خانه تکانی های قبل از عید نوروز

روزهای پایانی هر سال، در بسیاری از خانه ها و خانواده ها، باسنت نیکو و پسندیده خانه تکانی همراه است. در این روزها قسمت های مختلف منزل که نظافت نشده، گردگیری می شود. این کار برای ما امری عادی شده است. به همین جهت به سادگی از کنار آن می گذریم. در حالی که درس ها و عبرت های بسیار مهمی در آن نهفته است.

نمونه ای از درس های اخلاقی نهفته در سنت خانه تکانی عبارت است از:

۱ـ بسیاری از خانه ها در نگاه اول به نظر می رسد، نیاز چندانی به نظافت ندارند، اما همین که اهل خانه دست به کار شوند و گوشه ای از دیوار را تمیز کنند، تیرگی دیگر قسمت ها خود را نشان می دهد و معلوم می شود کار سنگینی در پیش است.

حال دل آدمی نیز چنین است. وقتی سخن از توبه و استغفار و اصلاح عیوب خود پیش می آید، در نگاه اول انسان خود را بی گناه و کم عیب می پندارد، اما اگر همتی کند و به دل خود نظری افکند و دست به کار اصلاح خود شود، تازه می فهمد که چقدر آلوده شده است و چه راه طولانی ای تا ریشه کن شدن صفات زشت و اصلاح اعمال در پیش دارد.

۲ـ کسانی که در طول سال برنامه منظمی برای نظافت منزل دارند و به طور مرتب به این کار می پردازند، در روزهای پایان سال کار چندانی ندارند. دل و جان آدمی نیز چنین است. آنان که با عمل به توصیه های بزرگان زندگی می کنند، همیشه از قلب خود و آنچه به آن وارد می شود، مراقبت می کنند و اگر لغزشی هم از آنان سر زد، بی درنگ به جبران آن و آمرزش خواهی از درگاه الهی می پردازند. این گروه هیچ گاه با انبوه صفات ناپسند و اعمال ناشایست در وجود خود رو به رو نیستند تا نیازی به خانه تکانی دل داشته باشند.

۳ـ حتی در خانه هایی که در طول سال و به طور مرتب نظافت می شود، جاهایی وجود دارد که به خاطر دسترسی دشوارتر یا غفلت، کمتر نظافت شده است. تمیز کردن چنین جاهایی هم زحمت بیشتری دارد و هم وقت زیادتری می گیرد.

قلب انسان نیز چنین است. بسیاری از اوقات برخی از صفات همچون کبر و حسد و نفاق و ... یا بعضی از گناهان، سال ها در وجود آدمی نفوذ می کند و مورد غفلت واقع می شود. اگر لطف خدا شامل شود و انسان متوجه این عیب ها شود، اصلاح آنها زحمت و تلاشی ویژه و مستمر می خواهد. همان گونه که در شرح حال بعضی از بزرگان آمده است که برای ریشه کن کردن حسد از دل خود، بیش از بیست سال با نفس خود به مبارزه می پرداختند.

۴ـ در خانه تکانی، تمیز کردن هر بخش از منزل، ابزاری ویژه، شوینده ای مخصوص و روشی خاص به خود دارد. خانه تکانی دل و اصلاح عیب ها و پاک شدن از گناهان چنین است. اشک و آه، یاد خدا، یاد مرگ و قیامت، تلاوت قرآن، تفکر، سحرخیزی، استغفار، ادای حقوق خلق و خالق همگی موجب صفای دل و جان آدمی و پاکی قلب است.

۵ـ وقتی که همه جای منزل تمیز شد، اگر در گوشه ای کوچک ترین گرد و غبار و لکه ای باقی باشد، به سرعت به چشم می آید و اهل خانه سریع درصدد رفع آن برمی آیند. در حالی که پیش از خانه تکانی، لکه های بزرگ تر از آن هم به چشم نمی آمد.قلب و جان آدمی نیز همین گونه است. اگر انسان همواره مراقب خود باشد و اخلاق و رفتار خود را به دقت زیر نظر داشته باشد، به محض آن که خطایی کند یا نشانه هایی از یک صفت زشت در وجود خود بیابد، درصدد اصلاح آن برمی آید و آن را جبران می کند.

۶ـ تجربه نشان داده که بسیاری از چیزهایی که مدت ها گم شده و اهل خانه به دنبال آن می گشته اند، در خانه تکانی منزل پیدا و موجب خوشحالی می شود.خانه تکانی دل نیز چنین است. اگر انسان قدری با خود خلوت کند و به مرور اعمال و اخلاق خود بپردازد و به زندگی گذشته و حال خویش بیندیشد، بسیاری از گم شده های معنوی را خواهد یافت.

۷ـ اگر راه های نفوذ گردوغبار و آلودگی به منزل شناخته شود و با وسیلة مناسب پوشانده شود، اهل منزل در ایام خانه تکانی با زحمت کم تری روبه رو هستند و کار نظافت سریع خواهد بود.

قلب و جان انسان نیز چنین است. اگر آدمی راه های نفوذ تیرگی ها و کدورت ها به دل خویش را بشناسد و از صفات ناپسند و رفتارهای ناشایست جلوگیری کند، زحمت و رنج کم تری خواهد داشت. چرا که خودداری از گناه آسان تر از توبه و جبران گناه است.

۸ـ خانه تکانی و نظافت منزل معمولاً با کارهای عادی خانه تفاوت دارد و زحمت و تلاش فراوانی را می طلبد، ولی پس از پایان کار و تمیز شدن همة قسمت های منزل با نوعی لذت همراه است که باعث فراموشی زحمت ها می شود.

در خانه تکانی دل نیز چنین است. جست وجو در دل، تفکر دربارة عیب های خود، محاسبة اعمال و رفتار و صفات خود کاری بسیار بزرگ است که همت و سعی ویژه ای را می طلبد، ولی اگر این کار را انجام دهد، پس از مدتی که شیرینی صفای دل و نورانیت قلب را می چشد و می فهمد، تحمل آن زحمت و تلاش در برابر چنین ثروت معنوی بزرگ ناچیز است.

۹ـ پس از خانه تکانی، همه اهل منزل، نسبت به حفظ نظافت خانه حساسیت خاصی از خود نشان می دهند، حساسیتی که چند روز پیش از آن نداشتند.آنان که دل را خانه تکانی می کنند و گناهان را بیرون می ریزند، نسبت به حفظ این پاکی از قلب در برابر کوچک ترین آلودگی حساسیت فراوانی دارند که در اهل غفلت هرگز به چشم نمی خورد.

۱۰ ـ همـراهی و یـــــاری یکـــدیگر در کار خانه تکانی، هم دقت کار را بیشتر می کند و هم بر سرعت آن می افزاید. پاکسازی دل هم چنین است. همنشینی و همراهی با دوستان خیرخواهی که صادقانه عیوب انسان را به او نشان دهند، کمک بزرگی است و موجب نورانیت قلب و صفای دل می شود.