یک روز پس از اعلان توقف گفت وگوهای صلح سوریه در سوییس، سعودی ها از آمادگی خود برای اعزام نیروهای زمینی عربستان به سوریه خبر دادند. این گفت وگوها زیر عنوان نشست ژنو3 که با شرکت نمایندگان دولت سوریه و مخالفان زیر نظر «استفان دی میستورا» نماینده سازمان ملل متحد در امور سوریه از نهم بهمن ماه جاری آغاز به کار کرده بود، چهارشنبه هفته گذشته به صورت موقت تعلیق و به ششم اسفند ماه موکول شد.
نشست ژنو3 در حالی تنها 6 روز پس از آغاز به کار آن تعلیق شد که قرار بود چند هفته طول بکشد و نمایندگان دولت و مخالفان به صورت غیرمستقیم و با واسطه سازمان ملل متحد برای پایان دادن به بحران سوریه با یکدیگر گفت وگو کنند. همانگونه که «بشار جعفری» نماینده سوریه در سازمان ملل متحد گفت، این تعلیق با فشار نمایندگان مخالفان دولت سوریه و به پیشنهاد دولت های پشتیبان آن ها به ویژه عربستان سعودی انجام شد.
اعلام تعلیق پیش از موعد و غیرمنتظره نشست ژنو3 و اعلام آمادگی عربستان سعودی برای اعزام نیروی زمینی به سوریه اندک زمانی پس از تعلیق نشست ژنو، نشان می دهد که این 2 رویداد ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و یک طرح کلی را در بر می گیرد که هدف آن افزایش فشارها بر دولت سوریه و برگرداندن موازنه نیروها در سوریه به سود مخالفان پیش از هرگونه بده بستان سیاسی است.
اگر به این مساله توجه داشته باشیم که در طول نشست ژنو3 ارتش سوریه با پشتیبانی هوایی نیروی هوایی روسیه توانست موفقیت های راهبردی را در حومه حلب کسب و ارتباط لجستیکی تروریست ها را با مرزهای ترکیه قطع کند، فشارها برای تعلیق نشست ژنو3 بهتر قابل درک خواهد بود. از این دیدگاه باید گفت، دولت سوریه در حالی وارد فرایند گفت وگوهای صلح شد که ارتش از مدت ها پیش در موضع برتری در مقابل تروریست ها قرار گرفته بود و طرح شکست محاصره شهر حلب و حومه آن از مدت ها پیش تر در دستورکار دولت قرار داشت. به همین دلیل، دولت سوریه با دستی پر در نشست ژنو3 شرکت کرد.
مخالفان با وجود این که در موضع ضعف قرار گرفته بودند تلاش داشتند با پیش کشیدن پیش شرط هایی مانند توقف پیشروی های ارتش، فشارها بر دولت سوریه را افزایش دهند و با همراه کردن جامعه جهانی با خواسته های خود، این پیشروی ها را از راه فشارهای سیاسی متوقف کنند. همچنین، مخالفان با اعلام چنین پیش شرط هایی تلاش کردن مسوولیت شکست نشست صلح را به گردن دولت سوریه بیاندازند. با این حال، ورود به موقع نمایندگان دولت سوریه به ژنو و اعلام آمادگی کامل آن ها برای گفت وگو با مخالفان برای پایان دادن به بحران پنج ساله این کشور همزمان با پشتیبانی های ضمنی دی میستورا و جامعه جهانی از موضع دولت سوریه موجب شد فشارها بر مخالفان افزایش یابد و آن ها مجبور شدند با وجود مخالفت ها، با یک روز تاخیر به نشست ژنو3 بپیوندند.
این بدین معنا بود که با وجود نارضایتی کشورهایی مانند آمریکا از پیشروی های ارتش سوریه در مناطق راهبردی مانند حلب، غربی ها بر سر این مساله توافق دارند که بحران سوریه تنها باید از راه سیاسی حل و فصل شود و نشست ژنو به عنوان یکی از آخرین فرصت های سیاسی پیش رو باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. به همین دلیل فشارها بر مخالفان برای کنار گذاشتن پیش شرط ها بیشتر شد و آن ها مجبور به شرکت در نشست ژنو3 شدند.
در این شرایط، پیشروی موفقیت آمیز ارتش در حومه حلب و شکستن محاصره سه ساله شهرک های «نبل» و «الزهرا» همزمان با نشست ژنو3 موجب شد پشتیبانان منطقه ای تروریست ها و گروه های مخالف اسد خود را بیش از پیش در موضع ضعف ببینند. به همین دلیل، ایده تعلیق مذاکرات و خروج از شهر ژنو با قاطعیت بیشتری نزد آن ها پیگیری شد و نماینده سازمان ملل در امور سوریه را مجبور به پذیرش تعلیق مذاکرات ژنو تا تاریخ ششم اسفند ماه کردند.
در چنین شرایطی، از دید نمایندگان گروه های مخالف و پشتیبانان منطقه ای به ویژه عربستان، تداوم نشست ژنو3 به معنای شکست سیاسی آن ها و پیروزی دولت سوریه بود. در این راستا بود که یک روز پس از تعلیق نشست ژنو3، خبر اعلام آمادگی عربستان برای اعزام نیروی نظامی به سوریه مطرح شد.
شواهد نشان می دهد که عربستان سعودی و همپیمانان این کشور ادامه گفت وگوهای سیاسی در شرایط کنونی را به معنای دست کشیدن از اهداف مطلوب خود در سوریه (براندازی دولت کنونی) می دانند؛ شرایطی که بازیگران مخالف دولت سوریه در عرصه میدانی دست برتر در مقابل ارتش و بسیاری از مناطق راهبردی را از دست داده اند. به همین دلیل، مذاکرات سیاسی باید تعلیق می شد تا تمرکزها بر مداخله های بیشتر نظامی افزایش یابد.
طرح ایده اعزام نیروی زمینی به سوریه به این معنا است که عربستان تلاش دارد نشان دهد از هر گزینه ای برای پیشبرد اهداف خود در سوریه استفاده می کند و برای بازگرداندن توازن نظامی در سوریه به سود گروه های مخالف، حتی حاضر به لشکرکشی مستقیم نظامی به این کشور است. اعلام موافقت ضمنی سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با اعزام نیروی نظامی عربستان به سوریه نیز نشان می دهد آمریکایی ها نیز موافق افزایش فشارها بر دولت دمشق برای کسب امتیازهای بیشتر در مذاکره های پیش رو هستند.
آمریکایی ها به خوبی می دانند که پیشروی ارتش سوریه در شمال و جنوب به معنای ضعف بیش از پیش موضع همپیمانان منطقه ای آن ها در سوریه و نیز به معنای پیروزی ایران و روسیه در سوریه خواهد بود. واشنگتن و دولت های غربی هر چند خواهان فروغلتیدن سوریه به وضعیتی مانند وضعیت لیبی نیستند اما تسلط ارتش سوریه و موفقیت کامل روسیه در این کشور را نیز برنمی تابند. آمریکایی ها بیشتر خواهان حفظ توازن موجود میان ارتش و مخالفان و یافتن راهی برای حفظ این توازن و تشکیل یک دولت انتقالی با چنین شرایطی هستند.
با وجود آنچه گفته شد، مداخله نظامی مستقیم عربستان در سوریه به سود آمریکا نیست چرا که هرگونه ورود ارتش عربستان، ترکیه یا کشورهای عرب همپیمان سعودی ها به سوریه به معنای گسترش درگیری ها و تبدیل بحران سوریه به یک بحران فراگیر بین المللی خواهد بود؛ بحرانی که می تواند از کنترل همه طرف ها خارج شود. به این ترتیبب روزهای پیش رو می تواند روزهای سرنوشت سازی برای آینده بحران سوریه و حتی آینده امنیت منطقه ای در خاورمیانه باشد و ممکن است شرایط به گونه ای پیش رود که تاریخ برگزاری دوباره نشست ژنو بار دیگر به تعویق افتد و این نشست در تاریخ 6 اسفند برگزار نشود.
باز هم باید یادآور شد که هرگونه تاکید بر رویکرد نظامی و تلاش در جهت اعزام نیروی نظامی زمینی به سوریه باعث می شود این بحران هر چه بیشتر ابعاد منطقه ای و جهانی به خود بگیرد و آن را به یک جنگ فراگیر تبدیل کند. از این رو اعلام آمادگی عربستان برای اعزام نیروی نظامی به سوریه باید زنگ خطرها را به صدا در آورد و تمام راهکارهای پیش رو برای جلوگیری از یک ماجراجویی دیگر از مبدا ریاض مورد توجه قرار گیرد. همچنین بار دیگر باید تلاش های دیپلماتیک برای دستیابی به راهکار سیاسی برقراری صلح به شکلی جدی تری در دستورکار جامعه جهانی و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای بحران سوریه قرار گیرد.