسته می شود. اما زیبایی درونی جاویدان است و انسان را به معانی وجودی خواهد رساند و ویژگی یک انسان خودشکوفا جستجوی معانی وجودی و زیبایی های جاویدان است. بدین ترتیب حضور هماهنگ یک یا چند شیء، عنصر لازم برای پیوندهای هستی شناسانه باشد. این شی می تواند یک تابلوی نقاشی از اجتماع آدم ها باشد تا یک مجسمه برنزی از یک شخصیت تاریخی.
مسأله بعدی کمیت حضور اشیاء است و همان طور که ذکر شد این کمیت می تواند کلید رسیدن به یک آرامش باشد. اولین نکته برای این امر، توجه به مقیاس اتاق یا سالنی است که باید آن را از حضور اشیاء تزیین کرد. محققان به هیچ وجه خالی ماندن فضاهای اتاق و محیط را توصیه نمی کنند، زیرا خستگی پذیری شدیدی را به همراه خواهد داشت. به هیچ وجه نمی توان یک توصیه کلی در مورد نوع شیء مورد استفاده در محیط را تجویز کرد، زیرا نگرش ها و سلایق آدمی متفاوتند و باید در نظر داشت، هر کس دنیا را به واسطه عینکی که از احساسات، تفکر و تجربه ها تشکیل شده، می بیند. مسأله بعدی نوع محیطی است که قصد داریم آن را با هماهنگی زیبایی تزیین کنیم. بدین ترتیب در طراحی دکوراسیون اتاق خواب، سالن پذیرایی، اتاق کودک و سایر محیط های مسکونی یا اداری، این نکته را باید در نظر گرفت که در انتخاب اشیا، محیط را نیز در نظر داشت.
در طراحی دکوراسیون نباید اجازه داد اشیاء تصرف عدوانی خود را بر ما چیره کنند. این انسان است که حاکم اشیاء موجود در محیط اطراف خویش است و نه اشیاء. این منطقی نیست که در یک اتاق خواب یا مطالعه انواع مختلفی از اشیاء با تنوع های عجیب و حتی نامربوط، وجود داشته باشند.
سکوت و آرامش برآمده از سادگی و حتی عرضه و معرفی طبیعت پیامدهای مفیدی در زندگی پردغدغه انسان امروزی دارد. همچنین مواجه با طبیعت و واقعیات هستی شناسانه، موجب برانگیختن تفکر و تأمل می شود. بدین ترتیب یک ایده آل است که اشیاء موجود در محیط، ذهن ما را به سوی ایدئولوژی ها، فرهنگ ها، زیبایی ها و نهایتاً مسائل وجودی می کشند. همان طور که بارها ذکر شد، با تصرف عدوانی اشیاء در محیط، انسان نمی تواند این همه محرک را به نحو مطلوب هضم کند، از این رو کسانی که در انتخاب کمیت و کیفیت اشیاء و هارمونی لازم آنها دقت لازم را انجام می دهند، کمتر دچار اختلال های روانی خواهند شد.
بیان نکات فوق نمی باید این تصور را ایجاد کند که هر چه محیط زندگی ساده تر بوده و محرک های آن کمتر باشد، مطلوب تر است. بلکه باید اذعان داشت که افزایش محرک های محیطی و توجه به هارمونی و زیبایی های عمقی آن موجب گسترش شخصیت و شاکله آدمی شده و موجبات رشد روزافزون او را بیشتر فراهم می کند. البته باز هم متذکر می شویم که حضور اشیاء باید در حد هضم و سازمان دهی باشد.
