سفر هفته پیش «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا، به مصر و قطر نشان داد خاورمیانه همچنان یکی از کانون های سفرهای دیپلماتیک به شمار می آید که نشان از اهمیت جایگاه ژئوپلتیک این منطقه در معادلات قدرت جهانی از یک سو و وجود بحران های متعدد در این منطقه و لزوم مدیریت این بحران ها از سوی دیگر دارد. نیازی به گفتن نیست که منطقه خاورمیانه از سال های پس از پایان جنگ جهانی اول همواره درگیر تنش و جنگ های درون منطقه یی متعددی بوده است. این تنش ها به ویژه در سال های پس از وقوع خیزش های عربی به صورت عمودی و افقی در سطوح موضوعی و گستره یی بسیار گسترده یی گسترش یافته است. در چند سالی که از وقوع خیزش های عربی می گذرد برخی کشورها دچار خلا حاکمیتی و سیاسی شده اند و برخی دیگر با سوء استفاده از این فضاهای خلا، به بی ثباتی ها دامن زده اند. در این میان، افکار افراطی و گروه های تروریستی تندرو رشد بی سابقه یی پیدا کرده است؛ به گونه یی که می توان گفت اکنون خاورمیانه به آزمایشگاه رشد و تکثیر تروریسم و افراط گرایی تبدیل شده است. جنگ در یمن و سوریه، بی ثباتی ها در عراق، لبنان، لیبی و حتی مصر، و فشارهای سیاسی بر مخالفان در بحرین نمودی از پیامدهای رقابت های منفی امنیتی برخی کشورها و تشدید بحران ها در سال های پس از خیزش های عربی در خاورمیانه است. در این راستا، تاکنون هیچ طرح و راهکاری که مورد وفاق همه کشورها برای عبور از بحران های کنونی در خاورمیانه باشد ارایه نشده و اندک طرح های کارآمد نیز با مخالفت برخی کشورها به شکست انجامیده است. در میانه این فضای بحران خیز و در تب و تاب تشدید رقابت های منفی منطقه یی و گسترش خشونت های کور تروریستی، با توافق هسته یی ایران و گروه 1+5، خاورمیانه شاهد یک واقعه مهم نه تنها در تاریخ روابط بین الملل این منطقه، بلکه در تاریخ روابط بین الملل جهانی بود که به عنوان نقطه آغازی برای شروع همکاری های منطقه یی به شمار می آید. «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) عزم جمهوری اسلامی ایران را برای زدودن فضای «ایران هراسی» در منطقه و گذار به یک منطق تعاملی و همکاری جویانه در منطقه نشان داد. اما همانگونه که اهل فن و دانش سیاسی همواره بر آن تاکید داشته اند، حلقه تکمیل کننده برجام، ایجاد یک فضای همکاری جویانه منطقه یی با تکیه بر یک دیپلماسی منطقه یی تعاملی است تا از این راه همه کشورهای منطقه از مزایای چنین توافقی بهره مند شوند. سفر «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران به کویت، قطر و عراق بلافاصله پس از توافق هسته یی نمایانگر این مساله بود که دستگاه سیاست خارجی ایران به خوبی به این امر آگاه است که موفقیت این توافق در گروی تثبیت نگاه همکاری جویانه ایران در مسایل منطقه یی میان کشورهای همسایه است و نشان داد که هرگونه همکاری منطقه یی باید در چارچوب یک دیپلماسی موفق منطقه یی باشد. در ادامه این سفر، مقاله اخیر وزیر امور خارجه ایران که در برخی روزنامه های مشهور جهان عرب نیز منعکس شد و بر همکاری منطقه یی و نگاه برد-برد کشورهای منطقه به مسایل پیش رو تاکید دارد، به عنوان تکمیل کننده دیپلماسی کلاسیک بود. چنین ابتکارهایی به خوبی نشان می دهد که وزارت امور خارجه ایران به خوبی به اهمیت افکار عمومی و دیپلماسی رسانه یی آگاه است و چنین روش هایی می تواند با تاثیر مثبت بر افکار عمومی منطقه، فضای همکاری های منطقه یی را تسهیل کند. در سوی دیگر ماجرا ما شاهد سفر وزیر امور خارجه آمریکا به منطقه هستیم. این سفر که نخستین سفر جان کری به خاورمیانه پس از توافق هسته یی بود، موضوع تضمین های امنیتی پس از این توافق برای متحدان منطقه یی آمریکا و به ویژه برای کشورهای حاشیه خلیج فارس را در دستور کار داشت. نیازی به گفتن نیست که از همان آغاز گفت و گوهای هسته یی ایران و گروه 1+5، فشارهای زیادی از سوی لابی های صهیونیستی و برخی لابی های عربی با تکیه بر ابزارهای سیاسی و رسانه ای گسترده برای به شکست کشاندن این گفت و گوها وجود داشت. در این میان، آمریکا با وجودی که خواهان توافق هسته ای با ایران بود، اما هم زمان برای حفظ نفوذ منطقه یی خود خواهان تقویت پیوندهای امنیتی-دفاعی اش با متحدان خود در خاورمیانه و به ویژه در خلیج فارس بود. به همین دلیل «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، پس از بیانیه سوییس، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را به استراحتگاه «کمپ دیوید» دعوت کرد و تضمین های امنیتی تازه یی را با تکیه بر فروش سیستم های دفاعی موشکی به آن ها داد. در ادامه چنین رویکردی، سفر جان کری هر چند تلاشی است برای متقاعد کردن متحدان آمریکا برای پذیرش برجام، اما هم زمان آمریکا بر خلاف ایران -که خواهان تثبیت منطقه یی و جهانی توافق هسته یی از راه همکاری و دیپلماسی تعاملی است- تلاش دارد این امر را از راه فروش تسلیحات بیشتر به متحدانش به انجام برساند. بر همین پایه، باید سفر اخیر وزیر امور خارجه آمریکا به خاورمیانه را تلاشی در جهت تثبیت فضای دیپلماتیک و تثبیت جایگاه برجام به شمار آورد که می تواند امری مثبت و در راستای تقویت همکاری های منطقه ای به شمار آورد. اما این نکته را نیز باید در نظر داشت که تثبیت جایگاه برجام از راه ارایه تضمین های امنیتی و با تکیه بر فروش تسلیحات بیشتر تنها به گسترش فضای امنیتی و جنگ و خونریزی بیشتر در منطقه می انجامد. این مساله را باید در نظر داشت که امنیت منطقه یی نه از راه افزایش خریدهای تسلیحاتی بیشتر، بلکه از راه تقویت فضای اعتماد متقابل میان کشورها به دست می آید. در چنین چارچوبی است که می توان به ایجاد یک «مجمع گفت و گوی منطقه یی» (همانگونه که ظریف در مقاله اخیرش به آن اشاره کرده است) برای حل بحران های منطقه خارومیانه و جهان اسلام دست یافت. بنابراین می توان گفت، توافق هسته یی فضای دیپلماسی را در منطقه تقویت کرده است و این امر می تواند آغازگر مسیری باشد که کشورهای منطقه با تکیه بر اعتماد متقابل، دامن جهان اسلام را از رقابت های منفی و خشونت های گروه های تروریستی پاک کنند. اما این امر تنها با تکیه بر حسن نیت و مبتنی بر یک راهکار درون منطقه یی قابل دستیبابی است و تکیه بر تضمین های امنیتی از راه فروش بیشتر تسلیحات تنها به تشدید تنش های منطقه ای می انجامد.

بررسی عملکرد دولت یازدهم در زمینه های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... تصویری از میزان کامیابی یا ناکامی مسوولان در تحقق وعده های انتخاباتی 2 سال پیش را به دست می دهد. در این میان، برخی ناظران مهمترین نقطه ی قوت کارنامه ی دولت را عرصه ی سیاست خارجی می دانند؛ حوزه یی که با شرایط کلان تجاری، اقتصادی، امنیتی، علمی و ... کشور پیوندی آشکار و بر دیگر مسایل کشور نیز تاثیری غیرمستقیم اما مهم دارد. در ترسیم این کارنامه به طور خلاصه باید گفت سیاست خارجی کشور طی نزدیک به 2 سال اخیر از وضعیتی بحرانی خارج شده و گام در مسیری با افق های روشن گذاشته است به طوری که در شرایط کنونی، جمهوری اسلامی ایران را می توان از مهمترین کانون های دیپلماسی و مقصد مورد نظر بسیاری از واحدهای نظام بین الملل برای گسترش روابط در زمینه های گوناگون دانست. در این پیوند، بیان چند نکته می تواند تصویری گویاتر از وضعیت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی 2 سال گذشته به دست دهد: 1- حل و فصل اختلاف های هسته یی بین ایران و غرب مهمترین دستورکار سیاست خارجی ایران در سال های اخیر بوده است؛ اختلافاتی که به مدت یک دهه روز به روز متراکم تر شد و به شکل کلافی سردرگم، روابط خارجی ایران را به فضایی مبهم و غیرعقلایی کشاند. پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، شفاف سازی در مورد فعالیت های صلح آمیز هسته یی جایگزین موضع گیری های حساسیت برانگیز شد و به همین شکل منطقی همه فهم و منطبق بر قواعد بین المللی جای ادبیات چالش پراکن قبلی را گرفت. طی 2 سال گذشته رفتار هوشمندانه ی ایران در جریان گفت وگوهای هسته یی، در عمل به خلع سلاح جبهه ی ضدایرانی و در نهایت سرفرودآوردن قدرت های جهانی در برابر حقوق مسلم ایران انجامید. به این ترتیب، پس از رایزنی های فشرده ی نمایندگان ایران و 6 قدرت جهانی در چارچوب گروه 1+5، دیوارهای متزلزل ساختار ظالمانه ی تحریم ها رو به فروپاشی نهاد تا پس از 12 سال از شروع یک «بحران غیرضروری» فضایی تازه در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران پدیدار شود. 2- بازگشت دیپلماسی به جایگاه کانونی آن در دستگاه سیاست خارجی کشور دیگر رویداد برجسته ی 2 سال گذشته بود؛ دستگاهی که به جای کارکردهایی چون رصد فرصت ها و چالش های پیش روی کشور و نیز پیگیری اهداف و منافع ملی در سراسر جهان برای سال ها به ساختاری برای ارتباط گیری های بی هدف، پراکنده و دلبخواه و به عبارتی روابط عمومی جهانی تبدیل شده بود. پس از چنین وضعیت ناامید کننده یی، نخبگانی اداره ی دستگاه دیپلماسی کشور را در دست گرفتند که به باور بسیاری از کارشناسان شرح فعالیت آنان را باید در قالب منابع آموزش دیپلماسی در دانشگاه های معتبر جهان تدریس کرد. نتیجه ی این فعالیت ها، گشایش یک به یک گره های کور پرونده ی هسته یی بود که در نهایت به توافق تاریخی بیست و سوم تیرماه انجامید. فراگیری عرصه ی دیپلماسی ایرانی همزمان با پیشبرد پرونده ی اختلاف های هسته یی، موجب بهبود وضعیت عمومی روابط خارجی با کشورهای دوست و هم سو، ایجاد زمینه های همکاری با دیگر کشورها و کاهش حجم تنش به ویژه با دولت های غربی شد ضمن آنکه حضور موثر در نشست ها و مجامع بین المللی و سازمان های جهانی و منطقه یی به طور جدی در دستورکار سیاست خارجی دولت یازدهم قرار گرفت. 3- همچنان که گفته شد، سیاست خارجی دولت یازدهم تحولی عمده در روابط ایران و غرب پدید آورد. یکی از مهمترین مولفه های این دگرگونی گشایش باب گفت وگوی مستقیم با مقام ها آمریکایی بر سر پرونده ی فعالیت های صلح آمیز هسته یی بود. این تحول سبب شد پس از دهه ها، 2 کشور بتوانند با عبور از انبوهی از اختلاف ها به نقطه یی مشترک و منافعی همگون در مذاکرات هسته یی دست یابند و به عبارتی الگویی عقلانی در فرایند رقابت در عرصه های گوناگون ایجاد کنند. در این میان، فضا برای پایان یک دهه هماوردی بی نتیجه بین تهران و پایتخت های اروپایی نیز فراهم شده است. در حالی که کشورهای اروپایی در قالب اتحادیه ی اروپا بزرگترین شریک تجاری جمهوری اسلامی ایران تا سال های میانی دهه ی 80 به شمار می آمدند، همزمان با افزایش اختلاف های هسته یی از ایران فاصله گرفتند و شانه به شانه ی آمریکا در برابر تهران قرار گرفتند. اکنون در فضای پساتوافق می توان شاهد چرخشی 180 درجه یی در سیاست کشورهای اروپایی بود به طوری که دولت ها و شرکت های اروپایی وارد رقابتی تنگاتنگ برای بازیابی جایگاه پیشین خود در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران شده اند. 4- برخی کارشناسان می گویند در فضای پساتوافق کاهش هزینه ی دوستی و همکاری با تهران موجب افزایش پیوندهای ایران با کشورهای دوست خواهد شد. از منظری دیگر، ارتقای منزلت ایران از وضعیت برگ برنده در روابط راهبردی قدرت هایی نظیر چین و روسیه با غرب به شرایط شریکی همتراز، بر مزیت های گسترش همکاری بین تهران و کشورهای دوست خواهد افزود. رویدادهای ماه اخیر تا حدی زیادی درستی این انگاره ها اثبات و از پیامدهای رویکرد متعادل و چندجانبه گرا در تنظیم روابط خارجی رونمایی کرد. به عنوان مثال می توان به گسترش مناسبات تهران- مسکو طی ماه های اخیر و اراده ی رهبران 2 کشور برای ورود به دوره یی تازه از روابط دوجانبه به عنوان نمودی از شرایط تازه ی سیاست خارجی ایران اشاره کرد. 5- به عقیده ی بسیاری از صاحبنظران، خروج سیاست خارجی از وضعیت نابسامان پیشین، افزون بر دگرگونی در نگاه جهانیان به ایران و جایگاه منطقه یی و بین المللی کشورمان، دشمنان ایران به ویژه صهیونیست ها را در موقعیت ضعف و انفعال قرار داده است. به بیانی دیگر، صهیونیست ها و دیگر کشورهایی که سال ها در نبود فضای تفاهم تهران با جهان با پیشبرد فرایند ایران هراسی اهداف و منافع خود را در سطح منطقه یی و بین المللی دنبال می کردند و در فرایند مذاکرات هسته یی از هیچ سنگ اندازی دریغ نکردند، پس از روی کار آمدن دولت یازدهم مقهور دیپلماسی ایرانی شدند و در جایگاه بازنده ی اصلی توافق هسته یی قرار گرفتند. 6- در فضای کنونی، زمینه های پیگیری اهداف و منافع ملی در فضایی کم تنش فراهم شده است. کنار رفتن ابرهای ایران هراسی و تهدیدانگاری ایران برای امنیت بین المللی سبب شده تا اکنون جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت ممتاز منطقه یی به تکیه گاهی برای همکاری ها در جهت رفع چالش های جهانی و منطقه یی تبدیل شود؛ چالش هایی نظیر گسترش افراط گرایی و دهشت افکنی (تروریسم) که می تواند گریبانگیر همه ی واحدهای نظام بین الملل شود. در نگاهی عمقی تر به تحولات 2 سال اخیر، در جهت درک رویدادهای سیاست خارجی ایران باید به این واقعیت اشاره کرد که دستگاه دیپلماسی کشور پس از سال ها در مسیر بایسته ی آن یعنی اعتلای نظام جمهوری اسلامی ایران در سلسله مراتب بین المللی قرار گرفته و می رود تا به جایگاه شایسته ی خود دست یابد. البته در این مسیر چالش های فراوانی نیز وجود دارد که آن جمله می توان به ایجاد مناسباتی مطلوب با برخی همسایگان اشاره کرد. به رغم دستاوردهای سیاست خارجیِ مبتنی بر «تعامل سازنده با جهان» در کاهش سطح تعارض با دولت های غربی و ایجاد زمینه های گسترش همکاری با دوستان شرقی و دیگر کشورها، همچنان روابط منطقه یی ایران درگیر اختلاف ها و چالش هایی است که به نظر می رسد حل و فصل آن پس از توافق هسته یی در دستورکار دستگاه دیپلماسی قرار خواهد گرفت. در جمع بندی، شرایط کنونی سیاست خارجی را می توان وضعیتی مطلوب برای کاهش چالش های پیش رو و گسترش همکاری های منطقه یی و بین المللی در زمینه های گوناگون دانست. در این شرایط بسیاری از کشورهایِ پیشتر متخاصم با گذار از دوره ی تقابل پا به عرصه ی تفاهم و پذیرش نسبی واقعیت های ایران نهاده و به دنبال گسترش مناسبات در زمینه های گوناگون هستند. از سویی دیگر مانع ها و دشواری های افزایش تعامل با ایران روز به روز کاهش می یابد. با توجه به آنچه گفته شد کارنامه ی مسوولان سیاست خارجی دولت یازدهم را باید کارنامه یی قابل قبول و حتی فراتر از انتظار توصیف کرد. 

در هفته های اخیر شاهد تحرکات گسترده دیپلماتیک هم در سطح منطقه یی و هم در سطح فرامنطقه یی از طرف کشورهای درگیر در مساله سوریه برای پایان دادن به بحران چند ساله این کشور بوده ایم. اغراق آمیز نخواهد بود اگر مساله سوریه را مهم ترین چالش کنونی در خاورمیانه و عامل بسیاری از بی ثباتی های چند سال گذشته و عامل بنیادین رشد گروه های تروریستی در این منطقه بدانیم. به همین دلیل باید توجه داشت که حل بحران تروریسم و مبارزه با داعش در گرو حل مساله سوریه و پایان دادن به بحران چند ساله اخیر در این کشور است. این را نیز باید در نظر داشت که به دلیل هم پیوندی های سیاسی، امنیتی، قومی و مذهبی بین عراق و سوریه، حل معضل امنیت در عراق نیز به حل این معضل در سوریه وابسته است و تا زمانی که این بحران حل نشود لبه تیز تیغ تروریسم بر فراز لبنان نیز قرار خواهد داشت و دیگر کشورها از جمله افغانستان و یمن نیز از آن در امان نخواهند بود. هرچند مبارزه با گروه های تروریستی مانند «داعش» به دلیل این که این گروه ها یک کانون مرکزی مشخص ندارند و نیروهای آن ها به صورت سیال در یک گستره جغرافیایی وسیع پراکنده هستند دشوار است، اما اگر یک دولت مرکزی قوی وجود داشته باشد که مانع از دخالت های خارجی شود، داعش نیز به سرنوشت بسیاری دیگر از گروه های این چنینی دچار شده و از سوی ارتش به حاشیه رانده خواهد شد. عکس این مساله نیز درست است. چنین گروه هایی در کشورهایی امکان حضور قوی تر دارند که دولت مرکزی اقتدار لازم را برای اعمال حاکمیت به همه کشور ندارد. افغانستان، عراق، سوریه، لیبی و یمن از چنین چالشی رنج می برند. به همین دلیل، تا زمانی که پایه های دولت و ارتش در سوریه تقویت نشود، گروه های تروریستی همچنان به حیات خود ادامه می دهند. این امر نیز علاوه بر شکل گیری یک توافق داخلی بین گروه های سیاسی، به یک توافق سطح منطقه ای و حتی بین المللی نیاز دارد تا بر سر حفظ ثبات در این کشور به توافق برسند. همانگونه که گفته شد، تحولات سوریه اکنون مهم ترین چالش امنیتی در خاورمیانه است که از دل آن انواع گروه های تروریستی بیرون آمده اند و محیط مساعدی را برای رشد و بقای بیشتر گروه هایی مانند داعش فراهم کرده است. فوریت حل مساله سوریه و معضل تروریسم زمانی اهمیت می یابد که می بینیم داعش گستره فعالیت خود را افزایش داده و از راه عملیات «گرگ های تنها» و با تکیه بر هواداران پراکنده و مخفی خود در دیگر کشورها، امنیت جهانی را به خطر انداخته است. حملات این گروه به مسجدهایی در کویت، عربستان و یمن و حملات آن ها به گردشگرها در تونس نشان از گستره فعالیت این گروه دارد. تلاش این گروه برای حضور در افغانستان و گسترش به سوی آسیای مرکزی گستره تهدید این گروه را بیش از پیش افزایش می دهد و دامنه آن روسیه و حتی چین را نیز درگیر می کند. به همین دلیل به نظر می رسد توافقی خردگرایانه برای خشکاندن ریشه آن ها در حال شکل گیری است. بر این پایه، شواهد موجود نشان می دهد نوعی توافق منطقه یی و فرامنطقه یی حول این موضوع که تروریسم مهم ترین تهدید کنونی در جهان است، در حال شکل گیری است و باید ریشه رشد این گروه ها خشک شود. در این چارچوب، این توافق حاصل شده است که حل مساله سوریه ریشه یی ترین کار برای از بین بردن این تهدید بزرگ است. به همین دلیل، یک دیپلماسی گسترده منطقه یی و فرامنطقه یی حول محور سوریه در حال شکل گیری است. اگر نگاهی به رفت و آمدهای سیاسی که هفته گذشته در خاورمیانه اتفاق افتاد و دیدارهایی که این هفته در حال انجام است داشته باشیم، این مساله بهتر درک می شود. شاید مهم ترین این دیدارها، دیدار هفته گذشته «ولید المعلم» وزیر امور خارجه سوریه با «یوسف بن علوی» وزیر امور خارجه عمان، در مسقط پایتخت این کشور بود که در نوع خود نخستین دیدار وزیر امور خارجه سوریه با یکی از وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس طی بحران چهار ساله آن کشور بود. به دلیل نقش بسیار زیاد و تاثیرگذار عربستان و آمریکا در مساله سوریه، این گمان وجود دارد که چنین دیداری بدون هماهنگی با این 2 کشور صورت نگرفته است. درستی این گمان زمانی تقویت می شود که برخی منابع لبنانی از دیدار هفته گذشته مسوولان امنیتی سوریه و عربستان در شهر «جده» ی عربستان خبر می دهند که زیر نظر روسیه انجام شده است. این دیدارها را می توان نقطه عطفی در تحولات سوریه به شمار آورد که به سمت مسیر تازه یی در حرکت است. دیدار مهم دیگری که در این راستا انجام شد و اهمیت زیادی داشت، دیدار وزیران خارجه آمریکا، روسیه و عربستان در شهر «دوحه» ی قطر بود. موضوع اصلی این دیدار حل مساله سوریه از راه سیاسی و ایجاد یک ائتلاف گسترده منطقه یی برای مبارزه با تروریسم در سوریه بود. 2 روز پس از این دیدار، وزیر امور خارجه سوریه به ایران آمد تا با مسوولان ایرانی و «میخاییل بوگدانف» فرستاده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه، دیدار کند. در این دیدار، جلسه یی مشترک نیز بین معلم، بوگدانف و «حسین امیر عبدالهیان» معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه ایران، برگزار شد. در ادامه این دیدارها، باید به سفر پیش روی وزیر امور خارجه عربستان و سوریه به مسکو اشاره داشت. خبرها نشان از این دارد که در این سفر قرار است دیداری نیز بین وزیر امور خارجه عربستان و سوریه صورت بگیرد. همزمان، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران، دومین سفر منطقه یی خود پس توافق هسته یی را با سفر به ترکیه آغاز می کند. ظریف پس از آن به لبنان و احتمالا سوریه می رود. گمانه ها بر این است که مقصد نهایی سفر وزیر امور خارجه ایران، روسیه باشد. در این صورت احتمال برگزاری نشست مشترکی بین وزیران امور خارجه ایران، سوریه و عربستان دور از ذهن نخواهد بود. بررسی این رفت و آمدهای دیپلماتیک نشان می دهد که پس از توافق هسته یی وین، توافقی منطقه یی و بین المللی با محوریت ایران و روسیه برای حل مساله سوریه در حال شکل گرفتن است. شواهد و تحلیل ها بر این امر تاکید دارند که نقطه تمرکز این رفت و آمدها، حل مساله سوریه از راه سیاسی و شکل دادن به یک ائتلاف گسترده برای مبارزه با داعش است. این در حالی است که تا پیش از این برخی کشورها -که در صدر آن ها عربستان سعودی قرار دارد- از یک سو از هرگونه راه حلی سیاسی برای حل مساله سوریه ممانعت می کردند و سرنگونی نظام سیاسی این کشور را خواستار بودند و از سوی دیگر، به تقویت گروه های تروریستی برای مقابله با نظام سوریه کمک می پرداختند. چنین اتفاقی و توافق بر سر حل سیاسی مساله سوریه می تواند آغازگر دوران تازه یی در خاورمیانه باشد و با اعتبار بخشیدن به دیپلماسی برای حل بحران ها، فضای تازه یی همکاری های منطقه یی و حل بحران های کنونی در خاورمیانه ایجاد کند. تقویت این روند باید در دستور کار همه کشورها قرار بگیرد و با حفظ احترام به حاکمیت دیگران، مانع از شکل گیری فضای مساعد برای رشد گروه های تروریستی شوند. 

روز خبرنگار نیز مانند روز معلم از جمله پاسداشت هایی است که با خاطره یی تلخ همراه است؛ شهادت مظلومانه ی «محمود صارمی» خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به دست گروه تروریستی طالبان افغانستان و در جریان اشغال مزار شریف در سال 1376خورشیدی. تلخیِ حادثه هایی از این دست هر روز در سراسر جهان برای فعالان این حوزه تکرار می شود و خبرنگاران به عنوان افراد شاغل در یکی از پرخطرترین عرصه ها همواره با مصایب و مشکل های فراوانی روبرو هستند. قتل، آدم ربایی و واژه هایی از این دست برای خبرنگاران بیگانه نیست و تا کنون خبرنگاران بیشماری زندگی خود را در حین تهیه ی گزارش و تلاش در راستای اطلاع رسانی از دست داده اند. تنها در 6 ماهه ی نخست سال جاری میلادی، 71 خبرنگار در 24 کشور کشته شده اند که در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته هفت درصد افزایش یافته است. گزارش منتشر شده ی سازمان گزارشگران بدون مرز در سال 2014 میلادی نیز حاکی از آن است که خشونت علیه خبرنگاران در بسیاری از کشورهای جهان با شدتی بیش از گذشته در جریان است. طبق این گزارش، ظهور داعش و صحنه سازی تاثیرگذار این گروه از بریدن سر خبرنگاران در کنار حمله های گسترده به خبرنگاران در برخی از کشورها که حکایت از نگرش غیرانسانی و تحقیر شدید آزادی مطبوعات و رسانه ها در این کشورها دارد در وخامت این شرایط نقش بسزایی داشته است. به مشکل هایی از این دست باید تلاش هر روزه برای عمل به تعهدی نانوشته و مقدس مبنی بر کشف و انتشار حقیقت را نیز اضافه کرد که مستلزم ایستادگی در برابر اربابان قدرت و سیاستمدارانِ تمامیت خواه در سراسر جهان است. اقدامی که در بسیاری از موردها ممنوع الکار شدن و محکومیت های قضایی سنگینی را برای فعالان عرصه ی خبر و رسانه بدنبال دارد و هم اکنون روزنامه نگاران زیادی در سراسر جهان بویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته در زندان به سر می برند. در ادامه و به مناسبت این روز به چند نکته ی کوتاه در خصوص فعالیت خبری در ایران و مسایل آن اشاره خواهیم کرد: 1. با این که به سختی می توان تعریفی دقیق از شغلی چند وجهی مانند خبرنگاری ارایه کرد، جایگاه و منزلت این شغل در بسیاری از کشورهای جهان، شناخته شده است. در ایران اما نه تنها مفهوم بلکه جایگاه فعالان این عرصه دارای ابهام های فراوانی است که فعالیت در این عرصه را هرچه دشوارتر می کند؛ دشواریی که ناآگاهی در خصوص این شغل از سوی مردم و بویژه مسوولان در تشدید آن نقش دارد. بدون شک وظیفه ی یک خبرنگار و روزنامه نگار، بیش از هر چیز دیدبانی است و او دیدبان است؛ دیدبانی که نیازمند نگاهی دقیق و عمیق به پدیده های روزِ جامعه در راستای نشر و تحلیل آن ها است. داشتن دیدی باز از سوی خبرنگاران تنها در صورتی ممکن خواهد بود که آن ها مجاز به فعالیت در فضایی آزاد و بدون محدودیت باشند. در سایه ی ایجاد محدودیت برای فعالان عرصه ی خبر، نه تنها خبررسانی به درستی انجام نخواهد شد، بلکه تحلیل های مطرح شده در باره ی چرایی و چگونگی یک رخداد نیز تحت الشعاع قرار خواهد گرفت. خبرنگار وظیفه دارد پاسدار حقیقت باشد؛ ولی در عین حال حرکت او در مسیر دستیابی به حقیقت مستلزم آزادی عمل و امکان دسترسی آزاد به اطلاعات است، موضوعی که متاسفانه در بسیاری از موردها در کشور ما نقض می شود. 2. مطبوعات را به درستی رکن چهارم دموکراسی دانسته اند؛ چراکه زیر تاثیر رشد این حوزه، جامعه هر روز آگاه تر و پویاتر و نسبت به آینده ی خود حساس تر خواهد شد؛ حساسیتی که تلاش برای ارتقا در همه ی زمینه ها را بدنبال خواهد داشت. همین نکته بخوبی اهمیت این شغل و لزوم اعتماد هرچه بیشتر به فعالان این عرصه را مشخص می کند؛ اعتمادی که در بسیاری از موارد از آنان دریغ می شود. ریشه ی این بی اعتمادی را که در بیشتر مواقع و در کمال تاسف از جانب خود مسوولان اعمال می شود، باید در نبود فرهنگ سازی در این خصوص جستجو کرد. بسیاری از این افراد به دید مزاحم یا حتی بدتر، غلام حلقه به گوش رسانه یی که وظیفه یی جز تمجید از مقام مسوول و انتشار اقدام های حتی کوچک او ندارد می نگرند و وظیفه یی مبنی بر پاسخگویی به خبرنگاران و روزنامه نگاران در خصوص اشتباهات حتی بزرگ را متوجه خود نمی دانند. در نتیجه همواره تلاش می کنند در مقابل خبرنگاری که برای کشف حقیقت از نقصان های آن ها پرده برداری می کند بایستند. 3. یکی دیگر از مشکل های عرصه ی خبرنگاری و روزنامه نگاری کشور، کمبود سرمایه گذاری صحیح و هدفمند در این حوزه است. فعالیت رسانه یی در ایران به شدت آلوده به سیاست است. دلیل این امر را بیش از هر چیز باید متوجه سرمایه گذاران این عرصه که همگی از افراد سیاسی یا نزدیکان آن ها هستند دانست. تا جایی که گفته می شود افراد خارج از این دایره به ندرت قادر به دریافت مجوز آغاز فعالیت مطبوعاتی هستند. در نتیجه ی چنین روندی، بخش خصوصی مدت ها است که از این عرصه کنار گذاشته شده و در نتیجه جای خالی سرمایه گذارانی که حضور آن ها می تواند به ارتقای این حوزه منجر شود همواره حس شده است و در مقابل، روزنامه نگاری زنده و پویا تحت الشعاع نگاه شبه دولتی و دولتی حاکم بر این حوزه قرار گرفته است. 4. حمایت قانونی از روزنامه نگاران نیز مدت ها است که یکی از موضوع های مورد مناقشه بوده است. با این که قانون مطبوعات دارای نقص های اساسی و مستلزم بازنگری اصولی است، بسیاری معتقد هستند در صورت اجرای صحیح همین قانون نیز فعالیت روزنامه نگاران تا حد زیادی تسهیل خواهد شد. این در شرایطی است که اجرای قانون در خصوص فعالان مطبوعات کشور در بسیاری از موردها دستخوش اعمال سلیقه و نفوذ افرادی خاص می شود که متاسفانه قانون در مقابل آن ها منعطف و در مقابل روزنامه نگاران سختگیر است. 5. دولت تدبیر و امید در حالی روی کار آمد که روزنامه نگاران ایران سال ها بود که با مشکل های فراوانی نظیر توقیف و محدودیت روبرو بودند. ولی شاید بزرگ ترین دغدغه های آن ها و سرمنشا اصلی مشکل های این حوزه در آن زمان، نبود یک صنف و نهاد قانونی و واحد برای روزنامه نگاران بود؛ مشکلی که باوجود امیدهای فراوان در راستای رسیدگی دولت، هنوز حل نشده است. نداشتن درآمدی درخور و در نتیجه مشکل های معیشتی فراوان، نبود امنیت شغلی، عدم برخورداری از بیمه، توقیف گاه و بیگاه روزنامه ها، رخنه ی شدید سیاست در مطبوعات، نبود دادگاه های مطبوعاتی مستقل که در آن روزنامه نگاران قادر باشند از دادرسی و حمایت قانونی لازم برخوردار شوند و ده ها مورد دیگر از جمله مشکل هایی هستند که وجود یک نهاد صنفی قادر خواهد بود به بسیاری از آن ها رسیدگی کرده و از شدت آن ها کم کند. متاسفانه در شرایط فعلی به نظر می رسد رسیدگی به بی خانمانی روزنامه نگاران و رفع توقیف «انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران» در یک منجلاب سیاسی آشفته فرو رفته که راه گریز از آن و همچنین اهتمام برای یافتن این راه را بسیار دشوار کرده است. روزنامه نگاران و خبرنگاران همواره و در موردهای لزوم به حکم وظیفه و وجدان کاری به کمک دیگر نهادها و در صدر آن ها دولت شتافته اند. در این شرایط شایسته است که دولت، حمایت از آن ها را به بیش از انتشار پیام تبریکی به مناسبت روز خبرنگار ارتقا داده و با تلاشی مضاعف، موجبات بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران را فراهم سازد. 

درست زمانی که بحث های داخلی در آمریکا میان دولت و اعضای جمهوری خواه کنگره به منظور تصویب «برجام» (برنامه ی جامع اقدام مشترک) به اوج خود رسیده است موسسه ی «علوم و امنیت بین المللی» (ISIS) در آمریکا ادعای تازه یی علیه برنامه ی هسته یی ایران مطرح کرده است. این موسسه چهارشنبه گذشته پنجم اوت (پانزدهم مرداد ماه) با انتشار تصاویری ماهواره یی ادعا کرد که ایران در تاسیسات پارچین به منظور پاکسازی این پایگاه، فعالیت هایی انجام داده است؛ ادعایی که با واکنش تند مقام های جمهوری اسلامی ایران مواجه شد و نمایندگی کشورمان در سازمان ملل با صدور بیانیه یی این ادعاها را مضحک و تکرار همان سناریوهای تکراری و پوسیده یی دانست که در گذشته بارها تکرار شده و هر بار واهی بودن آن ها به اثبات رسیده است. از 12 سال پیش تاکنون قصه پردازی های زیادی در ارتباط با سایت نظامی پارچین صورت گرفته است. اکنون ترمیم جاده یی در مقابل سد «ماملو» در نزدیکی پارچین برای تردد ماشین های راهسازی به سوژه یی تازه برای اختلاف افکنان و کارشکنان توافق هسته یی تبدیل شده است؛ بی توجه به اینکه این منطقه ی وسیع در بردارنده ی بخش های نظامی، صنعتی، اداری و همچنین مسکونی است. به منظور بررسی عمیق تر این موضوع لازم است نگاهی گذرا به عملکرد موسسه ی علوم و امنیت بین المللی و «دیوید آلبرایت» موسس و رییس این موسسه داشت. هرچند موسسه ی علوم و امنیت بین الملل خود را به عنوان موسسه یی غیرانتفاعی و بی طرف با اهداف گزارش دهی بی طرفانه در ارتباط با منع گسترش سلاح های اتمی، شفاف سازی از اقدام ها و فعالیت های هسته یی در سراسر جهان و همچنین تقویت رژیم منع گسترش سلاح های هسته یی به جهانیان معرفی کرده است اما نقض آشکار در این اصول اعلام شده بارها از سوی این موسسه ی نزدیک به رژیم صهیونیستی مشاهده شده است. نمونه های بارز نقض این اصول را می توان در پیوند با فعالیت های هسته یی ایران آشکارا مشاهده کرد. این موسسه ی به اصطلاح تحقیقاتی بارها با جمع آوری و انتشار اسناد غیرواقعی از تاسیسات و فعالیت های هسته یی صلح آمیز ایران به ویژه سایت نظامی پارچین توانسته است به بازویی برای لابی صهیونیستی آیپک (کمیته ی روابط عمومی آمریکا- اسراییل) و گروه های تندرو در آمریکا و محوری برای شایعه پراکنی به سود این گروه ها مبدل شود. ارتباط نزدیک نیروهای فعال در آیپک همچون «استیون روزن» و «چاس فریمن» با آلبرایت و حمایت مالی این افراد از موسسه ی تحقیقاتی زیر کنترل وی بر جهت گیری های ضدایرانی این موسسه افزوده است. این موسسه در ادامه ی سیاست های ایران هراسانه ی خود در سال 2014 ادعا کرد که ایران به بمب اتم دست خواهد یافت. بر اساس همین قصه پردازی ها و ادعاهای بی اساس بود که پارچین 2 بار (در دی ماه 83 و آبان ماه 84) از سوی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد بازرسی قرار گرفت اما در این بازرسی ها هیچ گونه اثری از موارد ادعایی موسسه ی علوم و امنیت بین الملل مبنی بر آزمایش های اتمی در پارچین مشاهده نشد و آن ها هیچ مدرکی دال بر انحراف در برنامه ی هسته یی ایران به دست نیاوردند. کارشکنی های ISIS حتی پس از «طرح اقدام مشترک» میان ایران و 1+5 نیز ادامه یافت و سال گذشته در حین بازار داغ گفت و گوها، رییس این موسسه، ایران را به نقض توافق متهم و تاکید کرد که تهران در سانتریفیوژهای IR5 گاز اورانیوم وارد کرده است؛ این موضوع با مفاد توافق ژنو در تضاد بود چرا که ایران در این توافق پذیرفته بود که از این نسل سانتریفیوژ استفاده نکند. این توطئه ها نیز کار به جایی نبرد تا این که ایران و 1+5 در نهایت چهاردهم ژوییه (بیست و سوم تیرماه) به توافقی تاریخی در وین دست یافتند. بیش از سه هفته است که متن برجام برای اعلام نظر نهایی در اختیار کنگره ی آمریکا قرار گرفته است و کنگره تا هفدهم سپتامبر (بیست و ششم شهریورماه) مهلت دارد تا متن توافق صورت گرفته را تصویب یا رد کند. از سوی دیگر آژانس نیز طبق توافق با ایران تا پانزدهم دسامبر (بیست و چهارم آذرماه) فرصت دارد تا نظر و گزارش نهایی خود را در ارتباط با فعالیت های هسته یی ایران به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارایه دهد. بنابراین در این شرایط طبیعی است که مخالفان توافق هسته یی ایران و غرب از هیچ تلاش و کوششی برای به بن بست کشاندن این توافق دریغ نکنند. پرواضح است توافق هسته یی نه تنها از سوی 1+5 بلکه از جانب سایر کشورهای جهان به ویژه اتحادیه ی 28 عضوی اروپا مورد قبول واقع شده است و مخالفت این افراد و گروه ها با توافق ناشی از منافع و مصالح آن ها است ضمن این که این توافق بدون شک توانمندی ایران را در همه ی زمینه ها بالا می برد و رژیم صهیونیستی را در انزوایی بیشتر فرو خواهد برد. البته سناریوی دیگری نیز در پیوند با چرایی طرح و تکرار قصه پردازی ها درباره ی پارچین وجود دارد و آن تلاش مخالفان توافق جهت کسب آگاهی از متن توافق صورت گرفته میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی است. تیم های مذاکره کننده ی ایرانی و طرف مقابل برای مقابله با همین کارشکنی ها خارج از متن برجام به توافق جداگانه یی با آژانس اقدام کردند. از این رو، «یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس که چند روز پیش به کمیته ی روابط خارجی سنا دعوت شده بود به رغم اصرار جمهوریخواهان مخالف از توضیح جزییات توافق با ایران خودداری کرد؛ مقاومتی که موجبات نارضایتی شماری از سناتورهای جمهوریخواه از جمله «باب کورکر» رییس این کمیته را فراهم کرد. در مجموع، باوجود تکرار دعاها و قصه پردازی های موسسه های وابسته به لابی صهیونیستی در آمریکا و در پی آن بازرسی های مداوم از ایران تاکنون هیچ مدرک و نشانه یی دال بر تلاش تهران برای ساخت سلاح های اتمی به دست نیامده است و مانور تبلیغاتی مخالفان توافق و تکرار ادعاهای بی اساس ِآن ها هدفی جز بر هم زدن فضای تفاهم ندارد. در پایان جای طرح این پرسش است، اندیشکده ها و موسسه های تحقیقاتی همچون ISIS که با استناد به خاکبرداری و آسفالت جاده ی نشست کرده در منطقه ی پارچین به این اندازه تیزبین و ریزنگر شده آیا تاکنون تلاشی در ارتباط با فعالیت های هسته یی اروپا و آمریکا انجام داده است و آیا فعالیت های غیرصلح آمیز رژیم صهیونیستی با بیش از 200 کلاهک هسته یی جای تحقیق، بررسی و افشاسازی ندارد؟ 

دور دوم سفرهای منطقه یی «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران پس از توافق هسته یی ایران و گروه 1+5 با سفر وی به لبنان و سوریه آغاز شده است. این سفر که از عصر سه شنبه بیستم مردادماه آغاز شده، با سفر امروز ظریف به سوریه ادامه می یابد و قرار است پس از آن، وزیر امور خارجه ایران از پاکستان، هند و روسیه دیدن کند. پیش از این نیز وزیر امور خارجه ایران پس از توافق هسته یی (بیست و سوم تیرماه) در سفری دوره یی از کویت، قطر و عراق دیدن کرد. در آن سفر، ظریف بر پیامدهای مثبت توافق هسته یی بر امنیت منطقه یی و تلاش برای ایجاد یک سازوکار جمعی برای مقابله با معضل تروریسم تاکید کرد. دور تازه سفر منطقه یی ظریف را باید در ادامه تلاش های دیپلماتیک دستگاه سیاست خارجی ایران برای افزایش همکاری های منطقه یی و شکل دادن به یک دستور کار منطقه یی برای مقابله با معضل تروریسم تفسیر کرد. اگر توافق هسته یی ایران و گروه 1+5 را نقطه عطفی در تاریخ روابط بین الملل خاورمیانه بدانیم که می تواند تاثیرات بلند مدتی برای نظم و ثبات پایدار منطقه یی به دنبال داشته باشد، باید گفت تثبیت پیامدهای مثبت آن بر امنیت و ثبات منطقه در گروی افزایش تعاملات دیپلماتیک ایران و کشورهای همسایه است تا از این راه، به تثبیت جایگاه دیپلماسی در روابط بین کشورها کمک کند. به همین دلیل می توان گفت، چنین سفرهایی 2 پیامد مثبت به دنبال دارد. نخستین پیامدی که سفرهای دوره یی ظریف به کشورهای منطقه در پی دارد، تقویت فضای دیپلماسی منطقه یی برای حل بحران های پیش رو در منطقه خاورمیانه است. در توضیح این مطلب باید گفت که منطقه خاورمیانه از معدود مناطقی است که دیپلماسی و تعامل دو و چند جانبه در تاریخ سیاسی آن کمترین نقش را در تنظیم روابط بین کشورهای منطقه داشته است. به همین دلیل شاهدیم که رقابت و تعارض به الگوی اصلی روابط بین کشورها تبدیل شده است و کشورها برای پیشبرد اهداف خود یا وارد درگیری نظامی با یکدیگر می شوند (مثل حمله عراق به ایران و کویت) یا به تقویت گروه های شورشی و تروریستی به عنوان ابزار نیابتی پیشبرد اهدافشان می پردازند (مثل نقش عربستان در پشتیبانی از گروه های تکفیری-تروریستی). اما توافق هسته یی ایران و گروه 1+5 این فرصت را در اختیار ایران و کشورهای منطقه قرار داده است که نه تنها به یک بحران غیر لازم پایان دهند و منطقه را از حالت امنیتی شده مصنوعی که در یک دهه گذشته درگیر آن بوده است خلاص کنند، بلکه این فرصت ویژه را نیز در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار داده است تا از قابلیت های دیپلماتیک خود در راستای افزایش همکاری های منطقه یی استفاده کند. این امر می تواند فضای تعامل منطقه یی را بهبود بخشد و فصل تازه یی در تاریخ سیاسی منطقه خاورمیانه به وجود آورد. دومین پیامد چنین سفرهایی به بهبود نگاه ها به توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 باز می گردد. باید به این نکته توجه داشت که توافق هسته یی هرچند دوران تازه یی را از ایجاد حس اعتماد به دیپلماسی در روابط بین الملل ایجاد کرده است، اما این را نیز باید در نظر داشت که برخی کشورها و رژیم های منطقه به دلیل منافع شخصی و حزبی خود تمام تلاش خود را برای ممانعت از چنین توافقی به کار بردند و اکنون نیز تلاش دارند چنین توافقی را بر خلاف منافع منطقه یی تعریف کنند و در این راستا دست به تبلیغات گسترده یی زده اند. مخالفان در پی القای این تصویر هستند که ایران در فضای پس از توافق هسته یی به دنبال افزایش نفوذ و قدرت منطقه یی خود است و برداشته شدن تحریم ها این فرصت را در اختیار ایران قرار می دهد که نفوذ خود را افزایش دهد. اما بر کسی پوشیده نیست که ایران در 2 قرن اخیر نه تنها به هیچ کشوری حمله نکرده است، بلکه بیش از هر کشور دیگری در منطقه مورد تجاوز خارجی قرار گرفته است ولی با این حال همواره سعی کرده است حسن همجواری را با همسایگانش حفظ کند. توافق هسته یی نیز نشان داد ایران در سیاست های منطقه یی خود به حقوق بین الملل و حفظ حاکمیت دیگر کشورها پایبند است و به دنبال برتری جویی منطقه یی نبوده و نیست. به همین دلیل، سفرهای دوره یی وزیر امور خارجه ایران می تواند به خوبی فضای منطقه یی پس از توافق را در راستای بهبود چنین تصویری مدیریت و به افزایش همکاری های منطقه یی کمک کند. نقطه عطف پیامدهای مثبت توافق هسته یی نیز در تلاش های ایران برای حل سیاسی مساله سوریه می توان مشاهده کرد. جمهوری اسلامی ایران از همان آغاز تلاش برخی کشورها برای دامن زدن به مساله سوریه و تبدیل آن به یک بحران منطقه یی بارها بر گفت و گوهای سوری-سوری و تلاش برای حل سیاسی این مساله تاکید داشته است. ایران همچنان بر لزوم پایبندی طرف ها بر راهکارهای سیاسی تاکید دارد و در این راستا وزارت امور خارجه ایران طرحی چهار ماده یی را پیشنهاد داده است که برای حل مساله سوریه بر اصول منطقی احترام به حق مشروع ملت سوریه برای اصلاح و تعیین سرنوشت خود٬ مخالفت با مداخله بیگانگان و مخالفت با استفاده از تروریسم جهت تحقق اهداف سیاسی تاکید دارد. به همین دلیل شاهدیم که در کنار تلاش ها برای بهبود فضای منطقه یی نسبت به توافق هسته یی، نخستین هدف جمهوری اسلامی ایران در فضای پس از توافق، بهره برداری از ظرفیت های این توافق برای حل مساله سوریه است. در این میان نقش کشورهایی مانند لبنان –به دلیل همسایگی با سوریه- می تواند بسیار کمک کننده باشد. لبنان از جمله کشورهایی است که از آغاز بحران سوریه تاثیر زیادی از این بحران پذیرفته و ترس سرایت افراط گری و تروریسم از سوریه به لبنان از آغاز بحران سوریه همواره بر سر این کشور سنگینی کرده است. نبود یک توافق ملی بر سر انتخاب رییس جمهوری در لبنان از مهم ترین پیامدهای بحران سوریه بر لبنان است. حل بحران سوریه می تواند به بحران رییس جمهوری در لبنان نیز خاتمه دهد و فضای جنگ داخلی را از این کشور دور کند. این امر در سایه افزایش همکاری های منطقه یی تحقق پذیر است. سفر وزیر امور خارجه ایران به لبنان هر چند نمی تواند بحران های داخلی لبنان و به ویژه بحران انتخاب رییس جمهوری را در کوتاه مدت حل کند، اما به دلیل تاثیراتی که تحولات سوریه بر امنیت لبنان دارد و به دلیل این که آرامش و ثبات در لبنان به آرامش و ثبات در کل خاورمیانه کمک می کند، این سفر می تواند مقدمه یی باشد بر حل مساله سوریه و مشارکت لبنان در این امر. به همین دلیل است که لبنان در صف نخست دور تازه سفر منطقه یی وزیر امور خارجه ایران قرار دارد. بنابراین باید گفت که دور تازه سفرهای منطقه یی وزیر امور خارجه ایران را باید در قالبی گسترده تر و در راستای یک توافق منطقه یی برای حل بحران سوریه دید که می تواند نقطه آغازی بر دور تازه یی از تاریخ سیاسی در خاورمیانه باشد. جمهوری اسلامی ایران در این میان طلایه داری چنین روندی است؛ روندی که گویای دور تازه ای از تاریخ سیاسی خاورمیانه خواهد بود.